این اقدام می‌تواند آثاری در بازارهای متصل به فضای بین‌المللی از جمله بازار حساس ارز داشته باشد. از سوی دیگر، در آستانه انتخابات مجلس، بیم آن می‌رود که برخی از جریان‌ها با ارزپاشی برای کسب آرا، بازار ارز را مجددا متشنج کنند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در همین باره گفت‌وگویی با محمود جامساز- اقتصاددان- انجام داده است که بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید.
تحلیل شما از آثار گام سوم ایران در بازار ارز چیست؟
اصولا ارز هم مانند کالاهاى دیگر تابع عرضه و تقاضاست اما از تاثیر سیاست‌هاى خارجى بر مدیریت تقاضاى ارز و راهکارهاى نظم بخشیدن بازار نیز نباید غافل شد. اما در خصوص تاثیر برداشتن گام سوم ایران در راستاى کاهش تعهدات برجام باید عرض کنم در صورتی که راه‌های مبادلات تجاری ایران تنگ‌تر شود، کاهش منابع ارزی رخ می‌دهد که نتیجه آن نیز افزایش نرخ ارز خواهد بود.
در روزهای گذشته مقامات آلمانی اذعان کردند اروپا نمی‌تواند به تنهایی برجام را نجات دهد؛ ارزیابی شما چیست؟
قرار بود اروپایی‌ها یک کانال اعتبارى 15میلیارد دلارى براى جبران خسارات ناشى از عدم فروش نفت ایران و گشودن راه‌هایى براى مبادلات محدود ایران با شرکت‌هاى خصوصى اروپایی در قالب اینستکس تاسیس کنند. اما شرکت‌هاى خصوصى در اروپا مستقل از دولتند و خود را ناگزیر از تبعیت از دولت در مورد انجام معامله با ایران نمی‌دانند. بسیارى از آنها از بیم تحریم‌هاى آمریکا وارد این بازى سیاسى نمی‌شوند. به هر حال اینستکس تاسیس شد اما اعتبار مور نظر تامین نشد و هیچ معامله‌اى هم تاکنون صورت نگرفته است. سه کشور اروپایی امضاکننده برجام نیز علت را به عدم شفافیت تراکنش‌هاى مالى ایران به واسطه عدم امضای FATF و چهار لایحه منضم به آن توسط ایران معطوف می‌کنند. اما جمهورى اسلامى هم اعلام کرده بود که انجام هر گونه مذاکره‌اى منوط به برچیدن تمام تحریم‌هاست، اما بعد با تعدیل شرط خود درخواست کرد چنانچه تحریم‌ها کاهش یابد و ایران مجاز باشد که روزى 700هزار بشکه نفت صادر و وجه آن را بدون هیچ مانعى دریافت کند مسیر مذاکره باز می‌شود و ایران از برداشتن گام سوم در کاهش تعهدات برجامى باز می‌گردد؛ اما از آنجایى که کاهش تحریم‌ها منوط به چراغ‌سبز آمریکاست این تقاضاى ایران بى‌پاسخ ماند.
در این صورت اقدامات اروپا چه حاصلی دارد؟
اروپا اصولا شأن برجام را تا حد یک دستاویز در حفظ رابطه دوستانه بین اروپا و آمریکا تنزل داده است. از طرفی اروپا می‌خواهد روابط خود با ایران را نیز حسنه نگاه دارد؛ زیرا چنانچه درگیری نظامى ایجاد شود، فراتر از حوزه جغرافیایى یکى دو کشور است و کل منطقه را در بر می‌گیرد که به نفع هیچ‌یک از طرف‌هاى درگیر نیست. آمریکا هزاران مایل از منطقه درگیرى فاصله دارد اما این اروپاست که باید تاوان نزدیکى جغرافیایى به خاورمیانه را بدهد و صرف نظر از محروم‌ماندن از منافع مبادلات تجارى با خاورمیانه، باید هزینه‌هاى سنگینی در راستاى روانه‌شدن سیل مهاجران را پرداخت کند.
چنین روندی تا چه میزان در بازار ارز موثر است؟
این روند 100درصد روی ارز هم اثرگذار است؛ زیرا حتی تاسیس اینستکس که یک ساز و کار مالی است و توسط سه کشور اروپایی برقرار شد نیز نتیجه‌ای نداشته و تا به حال هیچ معامله‌ای در آن انجام نشده است. اکنون کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی نیز تحریم شده و باید منتظر تحریم‌های دیگری هم باشیم. این تحریم‌ها باعث می‌شوند ایران معاملات بسیار کمتری با کشورهای دیگر داشته باشد و اگر هم احتمالا بخواهد تحریم‌ها را دور بزند، بازگرداندن پول حاصل از فروش نفت و کالاهای غیرنفتی برای ایران بسیار مشکل خواهد بود و مشخص نیست که پول چه زمانی باز می‌گردد یا اینکه به صورت کالا بازگردد یا خیر. اینها همه نشان می‌دهد که ما امسال با کمبود شدید ارز روبه‌رو می‌شویم و به قول آقای نوبخت بودجه ما 138هزار میلیارد تومان از بابت نفت کسری دارد.
در این صورت آیا ممکن است مجددا التهاباتی در بازار ارز ایجاد شود؟
در واقع کسری بودجه شاید بیشتر هم شود؛ چون ممکن است همین مقدار نفتی هم که می‌توانیم بفروشیم و بین 100هزار تا 400هزار بشکه در روز تخمین زده می‌شود کاهش پیدا کند و به همین دلیل منافذ و روزنه‌هاى ورود ارز به ایران هر روز تنگ‌تر می‌شود و دولت ارزی که باید برای کنترل تقاضا در اختیار داشته باشد در دست ندارد. در آن زمان مسلما قیمت ارز بالا خواهد رفت. حالا اگر هم عده‌اى که همیشه ساز ناکوک هستند و مخالف دولت حرکت می‌کنند بخواهند در این میان، بازار را ملتهب‌تر کنند آتش‌بیار معرکه می‌شوند و با ارزهایی که در اختیار دارند می‌توانند اختلالات زیادی را ایجاد کنند. به هر روی مساله نرخ ارز به عوامل بسیار زیادی مرتبط می‌شود که یکی از همان عوامل، اقداماتی است که جناح‌های مخالف برای دستیابی به منافع و اهداف خود انجام می‌دهند که بازتاب جهانى آن به نفع کشور نیست. با این حال در چنین شرایطى بانک مرکزى تلاش زیادی را آغاز کرده که بتواند کمبود ارز را پوشش دهد و به نحوی با برخی از کشورها صادرات و واردات داشته باشد.
شما چه راهکاری را برای ترمیم بودجه و اقتصاد در این شرایط پیشنهاد می‌کنید؟
به جای اینکه بخواهیم مشکلات کنونی را با راهکارهای کوتاه‌مدت با انتظار نتیجه فوری حل کنیم، باید افق‌های بهتری را ببینیم. نمی‌توانیم با اروپا یا کشورهای دیگر به طور کلی قطع رابطه کنیم. اینها مسائلی است که مسئولان را باید به فکر بیندازد که از عقلانیت در جهت نزدیکی بیشتر به اروپا بهره ببرند تا کشور بتواند از لحاظ تجارت خارجی در حدی قرار بگیرد که این ناترازی تجاری به تراز مثبت تبدیل شود. اینکه ما بخواهیم به روسیه و چین امید ببندیم تا از آنها حمایت بگیریم به اعتقاد من سیاست نخ‌نمایى شده است. زیرا ما هیچ‌گاه از روسیه نفع نبرده‌ایم. جنگ تعرفه‌اى چین و آمریکا هم به دلیل منافع زیادی که هر دو کشور دارند به زودی تمام می‌شود و ناگزیرند که روابط اقتصادى و سیاسى خود را گسترش دهند. از سوی دیگر، درست است که ما مشکل را معطوف به عملکرد آمریکا می‌دانیم اما یک مشکل اساسی داخلی هم داریم که نیروهای مخالف دولت در آن نقش دارند.
