دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده؛ متخصص پوست و مو، دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران، رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلولهای بنیادی
رنگ پوستی که سالیان نه چندان دور به عنوان رنگی برای بردگان و کارگران مزارع و کارخانه‌‌‌های اشرافیان سفید پوست بود، امروزه در بسیاری از کشورها منجمله کشورمان ایران و بویژه نزد بانوان، به عنوان راهی برای افزایش زیبایی‌‌های ظاهری فرد به رسمیت شناخته می‌شود.
برنزگی عبارت است از واکنش طبیعی پوست نسبت به اشعه ماوربنفش ساطع شده از خورشید یا لامپ‌های سولاریوم و تولید عنصر ملانین درسلول‌‌های پوست که در نهایت منجر به تیره شدن رنگ سطح پوست می‌شود.
راه‌های برنزه کردن پوست
برای برنزه شدن، 3 راه یا ترکیبی از آنها پیش روی افراد قرار دارد: آفتاب گرفتن در هوای آزاد، استفاده از محصولات شیمیایی (لوسیون، اسپری، پودر، کرم و حتی قرص) و بالاخره استفاده از دستگاه‌های برنزه کننده در کشور ما مکان‌‌های مصنوعی برنزه شده را با نام «سالن سولاریوم» می‌شناسند.
در این دستگاه‌ها با استفاده از لامپ آفتابی و سطح بستر دستگاه مربوطه، مشتری در مواجهه با طیف‌‌های مختلف اشعه ماوراءبنفش قرار می‌گیرد تا پوستش تیره یا به اصطلاح، برنزه شود.
سولاریوم برای هر نوع پوستی مناسب است، به جز افراد با پوست‌‌های حساس نسبت بین اشعه‌‌های UVA و UVB متعادل است که خطر آسیب را به حداقل کاهش می‌دهد.
با این حال تحقیقات سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد، استفاده از سولاریوم راه مناسبی برای برنزه کردن پوست نیست.
این روش هیچگونه مصونیتی در مقابل سرطان پوست ندارد.
مضرات سولاریوم
سازمان استاندارد جهانی یک رهنمود کاربردی در مورد سولاریوم منتشر کرده است. با توجه به استانداردهای این سازمان کلیه مراکزی که خدمات سولاریوم ارائه می‌دهند به هیچ وجه اجازه ندارند در تبلیغات خود واژه‌‌های «سالم و بی‌خطر» را بکار ببرند.
استفاده از سولاریوم برای کودکان زیر 15 سال ممنوع اعلام شده است و همچنین برای نوجوانان زیر 18 سال نیز وجود رضایتنامه کتبی از سوی والدین الزامی است.
از سوی دیگر به مراجعان توصیه شده از استفاده دستگاه‌هایی که زیر نظر مستقیم یک متصدی مجزا نیستند، خودداری کنند.
رابطه سولاریوم و سرطان پوست
آنچه که امروزه مورد تأیید بیشتر متخصصان پوست و مجامع علمی پزشکی است ارتباط بین سولاریوم و سرطان‌‌های پوستی است.
هر چند سولاریوم و برنزه کردن پوست با هدف تیره شدن پوست و تحریک سلولهای پوست به سمت پررنگ شدن است اما تکرار و انجام مداوم آن نتیجه‌ای خلاف این هدف را دارد.
یکی دیگر از عوارض استفاده از سولاریوم که در دراز مدت خود را نشان می‌دهد پیری پوست، افرایش چین و چروک‌‌های پوست، شلی و افتادگی پوست است که مجموع آنها تصویری نازیبا و ناخوشایند از پوست را نشان می‌دهد.
مضرات اشعه خورشید برای پوست
اشعه ماورای بنفش خورشید پیری پوست را به دنبال دارد و کسانیکه بیشتر در معرض آن قرار بگیرند نسبت به افرادی که کمتر مواجه شده‌اند و خود را در برابر آن محافظت کرده‌اند 20 سال زودتر گرفتار پیری پوست می‌شوند.
در این افراد علایم و نشانه‌‌های پیری پوست که شامل بروز لکه‌‌های پوست، کک و مک، کدر شدن پوست، چین و چروک پوست و ضخیم شدن سطح پوست است زودتر از دیگران نمایان می‌شوند.
این علایم و نشانه‌‌های پیر شدن پوست در پوست صورت و پشت دست‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهند.
دلایل تمایل به برنزه شدن و تبعات آن
متقاضیان همیشگی سولاریوم علی رغم هشدارهای جدی پزشکان و متخصصان پوست، در مورد خطر بروز سرطان پوست بر اثر قرار گرفتن در زیر اشعه ماورای بنفش برای برنزه شدن، باز هم اصرار دارند که از این ابزار برای زیبا نشان دادن پوست و ظاهر خود استفاده کنند.
بعلاوه استفاده مرتب از دستگاه‌های سولاریوم و در معرض اشعه ماورای بنفش خورشید قرار گرفتن هورمون آندروفین و مورفین‌‌های درونی بدن را افزایش می‌دهد و نوعی تسکین به فرد می‌دهد که علتی برای ادامه دادن آن می‌شود.
و بنابراین فرد برای به دست آوردن مقبولیت اجتماعی و یا احساس زیبایی بیشتر به سمت استفاده از دستگاه‌های سولاریوم گرایش پیدا می‌کند.
همزمان با استفاده از این دستگاه‌ها فرد احساس رضایت و خوشحالی کاذب می‌کند و به استفاده از این روش ادامه می‌دهد.
باورهای غلط درباره برنزه کردن
برنزه شدن بدون آفتاب یا سولاریوم بر مبنای 2 ادعای غلط استوار است؛ اول اینکه از آن جایی که ملانین دلیل اصلی آفتاب سوختگی است برنزه شدن کنترل شده راهی است برای کمک به جلوگیری از تغییر رنگ شدید ملانین و آفتاب سوختگی.
دوم این که اشعه ماوراء بنفش باعث تولید ویتامین D در پوست می‌شود که همین مانع از ابتلا افراد به سرطان‌‌های سینه، پروستات و روده بزرگ و دیگر بیماری‌ها می‌گردد.
متخصصان این ادعاها را رد کرده‌اند، آنها می‌گویند رژیم روزانه غذایی ما به طور کلی تمام ویتامین D مورد نیاز بدن ما را تأمین می‌کند. و برنزه کردن پوست مثل آفتاب سوختگی سبب به وجود آمدن صدمات زیادی به سلولهای پوستی می‌شود.
استفاده از دستگاه‌های سولاریوم در جهان از استانداردهای خاصی برخوردار است متاسفانه این دستگاه‌ها در ایران بدون هیچ گونه نظارتی فعالیت می‌کنند.
گرایشی که جوانان امروز به برنزه شدن دارند. زمینه ابتلا به سرطان‌‌های پوست و نوع خطرناک آن که به ملانوما معروف است را فراهم می‌کند.
سرطان پوستی ملانوما بر اثر تماس‌‌های مکرر با اشعه ماورای بنفش خورشید و یا اینکه بر اثر مواجه شدن با شدت بالای اشعه که در دستگاه‌های سولاریوم به کار می‌رود اتفاق می‌افتد.
در نتیجه برنزه شدن بی خطر وجود ندارد و توصیه می‌شود از برنزه کردن چه بصورت سولاریوم و چه بصورت حمام آفتاب پرهیز شود.
نکات ضروری برای برنزه کردن
هشدارهای لازم در مورد قرار گرفتن در معرض اشعه UVA و UVB باید حتماً در نظر گرفته شود.
فرم رضایت مراجعین باید حتماً پیش از استفاده از سولاریوم توسط خود فرد پر شود.
هر فردی که قصد استفاده از سولاریوم را دارد تنها می‌تواند برای یک جلسه این کار را انجام دهد و نه بیشتر و تکرار این عمل در کمتر از 48 ساعت توصیه نمی‌شود.
جدای از عامل محرک برای سرطان پوست، از عوارض استفاده از دستگاه‌های سولاریوم می‌توان به مواردی چون قرمز شدن پوست، پیری زودرس، انواع سوختگی‌‌های پوستی با درجات مختلف، آسیب عروق خونی، اختلال در سیستم ایمنی بدن و نیز آسیب‌ها و عوارض چشمی ناشی از مواجهه با اشعه ماوراءبنفش (آسیب قرنیه، شبکیه، ملتحمه یا آسیب توام قرنیه و شبکیه) اشاره کرد.
این در حالی است که بیشتر مشتریان از عینک‌‌های ایمنی نیز استفاده می‌کنند.
برخی از تحقیقات شانس ابتلا به آب مروارید چشم را نیز در این افراد بیشتر دانسته‌اند. اگر می‌خواهید برنزه کنید، تنها راه استفاده از محصولات شیمیایی است که یکی دو ماه اثر آنها ماندگار است.
البته آنها هم بی‌عارضه نیستند. برخی می‌توانند آلرژی‌زا باشند و به همین دلیل قبل از استفاده، بهتر است روی بخشی از دست آزمایش شوند. قرص‌هایی هم وجود دارند که رنگ پوست را تغییر می‌دهند.
