به گزارش مشرق، بسیاری از آداب، رسوم و فرهنگ جامعه ما ریشه در مسائل دینی و اسلامی دارد. برای نمونه می‌توان به آداب و مناسبات ماه محرم از جمله سیاهپوشان و برپایی خیمه‌های عزاداری در محله ها اشاره کرد. در حقیقت ارادت و محبت مردم به اهل‌بیت(ع) و ائمه اطهار(ع) مربوط به زمان، طبقه و قوم خاصی نیست. در محله‌ها که اقوام مختلف از آذری زبان، کرد، لر، گیلکی، فارس و... در کنار هم زندگی می‌کنند، هنوز هم در محافل و تکایا به همان شیوه قدیمی عزاداری می‌کنند. سیاهپوش کردن کوچه و خیابان‌ها، برافراشتن پرچم‌های عزا جلو در خانه‌ها و مغازه‌ها، راه‌اندازی تکایا و هیئت‌های مذهبی، برپایی ایستگاه‌های صلواتی و توزیع غذای نذری در خیابان‌ها و معابر پرتردد نمونه‌هایی از آداب و رسوم ریشه‌دار محلی‌اند که نسل به نسل منتقل شده است. با تعدادی از شهروندان درباره حال و هوای محرم در روزگار قدیم گفت‌وگو کرده ایم.
شور حسینی در محله‌ها ریشه دارد
«کریم پاکند» از چهره‌های فرهنگی محله 17شهریور از اهمیت زنده نگهداشتن فرهنگ عاشورا و نهضت حسینی صحبت می‌کند و می‌گوید: «آشنایی با زندگی گوهربار امامان معصوم(ع) و ائمه اطهار(ع) همچون چراغی است که ما را از مسیر نادرست دور می‌کند. ایثار، از خودگذشتگی، اخلاق، ایمان، طهارت روح و جان، شجاعت و صبوری درس‌هایی است که هر فردی در مکتبخانه ماه محرم می‌تواند از آن بهره‌مند شود و امام حسین(ع)، یاران و اصحابش آموزگاران واقعی این مکتب هستند. این شور حسینی که در گوشه و کنار محله‌مان بر پا شده ما را به فرهنگ عظیم عاشورا نزدیک می‌کند تا به حقیقت و هدف این قیام الهی بیشتر پی ببریم.» وی درباره آداب و رسوم ماه محرم که میراث گذشتگان است، می‌گوید: «سینه‌زنی، زنجیرزنی، مرثیه‌خوانی، مداحی، قرائت قرآن و زیارت عاشورا، تعزیه‌خوانی، شبیه‌خوانی و... برنامه‌های رایج شهروندان در ایام محرم است که از دیرباز وجود داشته و اکنون نیز در محله‌های مختلف دیده می‌شود.»
پاکند می‌افزاید: «البته در گذشته‌های دور که جمعیت محله‌مان به 25 خانواده نمی‌رسید اهالی در ایام محرم برنامه‌های مختلفی داشتند. از 2 هفته مانده به ماه محرم غبارروبی، نظافت و سیاهپوش کردن مسجد محله، خانه‌ها و معابر شروع می‌شد تا برای عزاداری‌ها، از شب اول ماه محرم تا اربعین آماده میزبانی از عزاداران حسینی باشد.»
تعزیه خوانی هنوز در محله‌ها رواج دارد
«تعزیه خوانی» از آداب و رسوم فرهنگی ماه محرم است که مخاطبان و علاقه‌مندان بسیاری دارد. «اسدالله قره‌داغی» از هیئتی‌ها و بانیان مراسم عزاداری در محله شهید رجایی از سنت‌های قدیمی ماه محرم صحبت می‌کند و می‌گوید: «در دوران قدیم در ماه محرم شاهد اجرای یک گروه تعزیه‌خوانی بودیم که اعضایش ساکن محله بودند. این گروه تعزیه‌خوان از کشاورزان، دامداران، باغبانان و کارگران هم‌محله‌ای بودندکه از شب اول محرم تا پایان عزاداری‌ها در خیمه‌ها حضور داشتند تا از ثواب این کار برخوردار شوند.» قره‌داغی اضافه می‌کند: «در این برنامه سن و سال مطرح نبود. از کودک کم‌سن که نقش حضرت علی اصغر(ع) را داشت تا باغبان سالخورده‌ای که در نقش صحابه سید و سالار شهیدان حاضر می‌شد و جزو تعزیه‌خوان‌ها بودند. تعزیه‌خوان‌ها با اجراهای سوزناک‌شان در این روزها غوغا به پا می‌کردند.»
یادی از تعزیه‌خوان‌های قدیمی
«رحمت‌الله مصطفایی» یکی از خادمــان امـــام حسین(ع) نیز با اشاره به ریشه 100ساله تعزیه در یـــافت‌آباد می‌گــــوید: «اجرای بعضی از نقش‌ها در تعزیه دل و جرئت بسیاری می‌خواهد، مثل کسانی که نقش یزید یا شمر را بازی می‌کنند. بازیگر نقش‌های منفی در تعزیه‌ها که به مخالف‌خوان شهرت دارند باید بتوانند با هنر و توانمندی خود، بی‌رحمی و قساوت قلب دشمنان امام حسین(ع) را به تصویر بکشند و از سوی دیگر طاقت لعن و نفرین تماشاچی‌ها را داشته باشند. مثلاً زمانی که در تعزیه یزید به سمت امام حسین(ع) می‌رود و حرف‌های تند می‌زند اهالی ناراحتی و انزجار خود را به اشکال مختلف نشان می‌دهند که امری طبیعی است، چراکه تعزیه داستان‌های عاشورایی و مظلومیت یاران حسین(ع) را به تصویر می‌کشد.»وی خاطره‌ای در این زمینه تعریف می‌کند: «سال‌ها قبل یکی از مخالف‌خوان‌های تعزیه محله سفر رفته بود و کسی حاضر نبود به جای او در نقش شمر بازی کند. اهالی دست به دامن باغبان قدیمی محله به نام کریم شدند.»
مصطفایی تعریف می‌کند: «کریم در نقش شمر باید قساوت و بی‌رحمی شمر را برای تماشاگران به نمایش می‌گذاشت، اما هر بار که در برابر بازیگر نقش اباعبدالله حسین(ع) می‌ایستاد و می‌خواست آن صحنه‌های سخت را اجرا کند، صدای گریه و زاری‌اش به آسمان بلند می‌شد. به هر حال کریم به دلیل محبت و عشقش به اهل‌بیت(ع) آن سال در اجرای نقش شمر در تعزیه موفق بود و توانست رضایت تماشاگران را کسب کند.»
بیرق‌دوزی رونق زیادی داشت
بیرق‌دوزی یکی از مشاغل قدیمی بوده که در ایام محرم از رونق خاصـــی برخوردار بوده است.
«صاحبعلی اسودی» از معتمدان و بانیان تکیه عزاداری محله شادآباد در این‌باره می‌گوید: «در دوران قدیم که مغازه‌ها در محله‌ها به تعداد انگشتان دست نمی‌رسید، برخی از شهروندان در گوشه‌ای از خیابان یا کنج حیاط خانه‌شان کسب و کار راه می‌انداختند؛ از پیرایشگری گرفته تا آهنگری و... در این بین بیرق‌دوزی رواج بیشتری داشت. در این محدوده چند مغازه بیرق‌دوزی وجود داشت که بیرق‌دوزی «ملاعاقل روستازاده» از همه مشهورتر بود. اهالی، طراحی و دوخت بیرق را ماه‌ها قبل از ماه محرم به ملاعاقل سفارش می‌دادند چرا که آن زمان دوخت و دوز بیرق به‌صورت دستی انجام می‌شد و از چرخ خیاطی پیشرفته و پرسرعت خبری نبود.»
