سرویس جنگ نرم مشرق – تظاهرات در منطقه خودمختار هنگ‌کنگ بیش از پنج ماه است که ادامه دارد. اعتراضات در ابتدا ظاهراً در مخالفت با «لایحه استرداد متهمان به چین
[1]
» آغاز شد، اما پس از تعلیق بررسی این لایحه و سپس لغو کامل آن توسط «کری لم» رئیس اجرایی هنگ‌کنگ (عالی‌رتبه‌ترین مقام و به عبارتی رئیس‌جمهور در دولت این منطقه) باز هم ادامه پیدا کرد. معترضان این‌بار درخواست‌های جدیدی داشتند که از جمله آن‌ها استقلال انتخاباتی از چین و کناره‌گیری خانم «لم» بود. راهپیمایی 1 جولای، مصادف با بیست‌ودومین سالگرد تحویل هنگ‌کنگ از انگلیس به چین، از هر سال شلوغ‌تر بود و نقطه عطفی در اعتراضات به شمار می‌آید. در این روز، عده‌ای از معترضان از جمعیت جدا شدند و با ورود به مجموعه پارلمان هنگ‌کنگ، نشان‌های دولت مرکزی چین را تخریب کردند.
به نظر می‌آید معترضان در هنگ‌کنگ بیش از آن‌که «خودجوش» عمل کنند، مجهز و آموزش‌دیده هستند (+)
«استبداد هیچ‌وقت شکست‌ناپذیر نیست»؛ تظاهرات علیه یک «لایحه استرداد» در هنگ‌کنگ به سرعت تبدیل به اعتراض علیه دولت مرکزی چین شد (+)
ترکیب آشنای حمایت خارجی و امکانات تلگرام
علاوه بر برخی کارشناسان
[2]
بین‌المللی
[3]
، مقامات دولت چین نیز معتقدند اعتراضات در هنگ‌کنگ ماهیت جدایی‌طلبانه پیدا کرده و تبدیل به یک انقلاب رنگی شده‌اند
[4]
، و برخی کشورهای خارجی، از جمله آمریکا
[5]
و انگلیس
[6]
، در تحریک و حمایت از معترضان دست دارند
[7]
. علاوه بر حمایت‌های کنگره
[8]
آمریکا از معترضان
[9]
، تصویر منتشر شده از دیدار یک دیپلمات آمریکایی با چند نفر از رهبران اعتراضات در هنگ‌کنگ
[10]
، احتمالاً یکی از دلایلی که موجب شده تا گمانه‌زنی‌ها درباره دخالت خارجی در هنگ‌کنگ تقویت شود، روش‌های حرفه‌ای معترضان است که به نظر می‌آید کاملاً آموزش‌دیده باشند. اگرچه ادعا می‌شود این اعتراضات «خودجوش» و «بدون رهبری» هستند، اما در عمل تقریباً تمامی معترضان از روش‌های مشابهی برای جلوگیری از شناسایی یا دستگیری استفاده می‌کنند؛ به عنوان نمونه، استفاده از لیزر برای پرت کردن حواس مأموران پلیس، پوشیدن لباس‌ها و ماسک‌های سیاه و استفاده از چتر برای گمراه کردن دوربین‌های تشخیص چهره یا استفاده از اسپری رنگ برای مسدود کردن دید دوربین‌ها، و حرکت «آب‌مانند
[11]
» [حرکت سیال و هماهنگ جمعیت از یک نقطه به نقطه دیگر] برای احاطه پلیس و جلوگیری از بازداشت توسط نیروهای امنیتی.
دیدار «جولی ایده» (دوم از راست) مدیر سیاسی سرکنسولگری آمریکا در هنگ‌کنگ با رهبران معترضان، از جمله «جاشوا وانگ» (دوم از چپ) در لابی یک هتل (+)
«چهره اعتراض: جاشوا وانگِ نوجوان و جوانان هنگ‌کنگ برای دموکراسی به پا خاسته‌اند. آیا می‌توانند پیروز شوند؟»؛ تصویر جاشوا وانگ روی جلد مجله تایم در سال 2014 (+)
در همین‌باره بخوانید:
›› کارگاه‌های براندازی آمریکا چه روش‌هایی را به مخالفان ایران آموزش می‌دادند
›› کدام‌یک از مقامات آمریکایی اغتشاشات سال 88 را مدیریت می‌کردند؟
›› تربیت «معترضان حرفه‌ای»؛ مأموریت CIA به «موقوفه ملی دموکراسی»
در این میان، مهم‌ترین ابزارهای معترضان برای برنامه‌ریزی، اتخاذ تصمیمات دسته‌جمعی، طراحی و هماهنگی روش‌های اعتراضی و گسترش دامنه تظاهرات استفاده از یک انجمن آنلاین هنگ‌کنگی به نام LIHKG و همچنین برنامه «تلگرام» بوده است
[12]
. برخی آمارها نشان می‌دهد استفاده از انجمن LIHKG طی ماه‌های اخیر نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 10 برابر افزایش پیدا کرده و اپلیکیشن تلگرام نیز در فهرست اپلیکیشن‌ها با بیش‌ترین تعداد دانلود در هنگ‌کنگ از جایگاه 88 در سال گذشته به رتبه 7 رسیده است. به طور خاص، تلگرام با قابلیت‌های متعدد و ظرفیت‌های بالای خود کمک زیادی به سازماندهی اعتراضات کرد. در یک نمونه، در کانالی با بیش از 34 هزار عضو، بیش از 4500 نفر در رأی‌گیری‌ای با موضوع تجمع در فرودگاه شرکت کردند و 79 درصد از آن‌ها به این کار رأی مثبت دادند؛ به این ترتیب مقصد بعدی اعتراضات مشخص شد.
فعالیت معترضان هنگ‌کنگی در تلگرام: (راست) نظرسنجی درباره اشغال فرودگاه؛ (چپ) تصویر دختری که گفته می‌شود گلوله غیرکشنده پلیس به چشمش خورده در کنار این شعار «چشم در برابر چشم» (+)
تجمع معترضان در فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ یک روز پس از رأی‌گیری در تلگرام (+)
با این وجود، هر دوی این ابزارها نیازمند اینترنت بودند و دولت چین به اعتقاد قریب به اتفاق متخصصان حوزه فضای مجازی، سخت‌گیرترین دولت دنیا در کنترل دسترسی شهروندان به اینترنت است. بنابراین، اگرچه دولت چین روی کاغذ امکان قطع یا اختلال در اینترنت در هنگ‌کنگ را ندارد، اما ریسک شناسایی معترضان و خطرهای دیگری از این دست وجود داشت و بنابراین بهترین راه، استفاده از یک فناوری
[13]
جدید یا راهکاری بود که به کلی مستقل از اینترنت عمل کند.
«بریج‌فای»: ارسال پیام با بلوتوث
پایگاه اینترنتی چینی «آباکس‌نیوز» مستقر در هنگ‌کنگ، اخیراً به معرفی برنامه‌ای به نام «بریج‌فای» پرداخت
[14]
که پیشاپیش توسط معترضان هنگ‌کنگی مورد استفاده قرار گرفته و می‌تواند تحولی در اعتراضات مدنی ایجاد کند. در ابتدای این گزارش می‌خوانیم: «اعتراضات هنگ‌کنگ به همان اندازه که شاهد درگیری در خیابان بوده‌اند، با درگیری در اینترنت هم همراه شده‌اند. تلگرام محبوب‌ترین ابزار در جعبه‌ابزار جنبش اعتراضی بی‌رهبر هنگ‌کنگ برای کمک به مسدود کردن خودجوش جاده‌ها و سازگاری با شرایط متغیر میدانی است. با این حال، هنگ‌کنگی‌ها به دنبال گزینه‌های دیگر هم هستند و یکی از آن‌ها اپلیکیشن پیام‌رسان «بریج‌فای» (Bridgefy) است.»
برنامه بریج‌فای به جای اتصال دو دستگاه از طریق اینترنت، مبدأ و مقصد پیام (رنگ آبی) را از طریق دستگاه‌های اطراف (رنگ زرد) و با بلوتوث به هم وصل می‌کند (+)
با توجه به فناوری‌های جدید، گوشی‌های همراه معترضان در هنگ‌کنگ تبدیل به خطرناک‌ترین سلاح آن‌ها شده‌اند (+)
مجله فوربس آمریکا بر اساس گزارش «اپ‌توپیا» (کمپانی آماری و تحقیقاتی که به طور خاص درباره اپلیکیشن‌های همراه اطلاعات جمع‌آوری می‌کند) می‌نویسد دانلود برنامه بریج‌فای به طور ناگهانی و تنها طی دو ماه گذشته در هنگ‌کنگ بیش از 3600 درصد (به طور دقیق، 3685 درصد) افزایش داشته و فقط طی یک هفته، این برنامه 60 هزار بار دانلود شده است
[15]
. آباکس‌نیوز توضیح می‌دهد:
جذاب‌ترین ویژگی بریج‌فای این است که بدون اینترنت کار می‌کند و برای ایجاد یک «شبکه توری
[16]
» [شبکه‌ای که در آن به جای اتصال همه اعضا به یک هسته مرکزی، هر یک از اعضا به طور مستقیم به بیش‌ترین تعداد ممکن از اعضای دیگر متصل است؛ مانند گره‌های یک تور] به جای اینترنت از بلوتوث استفاده می‌نماید. خورخه ریوس، بنیانگذار و مدیرعامل کمپانی بریج‌فای [استارت‌آپی که در سان‌فرانسیسکو مستقر است] هفته گذشته به فوربس گفت که این برنامه معمولاً برای رویدادهای دسته‌جمعی دانلود می‌شود، جاهایی که احتمال اختلال در اینترنت وجود دارد. این یعنی بریج‌فای می‌تواند در مواردی مانند کنسرت‌های شلوغ، رویدادهای بزرگ ورزشی... یا جنبش‌های گسترده دموکراسی‌خواهی کاربرد داشته باشد.
تجربه استفاده از بریج‌فای در اعتراضات هنگ‌کنگ
پایگاه خبری هنگ‌کنگی آباکس‌نیوز سپس می‌نویسد:
ما تصمیم گرفتیم بریج‌فای را در خیابان‌های هنگ‌کنگ آزمایش کنیم. روز یک‌شنبه [17 شهریور 98]، هزاران معترض مقابل سفارت آمریکا در مرکز هنگ‌کنگ جمع شدند تا از مقامات و سیاستمداران آمریکایی بخواهند که دست به اقدامات دیپلماتیک علیه حکومت هنگ‌کنگ بزنند
[17]
. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، با مملو شدن محل از جمعیت، سرعت اینترنت همراه تقریباً به صفر رسید. این‌جا بود که برنامه بریج‌فای را باز کردم و ویژگی «پخش پیام» را فعال کردم؛ این ویژگی تمام افرادی را که در کنار هم هستند، در یک گروه قرار می‌دهد. به این ترتیب افراد یک گروه می‌توانند در منطقه‌ای وسیع پخش شوند، اما در عین حال همچنان به تبادل پیام با یک‌دیگر ادامه بدهند.
پرچم‌های آمریکا در دست معترضان هنگ‌کنگی مقابل کنسولگری آمریکا در این شهر (+)
«پرزیدنت ترامپ، لطفاً هنگ‌کنگ را آزاد کنید»؛ توسل معترضان هنگ‌کنگی به رئیس‌جمهور آمریکا (+)
«ماشا بوراک» نویسنده گزارش آباکس‌نیوز تعریف می‌کند:
پیام اول را ارسال کردم و منتظر ماندم. بعد از 30 دقیقه، یک پاسخ دریافت کردم: «جنگ برای آزادی! حمایت از هنگ‌کنگ!» خبر خوب این بود که برنامه کار می‌کند! اکنون می‌توانستم بدون اتصال به اینترنت، پیام ارسال و دریافت کنم. اما خیلی زود با یک مشکل کاملاً جدید مواجه شدم: معلوم شد برنامه‌های پیام‌رسان عملاً به هیچ دردی نمی‌خورند اگر کسی وجود نداشته باشد که به او پیام بدهید. نهایتاً فقط پنج نفر به پیام‌های من جواب دادند. این در حالی بود که همزمان، گروه‌های تلگرامی به شدت مشغول فعالیت بودند، از جمله مشغول مخابره آخرین اخبار درباره تخریب یک ایستگاه مترو توسط بخشی از معترضان، و همچنین برنامه‌ریزی برای اقدام بعدی.
تخریب ورودی یک ایستگاه قطار شهری در هنگ‌کنگ به دست معترضان (+)
مطابق معمول بسیاری از اعتراضات دستکاری‌شده، معترضان در هنگ‌کنگ نیز رو به خشونت و ایجاد آشوب آورده‌اند (+)
در ادامه گزارش می‌خوانیم:
حتی وقتی که با استفاده از بریج‌فای می‌توانستم پیام‌ها دریافت کردم، باز هم با مشکلاتی روبه‌رو می‌شدم. زمان دریافت پیام‌ها بارها اشتباه می‌شد و بنابراین ترتیب پیام‌های دو طرف به هم می‌خورد (اتفاقی که هنگام آزمایش بریج‌فای در دفتر کار آباکس‌نیوز هم شاهد آن بودیم). به علاوه، قابلیت «پخش پیام» به محض خروج از برنامه از کار می‌افتد، بنابراین نباید انتظار داشته باشید اعلانی در پس‌زمینه درباره اتفاقات مهم دریافت کنید.
بلوتوث، اینترنت جدید؟
اگرچه بریج‌فای در تجربه خبرنگار آباکس‌نیوز چندان سربلند از آزمون اعتراضات هنگ‌کنگ بیرون نیامد، اما این اپلیکیشن از جنبه‌های دیگری هم حائز اهمیت است. «اندرو کوریبکو» کارشناس آمریکایی جنگ‌های ترکیبی در گفت‌وگوی سال 95 خود با مشرق (بخش اول – بخش دوم) توضیح داده بود که آمریکا چگونه پیش از وارد کردن ضربه نهایی به کشورهایی که در آن به دنبال تغییر رژیم است، ابتدا روش‌های مختلف را امتحان می‌کند و شعله‌ور کردن آتش اعتراضات عمومی نیز یکی از مهم‌ترینِ این روش‌هاست. از طرف دیگر، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه سابق آمریکا، در کتاب خاطرات خود (که بخش‌های مهمی از آن در کتاب‌خانه مشرق منتشر شده است) صراحتاً توضیح داده است که چگونه شخصاً از کمپانی توئیتر درخواست کرده تا تعمیرات روتین خود را به تعویق بیندازد تا مبادا این سرویس در ایران با اختلال مواجه شود و اغتشاشگران در این کشور یکی از ابزارهای خود را از دست بدهند (جزئیات بیش‌تر).
آمریکا چه‌قدر برای جنگ نرم هزینه می‌کند؟ [دانلود]
در همین‌باره بخوانید:
›› آمریکا به دنبال «جنبش سبز 2» و تجزیه ایران در دوره ترامپ است
›› حوادث 88 مقدمه برجام و تسهیل نفوذ آمریکا بود
›› نقش هیلاری در متقاعد کردن توئیتر به حمایت از اغتشاشات ایران
بنابراین دور از ذهن نیست که استفاده معترضان هنگ‌کنگی از برنامه‌هایی مانند بریج‌فای و همچنین ابتکارهای دیگری که در انتهای همین گزارش به آن‌ها اشاره خواهد شد، در راستای ظرفیت‌سنجی نه تنها در هنگ‌کنگ و علیه دولت مرکزی چین، بلکه همچنین برای استفاده احتمالی در آینده در نقاط دیگری مانند ایران باشد. آن‌چه مسلم است این‌که آمریکایی‌ها دائماً در تلاش برای یافتن روش‌های جدید و مقابله‌ناپذیر برای ایجاد بی‌ثباتی در کشورهای هدف خود هستند و استفاده از بلوتوث به جای اینترنت برای انتقال پیام به روشی که در ادامه توضیح داده می‌شود، می‌تواند صرفاً نتیجه یکی از پروژه‌های دولت آمریکا در همین‌باره باشد. اما بریج‌فای چگونه کار می‌کند؟
معترضان هنگ‌کنگی به انواع و اقسام روش‌ها و ابزارهای مقابله با پلیس مجهز شده‌اند (+)
برخی خلاقیت‌ها موجب می‌شود تا باور نظریه خودجوش بودن اعتراضات در هنگ‌کنگ دشوار شود (+)
آباکس‌نیوز در این‌باره می‌نویسد:
بریج‌فای از بلوتوث برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند و با ایجاد یک شبکه توری متشکل از دستگاه‌های نزدیک به هم، پیام‌ها را بین آن‌ها انتقال می‌دهد. اگر این توضیح، به نظرتان شبیه به یک سالاد مخلوط از کلمات بی‌معنی است، می‌توانید شبکه توری را این‌گونه درک کنید: تصور کنید که در ابتدای یک زنجیره انسانی به طور یک کیلومتر ایستاده‌اید. قطعاً هر قدر هم که بلند داد بزنید، باز هم نمی‌توانید صدایتان را به نفر انتهایی در این زنجیره برسانید؛ اما می‌توانید حرف خود را به فردی که در کنار شما ایستاده است بزنید. سپس این فرد می‌تواند همان حرف را به نفر بعدی در زنجیره بزند و همین‌طور ادامه دهید تا نفر انتهای زنجیره هم حرف شما را بشنود. شبکه توری عملاً به همین شکل کار می‌کند: در این شبکه هر دستگاه اطلاعات را به دستگاه کناری خود می‌دهد، آن دستگاه به دستگاه بعدی و همین‌طور تا آخر. روی کاغذ، به شرط آن‌که دستگاه‌های کافی در محدوده شما داشته باشند و البته همه آن‌ها از برنامه بریج‌فای هم استفاده کنند، از طریق ارسال پیام در فواصل کوتاه می‌توانید پیام خود را به دستگاهی برسانید که از شما فاصله زیادی دارد.
چرا هنگ‌کنگی‌ها از بریج‌فای استفاده می‌کنند؟
چنان‌که آباکس‌نیوز توضیح می‌دهد، استفاده از شبکه توری و ارسال پیام از طریق دستگاه‌های نزدیک به هم، به‌رغم بر مزایایی که دارد، نقطه‌ضعف بزرگ بریج‌فای هم محسوب می‌شود. شما در شبکه توری خودبه‌خود متکی به شبکه‌ای موقت و فی‌البداهه هستید که به وجود آمدن یک شکاف بزرگ در آن، عملاً کارکرد کل شبکه را مختل می‌کند. اگر بخواهیم دوباره به مثال زنجیره انسانی برگردیم، باید گفت در صورتی که تعداد زیادی از افراد از وسط این زنجیره حذف شوند، دیگر فایده‌ای نخواهد داشت اگر افراد در ابتدا و انتهای زنجیره حتی شانه به شانه یک‌دیگر ایستاده باشند. اگر پیام ارسال با رسیدن به وسط زنجیره متوقف شود یا بسیار کُند به حرکت خود ادامه دهد، عملاً کل مجموعه از کار خواهد افتاد.
یکی از مشکلات بریج‌فای آن است که پیام‌ها در این برنامه گاهی به ترتیب زمانی نمایش داده نمی‌شوند (+)
روی کاغذ، در جایی که تعداد جمعیت زیاد باشد و بخش قابل‌توجهی از جمعیت هم بریج‌فای داشته باشند، مشکلات این برنامه به حداقل خواهد رسید (+)
با این وجود، چنان‌که پیش‌تر هم اشاره شد، بریج‌فای (یا برنامه‌های مشابه آن) ممکن است در مراحل ابتدایی باشد و با توجه به این‌که هدف از ایجاد آن یک کارکرد کاملاً مشخص است، به راحتی می‌توان از این نقطه‌ضعف آن چشم‌پوشی کرد. به عبارت دیگر، در صورتی که معترضان یا اغتشاشگران بتوانند از قبل شرایطی را فراهم کنند که تمام یا بخش قابل‌توجهی از جمعیت به صورت همزمان و هماهنگ از این‌گونه برنامه‌ها مستقل از اینترنت استفاده کنند، آن‌گاه اپلیکیشن‌هایی مانند بریج‌فای می‌توانند به ابزاری قدرتمند برای ایجاد آشوب تبدیل شوند، هدفی که به نظر می‌رسد دقیقاً برای همان طراحی شده‌اند. اهمیت این‌گونه برنامه‌ها و استفاده از روش‌های ارتباطی جایگزین برای اینترنت در انتهای گزارش آباکس‌نیوز روشن‌تر می‌شود. این خبرگزاری هنگ‌کنگی گزارش خود را این‌گونه به پایان می‌رساند:
[به‌رغم اشکالات و محدودیت‌های بریج‌فای] باز هم می‌توان فهمید که چرا مردم شروع به دانلود این برنامه [به صورت گسترده] کردند. بریج‌فای پس از آن در مرکز توجهات قرار گرفت که دو پلتفرم دیگری که استفاده از آن‌ها میان معترضان رایج بود، یعنی تلگرام
[18]
و انجمن
[19]
LIHKG، طی ماه‌های ژوئن و جولای با حملات سایبری از نوع «قطع خدمات‌رسانی» مواجه شدند. به علاوه، طی اعتراضات گسترده و غالباً خشونت‌آمیز سه ماه گذشته، دسترسی به اینترنت همراه هم اغلب قطع می‌شد. این اولین باری نیست که سر و کله برنامه‌های مبتنی بر شبکه توری در جریان اعتراض در هنگ‌کنگ پیدا می‌شود. در جریان اعتراضات «جنبش چتر
[20]
» [یا «انقلاب چتری
[21]
»] علیه دولت این منطقه در سال 2014، وقتی شایعه شد که دولت قصد از کار انداختن شبکه اینترنت همراه را دارد، معترضان به برنامه مشابهی به نام «فایرچت» (FireChat) روی آوردند
[22]
. با این حال، راهکار جدید معترضان هنگ‌کنگی نشان می‌دهد آن‌ها دارند خلاقیت بیش‌تری به خرج می‌دهند. معترضان پیش از این برای مخابره پیام‌های خود به برنامه‌هایی مانند «ایردراپ» (AirDrop) اپل [برنامه انتقال فایل از طریق وای‌فای و بلوتوث]، بازی «پوکمون گو» (Pokémon Go) [در سبک واقعیت مجازی] و، چه باورتان بشود و چه نشود، حتی «تیندر» (Tinder) [وب‌سایت همسریابی] متوسل شده‌اند
[23]
.
در همین‌باره بخوانید:
›› جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران
[1]
تظاهرات علیه لایحه استرداد 2019 هنگ‌کنگ لینک
[2]
Chinese paper says 'foreign forces' using Hong Kong havoc to hurt China Link
[3]
Behind a made-for-TV Hong Kong protest narrative, Washington is backing nativism and mob violence Link
[4]
Beijing deems Hong Kong protests ‘colour revolution,’ will not rule out intervention Link
[5]
China Says Hong Kong Protest Violence ‘Is Creation of U.S.’ Link
[6]
China says UK consulate staffer broke public security law Link
[7]
Reactions to the 2019 Hong Kong protests Link
[8]
The people of Hong Kong are bravely standing up to the Chinese Communist Party… Link
[9]
Pelosi Statement in Support of Hong Kong Protestors Link
[10]
US calls Beijing a ‘thuggish regime’ for ‘harassing’ American diplomat over Hong Kong meeting with Joshua Wong Link
[11]
‘Be water’: Hong Kong protesters adopt Bruce Lee tactic to evade police crackdown Link
[12]
How Hong Kong’s Leaderless Protest Army Gets Things Done Link
[13]
Technology in Hong Kong Protest Link
[14]
Mesh Networking Chat App in Hong Kong Link
[15]
Hong Kong Protestors Using Mesh Messaging App China Can't Block: Usage Up 3685% Link
[17]
Hong Kong protests: peaceful pleas for United States’ support quickly descend into usual mayhem as tear gas fired and MTR station trashed and burned Link
[18]
Telegram faces DDoS attack in China… again Link
[19]
Hong Kong Cyber Attack Briefly Disrupts Key Protester Forum Link
[22]
Hongkongers flock to 'off-grid' chat app FireChat amid fears of internet shutdown Link
[23]
Swipe right for revolution: Why Hong Kong protesters are using Tinder and Pokémon Go Link
