دکتر پریسا مهراشتیاق؛ دندانپزشک کودک و نوجوان
در این مقاله به بررسی مشکلات مینایی ساختار دندان به نام هایپوپلازی مینایی که خیلی هم متداول نیست می‌پردازیم و دلایل و عوامل به وجود آورنده آن را بررسی می‌کنیم.
شکل ظاهری هایپوپلازی از وجود حفراتی در سطح بیرونی دندان (مینای حفره دار) تا وجود خطوط افقی در سطح مینا و وجود لکه‌های سفید مات گچی روی دندان‌ها متفاوت است.
علت چیست؟
علت آن وجود نقص در تشکیل مینا است که در دندان‌های شیری و دایمی دیده می‌شود.
در کودکان نارس با وزن تولدی کم و کودکانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند دیده می‌شود و دلیل آن کمتر جذب شدن کلسیم توسط ساختار مینا در دوران جنینی و نوزادی است.
کودکی که در دوران نوزادی بیماری تب‌دار شدید و مکرری داشته و آنتی‌بیوتیک‌های متعددی استفاده کرده است، اگر زمان کلسیفیکاسیون دندانی مقارن با تب کودک باشد، احتمال اینکه دندان در آن زمان به دلیل وجود تب نتواند خوب کلسیم جذب کند و دچار هایپوکلسیفیکاسیون شود، وجود دارد.
کمبود ویتامین‌های A، C، D، کلسیم و فسفر در دوران نوزادی و یا کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری هم از علت‌های بروز این پدیده هستند.
در کودکی که در دوران نوزادی دچار بیماری‌های شدیدی مثل آسیب‌های مغزی، مشکلات شدید کلیه و آلرژی‌های شدید دوران نوزادی شده است احتمال وجود هایپوپلازی دندانی هست.
اگر مادری در دوران بارداری به مسمومیت سرب مزمن دچار شده باشد، مثل مادری که مدام در هوای آلوده تردد دارد و یا به خاطر ویارهای شدید (تمایلات شدید و غیر متداول دوران بارداری) مثل خوردن گچ دیوار خانه دچار مسمومیت مزمن سربی شده است، کودک او ممکن است به هایپوپلازی مینایی نقطه‌نقطه‌ای دچار شود.
چون سرب به راحتی از جفت عبور کرده و وارد بدن جنین می‌شود.
در این حالت مینای دندان‌های کودک نقطه نقطه و دارای نقص ساختاری است.
یک علت دیگر وجود هایپوپلازی دندان‌های دائم در کودکان سالم فاقد مشکلات سیستمیک، عفونت موجود در دندان شیری است.
این عفونت روی جوانه دندان دایمی اثر گذاشته و باعث تخریب مینا در جوانه دندان دائمی می‌شود.
یکی از ضرورت‌های رسیدگی به موقع به دندان شیری دقیقا همین مورد است تا جوانه دندان دایمی زیرین تحت تاثیر مشکلات دندان شیری قرار نگیرد.
وقتی ضربه شدیدی به دندان شیری وارد می‌شود این ضربه می‌تواند باعث جا به جا شدن دندان دایمی زیرین شده و باعث می‌شود مسیر طبیعی رویش و ساختار دندان دایمی دچار مشکل و یا حتی منجر به مرگ زود هنگام دندان دائمی زیرین شود. در کودکانی که دچار شکاف کام و لب هستند در محل وجود شکاف اختلالات دندانی زیادی دیده می‌شود.
کودکانی که در معرض دوز‌های بالای پرتو‌درمانی و شیمی درمانی قرار گرفته‌اند و درست در این موقع دندان‌های دائمی در حال تشکیل بوده‌اند مشکلات ساختاری زیادی در دندان‌ها دیده می‌شود.
مادرانی که در دوران بارداری دچار سرخجه شده و عفونت‌های داخل رحمی پیدا کرده‌اند هم دارای کودکانی با مشکلات دندانی وسیع (دندان‌هایی مخروطی شکل و شکاف‌دار) می‌شوند.
گاهی اوقات لکه‌های سفید رنگ مات و کدری که ناشی از هایپوپلازی و ایپوکلسیفیکاسیون دندانی هستند، روی اولین دندان آسیای دایمی (دندان شماره 6) هر چهار قسمت فکی و در دندان‌های پیشین دائمی دیده می‌شود.
این لکه‌ها زیبایی را مختل کرده و مستعد پوسیدگی هستند.
این مدل نارسایی‌های مینایی در کودکان زیاد دیده می‌شود و علت آن هنوز کاملا مشخص نیست، اما بیشتر این لکه‌ها را مرتبط با بیماری‌های تب‌دار دوران نوزادی، آسم، عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت گوش و مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران کودکی می‌دانند.
درمان
این لکه‌های‌هایپوپلازی مستعد پوسیدگی بوده و درمان آن‌ها بسته به شدت مشکل و علائم کودک مشخص می‌شود.
در دندان‌هایی که به صورت خفیف دچار لکه شده‌اند و کودک علائمی ندارد و هیچ‌گونه پوسیدگی در این مناطق دیده نمی‌شود، فقط بیمار را تحت معاینات دوره‌ای منظم قرار داده و از او می‌خواهیم بهداشت دهان و دندان‌ها را به‌خصوص در این نقاط به خوبی رعایت کند و آموزش دقیق مسواک زدن را به او می‌دهیم و هر سه ماه یک بار فلورایدتراپی خوب و دقیقی به خصوص در این نقاط انجام می‌دهیم.
بسیار مهم است که این لکه‌ها به صورت منظمی معاینه شوند تا در صورت وجود حفره و پوسیدگی خیلی سریع اقدام به درمان آن‌ها کنیم.
معمولا درمان‌های زیبایی ناشی از هایپوپلازی‌های خفیف دندان‌های پیشین را به سن بالای هجده سال موکول می‌کنیم، اما اگر این لکه‌ها دچار پوسیدگی شوند به ترمیم آن‌ها اقدام می‌کنیم.
معمولا شکل نامنظم و پراکنده این لکه‌ها ما را مجبور به ترمیم‌های هم رنگ دندان (کامپوزیت‌ها و یا گلاس اینومر) می‌کنند و در مواردی که وسعت آن‌ها زیاد است از روکش‌های استینلس استیل مخصوص این دندان‌ها استفاده می‌کنیم.
اجتناب از مشکلات بعدی
اگر بیمار جهت معاینه‌های منظم مراجعه نکند و پوسیدگی ایجاد شده در این دندان‌ها به موقع ترمیم نشود، این پوسیدگی‌ها خیلی سریع پیشرفت کرده و بسیار عمیق می‌شوند و پس از گرفتار کردن مینا و عاج عصب دندان را درگیر می‌کنند.
در بیشتر موارد سرعت پیشرفت ضایعه آن قدر زیاد است که در سنین کم عصب دندان درگیر می‌شود، در این حالت معمولا ریشه دندان کامل شکل نگرفته و انتهای ریشه هنوز باز است و عصب‌کشی دقیق و نهایی چنین دندان‌هایی امکان ندارد و درمان‌های بینابینی جهت عصب کشی لازم است.
این مدل درمان‌ها پروگنوز درمانی (احتمال موفقیت دندانی) بالایی ندارند و جزء مشکلات درمانی حساب می‌شوند.
تاکید می‌کنم مراقبت‌های دندانی ویژه، فلوراید رسانی به موقع و ویزیت‌های مکرر و درمان‌های سریع و زود هنگام از راه‌های اجتناب از مشکلات پوسیدگی‌های وسیع و درد سر ساز چنین دندان‌هایی است.
فلوروزیس دندانی
وقتی فلوراید زیادی در دوران نوزادی قبل از تولد و یا در دوران کودکی به کودک برسد، فلوروزیس دندانی به خصوص در دندان‌های آسیای دوم شیری رخ می‌دهد.
در این حالت مینا متخلخل و دارای لکه‌های‌هایپوپلازی است.
فلوروزیس دندانی یا مینای خال‌دار نمای بالینی ضایعه‌ای است که در اثر مصرف زیاد فلوراید در مراحل تکاملی دندان ایجاد می‌شود.
در این حالت مینا نمای سفید مات و یا قهوه‌ای و ظاهری حفره‌دار دارد که در دندان‌های شیری یا دائمی دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: