دکتر محسن نراقی؛ رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی، عضو هیئت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران
بوی بد دهان علامت است نه بیماری. بیماران‌ممکن است مزه بد یا خاصی را در دهان‌شان احساس کنند یا اینکه به وسیله افراد خانواده، دوستان و دیگر پزشکانی‌که متوجه مشکل ایشان شده‌اند، نزد متخصص فرستاده شوند.
متخصص گوش، گلو و بینی معمولاً اولین فردی‌است که در طی معاینات عادی متوجه بوی بد دهان بیمار می‌شود. بوی بد دهان اصولاً ممکن است از نواحی مختلف مجرای تنفسی ـ گوارشی فوقانی ناشی شود.
برای تمایز بین علل دهانی و مربوط به بینی، باید هوای دهان را از هوای بازدمی جدا کرد به طوری که بیمار وقتی بینی خود را محکم بگیرد و بازدم خود را از راه دهان خارج نماید بوی بد مربوط به علل دهانی-حلقی و هنگامی‌که بیمار دهانش را بسته، هوا را از راه بینی خارج می‌کند بوی بد مربوط به علل بینی-سینوسی است.
تهیه شرح حال دقیق و انجام معاینات کامل‌در ارزیابی علل بوی بد دهان ضروری است.
دلایل موضعی بوی بد دهان
علت بوی بد دهان ممکن است موضعی یا سیستمیک باشد.
در 90 درصد موارد منشأ بوی بد دهان، داخل حفره دهان و حلق است. بهداشت ناکافی دهان شایع‌ترین علت قابل‌پیش‌گیری است.
وجود پوسیدگی‌ها و پلاک دندانی و ذرات‌غذایی باعث افزایش رشد باکتری‌ها شده، در نتیجه موجب تولید گازهای بد بو می‌شود.
بیمارانی که دچار چنین شرایطی هستند، باید به حفظ بهداشت دهان خود تشویق شوند و به صورت دوره‌ای جهت تمیز کردن دندان‌ها تحت معالجه دندان‌پزشکی قرار گیرند.
از دیگر علل شایع بوی بد دهان کاهش جریان بزاق است که از پاکیزگی طبیعی دهان جلوگیری می‌کند و درنتیجه موجب افزایش رشد باکتری‌ها می‌شود.
بوی بد دهان در صبح‌ها به علت کاهش ترشح بزاق است و درافرادی که از راه دهان تنفس می‌کنند، بسیار شدیدتر است.
از دیگر عوامل کاهش ترشح بزاق سندرم خشکی غدد بزاقی شوگرن، کم آبی بدن، پرتودرمانی، افزایش سن، داروها و انسداد مجاری بزاقی است.
اضطراب ممکن است باعث کاهش ترشح بزاق و متعاقب آن بوی بد دهان شود. برای حفظ رطوبت دهان، آب خوردن کافی در طول روز، ضروری است.
دلایل حلقی بوی بد دهان
لوزه‌های حفره‌ای یا به اصطلاح کریپتیک به علت نگهداشتن خرده‌های غذا و درنتیجه افزایش رشد باکتری‌ها، در ایجاد بوی بد دهان سهم دارند.
ذراتی که در لوزه‌های کریپتیک، مدفون می‌شوند، سفید و سخت هستند و موجب التهاب لوزه‌ها می‌شوند.
پس از برداشتن لوزه‌ها، جوشگاه آن می‌تواند پایگاه باکتری‌های بی‌هوازی مولد گاز باشد و به طور موقت باعث بوی بد دهان شود.
نوعی از آنژین بنام آنژین ونسان، باعث ایجاد بوی فلزی می‌شود.
تومورهایی که از حفره دهان منشأ می‌گیرند و دارای نواحی بافت مرده (نکروتیک) و زخمی هستند، به عنوان پایگاهی برای میکروارگانیسم‌هایی که در ایجاد بوی بد دهان نقش دارند، عمل می‌کنند.
بینی منشأ بوی بد دهان
حلق پشت بینی یا نازوفارنکس ممکن است محل تکثیر باکتری‌ها باشد و باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
در کودکان لوزه سوم که در پشت بینی قرار گرفته ممکن است به مخزنی برای نگهداری باکتری‌ها و عفونت‌ها و همچنین عاملی برای تداوم سینوزیت تبدیل شود.
سینوزیت‌های مزمن، مسدود بودن مادرزادی سوراخ پشتی بینی به صورت یک طرفه (آترزی‌یک طرفه کوآن خلفی بینی) و وجود اجسام خارجی در بینی ممکن است، مسؤول بوی بد باشند.
در کودکان در هنگام ترشحات چرکی و بدبوی یک طرفه بینی باید تشخیص جسم خارجی را در نظر داشت.
هر حالتی که سبب اختلال در پوشش مخاط طبیعی بینی شود، نظیر لاغری شدید مخاط بینی یا رینیت آتروفیک ممکن است موجب افزایش رشد باکتری‌ها و بوی دهان شود.
استفاده غیرمجاز از قطره‌های بینی موجب رینیت دارویی و افزایش رشد باکتری‌ها و بوی دهان می‌شود. اولین علامت تومورهای حفره‌بینی می‌تواند بوی بد دهان باشد.
التهاب یا عفونت کیست‌های مادرزادی پشت بینی بنام بورسای‌حلقی تورنوالد می‌تواند موجب سردرد، ترشحات پشت بینی و بوی بد شود.
اغلب مواردی که با منشأ بینی و سینوس ممکن است موجب بوی بد دهان شوند، با یک معاینه ساده بینی و سینوس‌ها به وسیله اندوسکوپ قابل ریشه‌یابی و تشخیص‌اند.
مشکلات روحی توهم و بوی بد دهان
بیماری ممکن است از بوی بد دهان شکایت داشته باشد، در حالی که این بو توسط دیگران قابل تشخیص نباشد.
صرع لوب تمپورال، می‌تواند مسؤول این حالت باشد.
بیمار ممکن است همچنین تجربه توهم بوی بد دهان داشته باشد که در این حالت بیمار متوجه بوی بدی است‌که از دهانش خارج می‌شود.
این توهم‌ها اغلب با افسردگی، اسکیزوفرنی و سندرم ارگانیک مغز همراه است.
دلایل ریوی و گوارشی بوی بد دهان
ضایعات برونش و ریه ممکن است در بوی بد بازدم دخیل باشد.
عفونت‌هایی مثل برونشیت، پنومونی وبرونشکتازی ممکن است عامل بوی بد دهان باشد.
تومورهایی که منشأ آن‌ها در ریه‌هاست می‌توانند در بوی بد بازدمی دهان مؤثر باشند.
استفاده دراز مدت از اسپری‌های استروئیدهای، جهت‌درمان بیماری‌های ریوی، موجب تغییر فلور باکتریایی مجرای تنفسی فوقانی شده، ممکن است سبب بوی بد دهان شود.
به طور طبیعی گازهای لوله گوارش فوقانی با هوای بازدمی آمیخته نمی‌شوند.
بوی بد دهان ممکن است همراه با تهوع، استفراغ و آروغ باشد. گیر کردن و ماندن غذاهای خورده شده یا غذاهای برگشت یافته دردیورتیکولوم زنکر می‌تواند سبب بوی بد دهان‌شود.
فتق‌های مری یا بازگشت اسید معدی ـ مروی ممکن است احساس طعم بد را در دهان برانگیزد.
از عوامل سیستمیک بوی بد دهان، خروج ریوی مواد بدبوی حل شده در جریان خون است.
بر خلاف عقیده عموم، بوی بد سیر، پیاز و الکل از خون منشأ می‌گیرد که ذرات را از روده کوچک می‌گیرد و آن را به آلوئول و منافذ پوست انتقال می‌دهد.
بوی بد دهان ممکن است در اثربیماری‌های سیستمیک مثل نارسایی کبدی (بوی سولفور)، اورمی (بوی آمونیاک) یا کتواسیدوز دیابتی (بوی استون) باشد.
بیشتر بخوانید: