نبض کند تجارت با منتخبان آسیا

در این چارچوب، بررسی‌های صورت گرفته که با استفاده از اطلاعات مرکز تجارت بین‌المللی و با استناد به آمارهای شرکای تجاری ایران به‌دست آمده، نشان می‌دهد صادرات کالای ایرانی (اعم از محصولات نفتی و غیرنفتی) به کشورهای آسیایی دچار تغییر و تحولاتی در ماه‌های ابتدایی سال 2019 شده است؛ در واقع بررسی تغییرات ماهانه صادرات کشور به مقاصد مذکور، افت میزان صدور کالا به این کشورها را در اکثر موارد تایید می‌کند. این آمارها در شرایطی منتشر شده است که در روزهای اخیر حمید زادبوم، سرپرست سازمان توسعه تجارت ایران اولویت‌های‌ اول تا سوم شرکای آینده تجاری ایران را اعلام کرد. اظهاراتی که نشان می‌داد بازار‌ «کشورهای همسایه و منطقه» و «بازارهای جنوب شرقی آسیا» به‌عنوان لایه‌های اول و دوم سیاست‌گذاری و بسط مناسبات تجاری، مورد توجه تصمیم‌سازان قرار گرفته است.

اما در این بخش جزئیات روند صادرات ایران به کشورهای منتخب آسیایی و همچنین فراز و فرودهای مرتبط با آن تشریح شده است.

ایران و چین

صادرات ماهانه ایران به یکی از شرکای مهم تجاری خود یعنی چین، از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه ششم سال 2019 با روند نوسانی همراه بوده است که البته در تعدادی از ماه‌ها این تحولات با تغییر شدید رو به رو شده است. بر این اساس سهم ایران از تامین نیاز وارداتی چین در سال 2019 نسبت به سال 2018 کاهش یافته است. مطابق آمارهای اعلام شده، در 6ماه نخست 2019، ایران به‌طور متوسط، ماهانه 3/ 1 میلیارد دلار کالا به چین صادر کرده است، این در حالی است که در سال 2018، متوسط صادرات ماهانه ایران به این کشور رقمی معادل 8/ 1 میلیارد دلار بوده است. بر اساس آمارها، طی ماه‌های مه و ژوئن 2019 صادرات ایران به چین روندی کاهشی در پیش گرفت، به گونه‌ای که در ژوئن به کمترین میزان خود طی 17 ماه اخیر با رقم 960 میلیون دلار رسیده است. اما در سال 2018، ایران به‌طور متوسط ماهانه یک درصد از نیاز وارداتی چین را تامین کرده است، درحالی‌که در سال 2019 به‌جز در ماه‌های آوریل (سهم 2/ 1 درصدی) و فوریه (‌سهم یک درصدی) سهم ایران در تامین نیاز وارداتی چین کمتر از یک درصد بوده است. از ماه آوریل نیز سهم ایران از تامین نیاز وارداتی چین روند کاهشی در پیش گرفته است.

ایران و ترکیه

صادرات ماهانه ایران به ترکیه تقریبا از مارس 2019 روند نزولی را آغاز کرد و در جولای 2019 به کمترین مقدار خود طی 19 ماه اخیر رسیده است. در فاصله ژانویه 2018 تا جولای 2019، ایران ماهانه بین 06/ 0 تا 4 درصد نیاز وارداتی ترکیه را تامین کرده است. از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه هفتم 2019، بیشترین صادرات ایران به ترکیه در آوریل 2018، معادل 802 میلیون دلار بوده است. در سال 2018، ایران به‌طور متوسط ماهانه 578 میلیون دلار به ترکیه صادرات داشته، درحالی‌که این رقم در هفت ماه نخست 2019 به متوسط صادرات ماهانه 393 میلیون دلار رسید. در واقع ایران در آوریل 2018 بیشترین سهم را (با حدود 4 درصد) در تامین نیاز وارداتی ترکیه طی 19 ماهه مورد بررسی داشته است.

ایران و کره‌جنوبی

صادرات ایران به کره‌جنوبی از ابتدای سال 2018 تا ماه هفتم سال 2019 در تعدادی از ماه‌ها با کاهش شدیدی همراه شد. این کاهش غالبا به‌دلیل کاهش واردات کره‌جنوبی در برخی محصولات مانند سوخت‌های معدنی، محصولات معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها از ایران بوده است. بر این اساس، در 6ماه نخست سال 2019، ایران به‌طور متوسط ماهانه 296 میلیون دلار به کره‌جنوبی صادرات داشته است؛ درحالی‌که در سال 2018، متوسط صادرات ماهانه ایران به این کشور معادل 341 میلیون دلار ثبت شده است.

اما از ابتدای سال 2019 بود که روند صعودی صادرات ایران به کره‌جنوبی آغاز شد و در ماه مارس به بیشترین میزان صادرات ایران طی 19 ماه اخیر با رقم 825 میلیون دلار رسید. از سوی دیگر، صادرات ایران به این کشور در می 2019 نسبت به ماه قبل آن کاهش شدید (9/ 99 درصدی) و در ماه ژوئن 11 درصد نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. داده‌ها حاکی از آن است که ایران در هفت ماه نخست 2019 به‌طور متوسط ماهانه 7/ 0 درصد از نیاز وارداتی کره‌جنوبی را تامین کرده است. این در حالی است که متوسط سهم ایران در تامین نیاز وارداتی ماهانه کره‌جنوبی در سال 2018 حدود 8/ 0 درصد رقم خورد.

ایران و قزاقستان

روند صادرات ماهانه ایران به قزاقستان از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه پنجم سال 2019 به شکل نوسانی پیش رفته و سهم ایران از تامین نیاز وارداتی قزاقستان همواره از 5/ 0 درصد کمتر بوده است. در پنج ماه نخست 2019، ایران به‌طور متوسط ماهانه 5/ 6 میلیون دلار به قزاقستان صادرات داشته است؛ درحالی‌که در سال 2018، متوسط صادرات ماهانه ایران به قزاقستان حدود 5/ 7 میلیون دلار بوده است. از سوی دیگر، صادرات ایران به قزاقستان در سال 2019 با کاهش و افزایش متوالی همراه بوده اما صادرات ایران به این کشور در 5 ماه ابتدایی سال 2019 نسبت به ماه‌های مشابه سال قبل کمتر ثبت شده است.

همچنین بیشترین میزان صادرات ایران به قزاقستان از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه پنجم سال 2019 مربوط به آوریل 2018 و به میزان 6/ 9 میلیون دلار بوده است. کمترین میزان صادرات ایران به قزاقستان در 17 ماهه مورد بررسی در ماه فوریه سال 2019، به میزان 9/ 4 میلیون دلار به دست آمده است. اما سهم ایران از تامین نیاز وارداتی قزاقستان در ماه‌های مورد بررسی همواره بین 2/ 0 تا 4/ 0 ثبت شده است، بر همین اساس در سال 2019 سهم ایران از تامین نیاز وارداتی قزاقستان به‌طور متوسط ماهانه 25/ 0 درصد بوده است.

ایران و ژاپن

روند صادرات ایران به ژاپن از ابتدای سال 2018 تا ماه ششم سال 2019 در تعدادی از ماه‌ها با کاهش شدیدی مواجه شده است. سهم ایران از تامین نیاز وارداتی ژاپن در مدت مذکور همواره کمتر از یک درصد بوده است. متوسط صادرات ماهانه ایران به ژاپن در سال 2019 معادل 186 میلیون دلار و در سال 2018 حدود 289 میلیون دلار به ثبت رسیده است. اما از ابتدای سال 2019، روند صعودی صادرات ایران به ژاپن آغاز و مجددا از ماه آوریل 2019 این روند معکوس شد. بیشترین میزان صادرات ایران به ژاپن از ابتدای سال 2018 تا پایان نیمه نخست سال 2019 در ماه جولای 2018 و حدود 597 میلیون دلار بوده و کمترین میزان آن در ماه دسامبر و حدود 4/ 3 میلیون دلار به‌دست آمده است. درعین حال، سهم ایران از تامین نیاز وارداتی ژاپن همواره کمتر از یک درصد بوده که این رقم در بیشترین مقدار خود یعنی در ماه مارس 2019 به 96/ 0 درصد رسیده است. بر این اساس، ایران در سال 2019 به‌طور متوسط ماهانه حدود 3/ 0 درصد از نیاز وارداتی ژاپن را تامین کرده است؛ این درحالی ا‌ست که در سال 2018 این سهم حدود 5/ 0 درصد رقم خورده بود.

ایران و قرقیزستان

با وجود نوسانات ماهانه در صادرات ایران به قرقیزستان، روند صادرات ایران به این کشور از ابتدای 2018 تا پایان ماه پنجم سال 2019 روندی صعودی را طی کرده است. در این راستا، سهم ایران از تامین نیاز وارداتی قرقیزستان در مدت مذکور همواره کمتر از یک درصد بوده است. متوسط صادرات ایران به قزاقستان در پنج ماه ابتدایی سال 2019 حدود 3/ 1 میلیون دلار و بیشتر از متوسط صادرات ماهانه سال 2018 (1/ 1 میلیون دلار) بوده است. همچنین بیشترین صادرات ایران به قرقیزستان از ابتدای سال 2018 مربوط به ماه مارس 2019 (با میزان 42/ 1 میلیون دلار) بوده است. ایران در پنج ماه ابتدایی سال 2019 به‌طور متوسط ماهانه 35/ 0 درصد از نیاز وارداتی قرقیزستان را تامین کرده است. این درحالی است که در سال 2018 به‌طور متوسط ماهانه 28/ 0 درصد از نیاز وارداتی قرقیزستان توسط ایران تامین شده است.

ایران و مالزی

بررسی صادرات ایران به مالزی از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه پنجم 2019 نشان‌دهنده کاهش شدید صادرات ایران در ماه‌های آگوست و سپتامبر سال 2018 بوده است. پس از آن، صادرات ایران به مالزی روند نوسانی پیدا کرد و افزایش چشمگیری نداشت، به‌گونه‌ای‌که سهم ایران از تامین نیاز وارداتی مالزی در مدت مذکور همواره کمتر از یک درصد بوده است. متوسط صادرات ماهانه ایران به مالزی در 5 ماه نخست سال 2019 حدود 1/ 3 میلیون دلار ثبت شده است، درحالی‌که متوسط صادرات ماهانه ایران به این کشور در سال 2018 معادل 21 میلیون دلار بوده است.

اما بیشترین میزان صادرات ایران به مالزی در 17 ماه منتهی به ماه پنجم 2019 متعلق به ژوئن 2018 و به میزان 47 میلیون دلار بوده است. اما در ژوئن 2019 میزان صادرات ایران به مالزی به 9/ 0 میلیون دلار رسید که نسبت به ماه مشابه سال قبل 98 درصد کاهش داشته است. بر این اساس، سهم ایران در تامین نیاز وارداتی مالزی در تمام ماه‌های سال 2019 از ماه مشابه سال قبل کمتر بوده است. سهم ایران در تامین نیاز وارداتی مالزی در تمام ماه‌های سال 2019 از ماه مشابه سال قبل کمتر بوده است.

ایران و روسیه

روند کلی صادرات ایران به روسیه از ابتدای سال 2018 تا ماه پنجم سال 2019 نشان‌دهنده افزایش صادرات ایران به روسیه در مدت مذکور است. به‌طور متوسط ایران در سال 2019 نسبت به سال قبل سهم بیشتری از نیاز وارداتی روسیه را تامین کرده است. متوسط صادرات ماهانه ایران به روسیه در پنج ماه ابتدایی سال 2019 حدود 51 میلیون دلار بوده است که نسبت به متوسط صادرات ماهانه ایران به روسیه در سال 2018 (معادل 4/ 44 میلیون دلار) افزایش داشته است. از سوی دیگر، کمترین میزان صادرات ایران به روسیه نیز در سپتامبر 2018 (به میزان 6/ 15 میلیون دلار) ثبت شده بود. ایران در پنج ماه ابتدایی سال 2019 به‌طور متوسط ماهانه حدود یک درصد از نیاز وارداتی روسیه را تامین کرده است، این درحالی است که در سال 2018 سهم ایران در تامین نیاز وارداتی روسیه به‌طور متوسط ماهانه 2/ 0 درصد بوده است.

ایران و چین تایپه (تایوان)

صادرات ایران به تایوان از ابتدای سال 2018 تا ماه اکتبر به‌شدت نوسانی بوده و با کاهش و افزایش شدید در برخی ماه‌ها همراه بوده است. در سال 2019 از شدت تغییرات در صادرات ایران کاسته شده و صادرات ایران به این کشور به‌طور قابل‌توجهی نزولی شده است. از سوی دیگر، سهم ایران از تامین نیاز وارداتی تایوان در مدت مذکور همواره کمتر از یک درصد بوده است. اما متوسط صادرات ماهانه ایران به تایوان در پنج ماه ابتدایی سال 2019 حدود 7 میلیون دلار بوده است؛ درحالی‌که ایران در سال 2018 به‌طور متوسط، ماهانه حدود 95 میلیون دلار کالا به تایوان صادر کرده است. همچنین صادرات ماهانه ایران به این کشور در می 2018 به بیشترین میزان خود (با رقم 278 میلیون دلار) از ابتدای سال 2018 رسیده است. از سوی دیگر، در ماه می 2019 تنها 7/ 8 میلیون دلار کالا از ایران به تایوان صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 100 درصد کاهش داشته است.

ایران و هند

روند صادرات ماهانه ایران به هند در ابتدای سال 2018 تا پایان ماه چهارم سال 2019 نوسانی بوده است. همچنین متوسط صادرات ماهانه ایران به هند در چهار ماه ابتدایی سال 2019 حدود 710 میلیون دلار رقم خورد درحالی‌که ایران در سال 2018 به‌طور متوسط ماهانه حدود 2/ 1 میلیارد دلار کالا به هندوستان صادر کرده است. جزئیات آمار اعلامی نشان می‌دهد که میزان صادرات ایران به هند در چهارماه ابتدایی سال 2019 نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش یافته است.

در چهار ماه ابتدای سال 2019 میزان صادرات ایران به هند نسبت به ماه مشابه سال 2018 به ترتیب 30 درصد، 55 درصد، 26 درصد و 42 درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر، بیشترین میزان صادرات ایران به هند از ابتدای 2018 مربوط به ماه جولای با حدود 8/ 1 میلیارد دلار بوده است. اما کمترین میزان صادرات ایران به هند در مدت مذکور در ماه دسامبر 2018 به‌دست آمد که با کاهش 42 درصدی نسبت به ماه قبل خود به 462 میلیون دلار رسید. سهم ایران از تامین نیاز وارداتی هند در بیشترین میزان خود از ابتدای سال 2018، در ماه جولای به 1/ 4 درصد رسید ولی پس از آن کاهش یافت و در آوریل 2019 به 9/ 1 درصد رسید.

ایران در چهارماه ابتدایی سال 2019 به‌طور متوسط ماهانه 7/ 1 درصد از نیاز وارداتی هند را تامین کرده است.

ایران و اندونزی

مطابق آمارهای ارائه شده، روند صادرات ایران به اندونزی از ابتدای سال 2018 تا پایان ژانویه 2019 در تعدادی از ماه‌ها با تغییرات زیادی همراه بوده و در نیمه دوم سال 2018 به‌شدت کاهش یافته است. بر این اساس، سهم ایران از تامین نیاز وارداتی اندونزی نیز از نیمه دوم سال 2018 نسبت به نیمه اول کاهش یافته است. متوسط صادرات ایران به اندونزی در ژانویه 2019 معادل 4/ 2 میلیون دلار ثبت شد، درحالی‌که ایران در سال 2018 به‌طور متوسط ماهانه حدود 35 میلیون دلار به این کشور صادرات داشته است. از سوی دیگر، بیشترین صادرات ایران به اندونزی در 13 ماه مورد بررسی مربوط به آوریل 2018 (به میزان 107 میلیون دلار) بوده است. از سوی دیگر، سهم ایران در تامین نیاز وارداتی اندونزی بسیار کوچک بوده که در بیشترین مقدار خود در ماه آوریل 2018 به 7/ 0 درصد رسیده است. در واقع از ماه جولای 2018 سهم ایران از واردات اندونزی نسبت به ماه‌های قبل کاسته شده است.

ایران و گرجستان

روند کلی صادرات ایران به گرجستان از ابتدای سال 2018 تا ژانویه 2019 صعودی بود اما در فوریه 2019 با کاهش شدیدی نسبت به ماه قبل خود روبه‌رو شد. با این وجود، سهم ایران از تامین نیاز وارداتی گرجستان در چهار ماه نخست سال 2019 نسبت به ماه‌های مشابه سال قبل افزایش یافته است. بر اساس داده‌های اعلام شده، متوسط صادرات ماهانه ایران به گرجستان در چهار ماه ابتدایی سال 2019 حدود 4/ 16 میلیون دلار به‌دست آمد که نسبت به متوسط صادرات ماهانه ایران در سال 2018 (معادل 6/ 13میلیون دلار) افزایش یافته است. در ژانویه 2019 صادرات ایران به گرجستان با افزایش 72 درصدی نسبت به ماه قبل از خود و رشد 5 برابری نسبت به ژانویه 2018 به بیشترین میزان (با رقم 5/ 29 میلیون دلار) از ابتدای سال 2018 رسید. به‌طور کلی، می‌توان گفت سهم ایران در تامین نیاز وارداتی گرجستان در ماه‌های ابتدایی سال 2019 از ماه مشابه سال قبل بیشتر بوده است. در این راستا، ایران در 4 ماه ابتدایی سال 2019 به‌طور متوسط ماهانه 7/ 2 درصد از نیاز وارداتی این کشور را تامین کرده است، سهمی که در سال 2018 حدود 2/ 2 درصد بود.

ایران و سنگاپور

صادرات ماهانه ایران به سنگاپور از ابتدای سال 2018 تا ماه ششم سال 2019 روند مشخصی نداشته و در برخی ماه‌ها با کاهش و در برخی دیگر با افزایش همراه بوده است. سهم ایران از تامین نیاز وارداتی سنگاپور بسیار کوچک و همواره کمتر از 007/ 0 درصد بوده است. بیشترین صادرات ایران به سنگاپور از ابتدای سال 2018 تا پایان ماه ششم 2019 متعلق به ماه می 2018 و به میزان 1/ 2 میلیون دلار بوده است که نسبت به ماه قبل از خود حدود 3 برابر شده است. پس از آن در ماه‌های ژوئن و جولای صادرات ایران، به ترتیب 66 درصد و 39 درصد به این کشور کاهش یافته است. اما کمترین میزان صادرات ایران به سنگاپور متعلق به ماه اکتبر 2018، به میزان 258 هزار دلار است. از سوی دیگر در 6 ماه ابتدایی سال 2019 صادرات ایران به سنگاپور نسبت به ماه‌های مشابه سال قبل کاهش داشته است.

ایران و بحرین

صادرات ماهانه ایران به بحرین از ابتدای سال 2018 تا ماه هفتم سال 2019 همواره کمتر از 2 میلیون دلار بوده و به شکل نوسانی پیش رفته است. بررسی روند کلی صادرات ایران به بحرین در 19 ماه مورد بررسی حاکی از کاهش صادرات در این بازه زمانی بوده است. سهم ایران از تامین نیاز وارداتی بحرین بسیار کوچک و کمتر از 1/ 0 درصد رقم خورده است. سهم ایران از تامین نیاز وارداتی بحرین در بهترین حالت به 134/ 0 درصد در ماه‌های می و آوریل 2018 رسید. این سهم در ماه‌های ابتدایی سال 2019 نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش داشته است. در مجموع ایران در هفت ماه ابتدایی سال 2019 و در سال 2018 به‌طور متوسط ماهانه 08/ 0 درصد و 1/ 0 درصد از نیاز وارداتی این کشور را تامین کرده است.