تکانه سیل به رشد اقتصادی

پیشتازی کشاورزی

براساس اعتراف امریکایی‌ها، تحریم‌های جدید اعمال‌شده علیه ایران یکی از گسترده‌ترین و در عین حال، پیچیده‌ترین تحریم‌هاست. دولت ترامپ تلاش کرده با در نظر گرفتن تمام شرایط، اقتصاد ایران را در ابعاد مختلف محدود کند تا راهبرد فشار حداکثری، به اهداف خود برسد. جدای از بسیاری از مسائل خرد که دولت امریکا آنها را لحاظ نکرده بود و همین مساله به ایران توان مقابله با تحریم‌ها را داد، یک عامل دیگر وجود داشت که حتی دولتمردان ایرانی نیز به آن فکر نکرده بودند؛ ‌افزایش قابل توجه میزان بارندگی. بهار امسال در حالی آغاز شد که بارندگی طولانی و شدید بسیاری از استان‌های ایران را فرا گرفته بود. هرچند نبود آمادگی کافی برای این‌ بارندگی‌ها موجب جاری شدن سیل در بسیاری از استان‌های کشور و بروز خسارات مالی و جانی شد اما در عین حال بسیاری از تخمین‌ها را نیز بر هم ریخت. بسیاری از سدهای ایران پر از آب شدند و زمین‌های کشاورزی استفاده بالایی از بارندگی‌ها کردند. هرچند در ابتدا به نظر نمی‌رسید، میزان اثرگذاری بارندگی‌های بهاره بالا باشد، ‌اما آمارهای جدید ارایه‌شده از سوی سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد، کشاورزی ایران در بهار امسال رشد و جهشی قابل توجه را تجربه کرده است. آخرین آمار از وضعیت کشاورزی ایران در زمستان سال گذشته منتشر شده بود، جایی که رشد منفی سه درصدی کشاورزی نشان می‌داد، این بخش نیز مانند دیگر حوزه‌های اقتصادی ایران با رشد منفی مواجه شده است. آمارهای جدید اما نشان می‌دهد که این بخش در بهار امسال رشد مثبت 6.5 درصدی را تجربه کرده و در یک فصل نزدیک به 10 درصد بهبود عملکرد داشته است. با وجود آنکه تا زمان ارایه جزییات جدید از وضعیت حوزه کشاورزی، نمی‌توان بطور قطع راجع به دلایل این رشد قابل توجه صحبت کرد اما به نظر می‌رسد اصلی‌ترین عامل اثرگذاری که در قیاس با فصل قبل تغییر کرده، میزان بارندگی‌ها بوده و به این ترتیب باران، کشاورزی ایران را نجات داده است.

جبران مافات صنعت

در آمارهایی که از رشد اقتصادی ایران در سال 97 منتشر شد، یکی از بخش‌هایی که عملکرد منفی قابل توجه داشت و در آمارهای نهایی تاثیر زیادی می‌گذاشت، ‌صنعت ایران بود. افزایش نرخ ارز، بالا رفتن تورم و بر هم خوردن نظم بازارهای هدف داخلی و خارجی باعث شدند صنعت رشد منفی قابل توجهی را تجربه کند و در زمستان به منفی 9 درصد برسد. این آمارها نشان می‌داد که زنگ خطر برای صنعت کشور به صدا درآمده و نپرداختن به آن می‌تواند برای بسیاری از کارگاه‌های تولیدی خطرناک باشد.

در ماه‌های گذشته اما با پیگیری جدی رونق تولید از سوی وزارت صمت و دیگر نهادهای اجرایی، تغییری مهم در وضعیت این بخش به وجود آمده است. علی ربیعی سخنگوی دولت دوازدهم در کنار خبر دادن از رشد مثبت بخش کشاورزی، اعلام کرده که رشد بخش صنعت در ایران به صفر رسیده است.

هرچند رشد صفر نشان از آن دارد که هیچ حرکت نتیجه‌بخشی به سمت توسعه جدید انجام نشده اما تبدیل رشد منفی 9 درصد به صفر نشان می‌دهد که لااقل حرکت منفی ماه‌های گذشته متوقف شده و اگر به سمت جلو حرکت نکرده‌ایم، عقبگرد نیز نداشته‌ایم.

یکی از اصلی‌ترین عواملی که در این آمار نقش داشته قطعا حفظ آمارهای صادراتی کشور بوده است. رشد 30 درصدی صادرات وزنی کشور در ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌های اعمال‌شده به وسیله تحریم‌ها، صادرکنندگان ایرانی توانسته‌اند بازارهای خود را حفظ کنند و این موضوع وارد شدن ارز به کشور را تسهیل کرده است. آخرین آمارهای ارایه شده در اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد‌ که تا پایان شهریور نزدیک به هشت میلیارد یورو ارز صادراتی وارد سامانه‌های ارزی بانک مرکزی شده و در قبال آن حدود هفت میلیارد یورو نیز واردات انجام شده است.

با توجه به اینکه دولت به واردات کالاهای اساسی ارز 4200 تومانی اختصاص می‌دهد و از سوی دیگر واردات بیش از هزار قلم کالا نیز ممنوع شده، بخش قابل توجهی از این واردات به کالاهای مبادله‌ای یا مواد اولیه کارخانجات اختصاص یافته و همین مساله تولیدات صنعتی کشور را افزایش داده است.

در ماه‌های گذشته بالا رفتن نرخ ارز، به عنوان یک مشوق مهم اقتصادی، صادرکنندگان را به تداوم فعالیت‌های‌شان ترغیب و در کنار هم قرار گرفتن این عوامل، زنگ خطرهای چند ماه قبل صنعت را لااقل برای مدتی کوتاه ساکت کرده است.

سکوت در سایر بخش‌ها

دولت در کنار رشد اقتصادی بهار، فعلا تنها آمار کلی فعالیت دو بخش کشاورزی و صنعت را ارایه کرده و هنوز فعالیت سایر بخش‌ها در نخستین فصل از سال 98 مشخص نیست. در کنار نفت، که احتمالا رشد منفی قابل توجهی را به ثبت خواهد رساند، وضعیت عملکرد معدن نیز نامشخص است و باید دید با ترکیب شدن آمار صنعت و معدن با یکدیگر، سرانجام چه نرخ رشدی در فصل گذشته ثبت شده است.

یکی دیگر از بخش‌های اقتصاد ایران که احتمالا رشدی منفی را تجربه کرده، صنعت ساختمان است. افزایش قابل توجه قیمت خانه در ماه‌های گذشته، باعث شده، رکودی جدید در این صنعت پا بگیرد و اگر کاهش خرید و فروش‌ها را به معنی کاهش تقاضا برای ساخت واحدهای مسکونی جدید در نظر بگیریم، احتمالا عملکرد این بخش نیز در بهار امسال منفی بوده و همین روند در تابستان نیز تشدید شده است.

با وجود تمام این گمانه‌زنی‌ها، تا زمانی که دولت، جزییات عملکرد بخش‌های مختلف اقتصاد را ارایه نکند، نمی‌توان در رابطه با آنها اظهارنظر دقیق کرد. آنچه در حال حاضر قطعی است، ‌عملکرد قابل توجه کشاورزی و جبران مافات صنعت است و در کنار هم قرار گرفتن این دو بخش باعث شده، جدای از نفت، هوایی جدید در آسمان اقتصاد ایران جریان پیدا کند؛ هوایی که تقویت آن، می‌تواند به گذر از فشار سنگین تحریم‌های امریکا کمک کند.