به همین منظور دسترسی مردم به این ماده غذایی که معمولا به شکل نان مورد مصرف قرار می‌گیرد، برای سیاست‌گذاران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با این حال تولیدکنندگان این کالای استراتژیک به انحای مختلف مورد بی‌مهری مسؤولان قرار گرفته‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، در سال جاری نیز با تعیین نرخ 1700تومان برای خرید تضمینی گندم بسیاری از کشاورزان از تحویل محصول تولیدی خود به دولت ممانعت ورزیده و آن را با قیمت بیشتری به دلالان فروختند. به همین دلیل در سال جاری کشورمان با کاهش سه میلیون تنی ذخایر گندم مورد نیاز خود روبه‌رو خواهد شد. اگر قیمت خرید تضمینی گندم برای سال آینده هم پایین‌تر از نرخ مورد انتظار کشاورزان باشد و وقایع امسال تکرار شود، آن‌گاه راهی به‌جز واردات آن هم با قیمت بسیار بالاتری نسبت به نرخ خرید تضمینی برای مسؤولان امر باقی نمی‌ماند. این در حالی است که ایران با منطقی کردن نرخ خرید تضمینی می‌توانست به‌راحتی نیاز خود را مرتفع سازد. به‌این ترتیب علاوه بر سال جاری در سال آینده نیز باید شاهد کاهش تولید این کالای استراتژیک در کشور باشیم چون به احتمال فراوان دولت هم مطالبات گندمکاران را دیر پرداخت خواهد کرد و هم به مثابه عادت همیشگی خود نرخ خرید تضمینی گندم را کمتر از میزان تورم تعیین می‌کند.
قیمت گندم در کشورهای همسایه
تفاوت قیمت گندم ایران با کشورهایی نظیر افغانستان، ترکیه و... باعث قاچاق این محصول شده است. متوسط قیمت گندم در این کشورها بین 2500 تا 3000 تومان است بنابراین دولت برای جلوگیری از قاچاق و تأمین ذخایر استراتژیک این محصول اساسی راهی جز افزایش قیمت خرید تضمینی گندم ندارد.
از طرف دیگر نرخ خرید تضمینی گندم در عراق (مقصد بیشترین حجم قاچاق گندم کشورمان) 4150 تومان است، بنابراین در دو سال اخیر با افزایش نیافتن منطقی نرخ خرید تضمینی گندم، قاچاق از مرزهای استان‌های خوزستان، کردستان و کرمانشاه به اوج خود رسیده است.
پرداخت با تأخیر مطالبات کشاورزان
طی سال‌های اخیر اجرای ناقص قانون تضمین خرید محصولات اساسی کشاورزی توسط دولت، مشکلات بسیاری را برای کشاورزان گندمکار ایجاد کرده است.
از جمله مشکلاتی که در اجرای این قانون گریبانگیر گندمکاران شده، عدم پرداخت به‌موقع مطالباتشان است، به‌طوری که طبق قانون برنامه ششم توسعه، دولت نباید برای پرداخت مطالبات گندمکاران آنان را بیش از دو ماه منتظر نگه دارد و در صورتی که چنین اتفاقی بیفتد، باید جریمه دیرکرد پرداخت مطالبات را مطابق با بالاترین نرخ سود بانکی محاسبه و به حساب آنان واریز کند.
این در حالی است که دولت دوازدهم طی دو سال اخیر نه مطالبات گندمکاران را به‌موقع پرداخت کرده و نه جریمه تأخیر عدم پرداخت مطالبات را به حساب آنان واریز کرده است.
در همین خصوص ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی گفت: یکی از عواملی که ناخواسته باعث می‌شود گندمکار اشتیاق کمتری به معامله با دولت داشته باشد، این است که دولت پول گندمش را پس از چند ماه و به‌صورت قطره‌چکانی به او می‌دهد که همین موضوع باعث می‌شود گندمکار انگیزه‌ای برای فروش گندم خود به دولت نداشته باشد.
اعلام دیرهنگام نرخ خرید تضمینی
قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم در سال زراعی گذشته پس از هفت ماه تأخیر، در حالی 1700 تومان تعیین شد که طبق اعلام کارشناسان و تشکل‌های کشاورزی، با قیمت‌های جهانی اختلاف زیادی داشت به‌طوری که آنها حداقل قیمت اعلامی توسط شورای اقتصاد را بین 1900 تا 2100 می‌دانستند. در همین خصوص محمد شفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور گفت: در شرایط فعلی و با توجه به قیمت داخلی پایین گندم کشورمان با کمبود ذخایر روبه‌رو خواهد بود، چون اساساً سیاستگذاری دولت برای خرید تضمینی محصولات کشاورزی اشتباه بوده، به همین دلیل انتظار می‌رود کشاورزان در سال زراعی جدید از کشت این محصول امتناع کرده و همچنان منتظر اعلام نرخ خرید تضمینی باشند.
ذخایر گندم باید چقدر باشد؟
شرکت بازرگانی دولتی تا قبل از شروع سال جاری بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی، موظف به نگهداری سه میلیون تن گندم بود، اما از فروردین امسال این شورا میزان ذخایر استراتژیک گندم را به پنج میلیون تن افزایش داده است.
با این حال و به گفته محمد شفیع ملک‌زاده، با توجه به اطلاعات، دولت در زمینه ذخایر استراتژیک گندم در سال جاری سه میلیون تن گندم کم دارد که باید به هر شکلی شده آن را تأمین کند، به همین خاطر یا باید گندم را از دلالان و کشاورزان که گندم‌هایشان را انبار کرده‌اند به قیمت بالاتری خریداری کند یا مبادرت به واردات این محصول نماید.
نرخ پیشنهادی خرید تضمینی گندم
براساس اعلام نظام صنفی کشاورزی، نرخ صحیح خرید تضمینی گندم براساس نرخ تورم باید برای سال آینده 2805تومان در هر کیلوگرم باشد. این در حالی است که طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی باید نرخ خرید تضمینی 2290تومان باشد، با وجود این بنیاد توانمندسازی کشاورزان نیز حداقل نرخ اعلامی را 2500 تومان می‌داند.
کاهش یک میلیون تنی گندم با وقوع سیل
سیلاب‌های فصلی در اواخر سال 97 و فروردین 98 خسارات سهمگینی به مزارع گندم استان‌های خوزستان، فارس، گلستان و لرستان در تولید این محصول حیاتی وارد کرد. به‌طوری که به گفته ایمانی، نایب‌رئیس بنیاد توانمندسازی گندمکاران مزارع گندم در استان‌های سیل‌زده بین 20 تا 100 درصد دچار خسارت شدند و به همین دلیل حدود یک میلیون تن گندم از بین رفت.
افزایش نیافتن تعداد سیلوهای گندم
با وجود این‌که دولت باید همزمان با افزایش تولید گندم در کشور و افزایش ذخایر استراتژیک خود به ساخت سیلوهای بیشتری مبادرت ورزد، ولی متاسفانه در این زمینه چند سیلو در برخی استان‌ها که عمدتاً گندم کمی هم تولید می‌کنند ساخته شده است. به همین دلیل برخی از کشاورزان در استان‌های غربی کشور بعد از مراجعه به سیلوها متوجه شدند ظرفیت این سیلوها پر است به این منظور گندم خود را به دلالان فروختند.
قیمت بذر گندم
برای سال زراعی جدید کشاورزان باید بذر گندم را از دولت با قیمت زیادی خریداری کنند به همین دلیل بسیاری از کشاورزان گندم خود را برای این کار اختصاص داده‌اند به‌طوری که به گفته ایمانی، نایب‌رئیس بنیاد توانمندسازی گندمکاران، کشاورزان این بذر را یک ماه دیگر باید کیلویی 2650 تومان خریداری کنند. این در حالی است که باید گندم خود را به نرخ 1700 بفروشند، به همین دلیل با ضرر 950 تومانی به ازای هر کیلوگرم مواجه خواهند شد.
تولید گندم در 5 سال اخیر
طی سه دهه اخیر قانون خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده است به‌گونه‌ای که در برخی از برهه‌های زمانی همچون سال‌های 79 تا 83 و 92 تا 95 که نرخ خرید گندم متناسب با نرخ تورم و همچنین متناسب با شرایط بازار بود تولید این محصول اساسی روند صعودی را تجربه کرده و در سال‌های 83 و 95 کشور در تولید گندم خودکفا شده است. اما در برخی از برهه‌های زمانی از جمله سال‌های 87 تا 91 و 96 تا 97 شاهد عدم افزایش مناسب قیمت بودیم و نتیجه آن قاچاق گندم به دیگر کشورها، فروش گندم به واحدهای دام و طیور و دلالان و درنهایت خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور بابت جبران این خسارت و واردات گندم به کشور بوده است.
کاهش خرید گندم از کشاورزان
علی‌قلی ایمانی، نایب‌رئیس بنیاد توانمندسازی گندمکاران در همین خصوص گفت: دولت طی سال جاری حدود هشت میلیون تن گندم از کشاورزان خریداری کرده که نسبت به سال گذشته بیش از 23 درصد کاهش داشته است. در همین خصوص هاشمی، رئیس بنیاد توانمندسازی گندمکاران با تأیید کاهش میزان خرید تضمینی گندم در سال جاری نسبت به سال گذشته، گفت: پایین بودن قیمت اعلامی گندم از سوی دولت، مصرف این محصول در خوراک دام و ذخیره گندم در انبارهای کشاورزان به امید افزایش قیمت طی ماه‌های آینده از جمله دلایل اصلی کاهش میزان خرید تضمینی گندم در سال زراعی جاری است. کاهش خرید تضمینی گندم در حالی است که در سال جاری به دلیل افزایش بارش‌ها، میزان تولید در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته است.
