دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در روز پنج‌شنبه 11 مهر ماه دو زمین لرزه پیاپی در 22 کیلومتری شمال شرقی فیروزکوه با بزرگی 2.8 و 3.8 رخ داد و در ادامه در ساعت 16 و 41 دقیقه همان روز زلزله کوچک دیگری با بزرگی 2.9 در حوالی همان منطقه به ثبت رسید.
وی با بیان اینکه خرد لرزه‌های کوچکتر دیگری نیز در شرق استان تهران از "رودهن" تا "فیروزکوه" امکان رخداد دارند، اظهار کرد: این زمین‌لرزه‌های هرچند کوچک بهانه‌ای بر تاکید بیشتر به اهمیت شرق و اتخاذ تصمیمات پیشگیرانه با هدف کاهش ریسک لرزه‌ای شرق تهران است.
بیت‌اللهی با اشاره به اهمیت زون شرقی تهران، خاطر نشان کرد: دو ساختار تکتونیکی شناخته شده "شمال تهران" و "مشاء" در شرق تهران به یکدیگر می‌رسند و تشکیل یک گره فعال تکتونیکی را می‌دهند که موجب لرزه‌خیزی بالای گستره شرقی تهران شده است. نود یا گره تکتونیکی در کل دنیا، نقاط بسیار مستعد رخداد زمین لرزه‌های بزرگ تلقی می‌شوند و گره تکتونیکی شرق تهران نیز مستثنی از این قاعده نمی‌تواند باشد.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه اهمیت این عارضه تکتونیکی به دلیل نزدیکی آن به کلانشهر تهران، مهم و شایان توجه جدی است، ادامه داد: گره تکتونیکی "مشاء-شمال تهران"، از حاشیه شرقی تهران، حدود 15 کیلومتر به صورت مستقیم و از مرکز شهر حدود 40 کیلومتر فاصله دارد. این فاصله از نظر کاهش شتاب و شدت زلزله، فاصله کمی است و رخداد زلزله‌ای بزرگ در حوالی این نقطه و این گره تکتونیکی، تاثیر محسوس بر تهران خواهد گذاشت. ضمن آنکه آبادی‌های اطراف و به‌ویژه دو سد "لار" و "لتیان" و پایداری آنها در مقابل نیروی برشی زلزله هم امر بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
به گفته وی در شرق تهران علاوه بر امتداد دو گسله کاری و فعال و لرزه‌زای شمال تهران و مشاء و تلاقی این دو گسل، گسل‌های دیگری مانند "تلو"، "سرخه حصار" و "قصر فیروزه" گستردگی دارند که معرف تکتونیزه بودن پهنه وسیعی در شرق تهران است.
مراکز جمعیتی مجاور گره تکتونیکی مشاء – شمال تهران
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به مراکز جمعیتی مجاور گره تکتونیکی شرق تهران اشاره کرد و گفت: در فاصله حدود 20 کیلومتری شرقی و غربی اطراف محل تلاقی گسل‌های مشاء و شمال تهران 37 آبادی قرار گرفته است که از آن میان روستاهای "نیکنامده"، "لواسان بزرگ"، "برگ جهان"، "رسدان"، "کلان"، "علایین"، "چهارباغ" و "ایرا" نزدیک به نقطه تلاقی دو گسل مذکور هستند.
وی با بیان اینکه بر طبق آمار سال 1395 در 37 روستای این منطقه حدود 16600 نفر در 5300 واحد مسکونی زندگی می‌کنند، افزود: از واحدهای مسکونی این آبادی 30 درصد آنها فاقد اسکلت است و ضرورت دارد که در ارتقای کیفی به‌ویژه روستاهای واقع در این ناحیه توجه جدی و کار جدی صورت پذیرد.
افزایش ریسک لرزه‌ای شرق تهران با دو سد
بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه دو سد "لار" و "لتیان" در فاصله 10 تا 15 کیلومتری گره تکتونیکی مشاء – شمال تهران قرار دارند، خاطر نشان کرد: وقوع زلزله مورد انتظار در این نقطه مسلما می‌تواند سازه سد را تحت تاثیر قرار دهد. هر چند که من اطلاع دقیقی از کیفیت طراحی، ساخت و نظارت این دو سد در اختیار ندارم، اما با سطح طراحی محتاطانه‌تر هم، زلزله بزرگ محتمل در محدوده "نود" تکتونیکی شرق تهران، می‌تواند آسیب‌رسان باشد. از این رو سناریوی تخریب این دو سازه هیدرولیکی، باید به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی تاکید کرد: بررسی مورفولوژیکی منطقه نشان می‌دهد که سیلاب ناشی از تخریب احتمالی سد لار می‌تواند در حرکت به سوی شرق در مسیر دره‌های لار (به سمت شرق و پلور) و "هراز"، مراکز جمعیتی واقع در امتداد این دره‌ها را دچار آسیب دیدگی جدی کند که لازم است علاوه بر تمهیدات پیشگیرانه، به مردم ساکن این نواحی آموزش‌های لازم داده شد.
مسیر احتمالی رواناب ناشی از خروج آب سد لار
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه امتداد مسیر سد لتیان نیز "جاجرود" را تهدید می‌کند، اضافه کرد: از این رو ضرورت دارد این منطقه از منظر مخاطرات ثانویه بعد رخداد زلزله، مورد ارزیابی‌های دقیق‌تر قرار گرفته و اقدامات عملی جدی صورت پذیرد. به نظر من آموزش‌های عمومی، از کم هزینه‌ترین و اجرایی‌ترین اقدامات مورد نظر در این رابطه هستند.
هشدارهایی که باید جدی گرفته شود
بیت‌اللهی با بیان اینکه واقعیت واضح در وقوع احتمالی زلزله‌های بزرگ در این ناحیه آن است که موضوع فقط 37 روستا و یا دو سد در محدوده شرق تهران نیستند، توضیح داد: مهمترین المان در صورت وقوع زلزله مهم آسیب‌پذیری کلانشهر تهران است. علاوه بر آن، مراکز متراکم جمعیتی و نیز ساخت و سازهای بلند مرتبه‌ای که اخیرا به طور متراکم در پردیس و مناطق مشابه آن احداث شده، به طور قابل توجهی ریسک لرزه‌ای شرق تهران را بالا برده است.
وی ادامه داد: متاسفانه وارسی اقدامات آموزشی، مطالعاتی، اجرایی و ستادی قابل توجهی را در خصوص زلزله‌های احتمالی شاهد نیستیم، علی‌رغم آنکه با ابلاغ قانون مدیریت بحران کشور، این انتظار می‌رود که کلیه دستگاه‌های اجرایی، مراکز علمی و تحقیقاتی و رسانه‌ها با روحیه تعامل و هم افزایی تمامی تلاش خود را مصروف ارتقای تاب‌آوری المان‌های در معرض خطر کنند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ابراز امیدواری کرد که در آستانه فرا رسیدن روز 21 مهرماه، روز جهانی کاهش ریسک، بتوانیم چند نمونه قابل ذکر از کارهای انجام یافته را در زمینه کاهش ریسک مخاطرات طبیعی در ایران ارائه دهیم.
