دهک مبنای علمی برای حذف یارانه نیست

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، در ابتدای ماه جاری طبق قانون بودجه، یارانه حدود 200 هزار خانوار حذف شد. بحث و گفتگوهای بسیاری در باب قانون فوق در بین کارشناسان و رسانه‌­ها جاری بوده و هست. فارغ از اینکه این طرح چقدر توانسته است صحیح و هدفمند اجرا شود سوالی که کمتر به آن پرداخته شد آن است که آیا معیار و روش شناسایی خانوارهای پردرآمد که توسط دولت در پیش گرفته شده است معیاری علمی است یا نه؟ و اینکه چرا دولت و مجلس تصمیم گرفتند در این مرحله تنها 30 درصد از دهک­های درآمدی یا به عبارتی تنها سه دهک را حذف کنند و نه کمتر یا بیشتر؟ در این خصوص گفت‌وگوی کوتاهی با حسین صمصامی مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی انجام دادیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دهک معیار منطقی و علمی برای حذف یارانه‌­ها نیست توضیح داد: معیار دهک­‌بندی خانوارها اینگونه است که ابتدا کل درآمد یا هزینه خانوارها را از کوچک به بزرگ طبقه‌­بندی کرده و 10درصد 10درصد خانوارها را جدا می­کنند که هر ده درصد یک دهک بشمار می­آید.

وی ادامه داد: بر این اساس ممکن است افرادی در دهک‌­های یک و دو قرار گیرند که درآمدهایی شبیه و مساوی داشته باشند ولی چون ده درصد اول بسته شده است این افراد در دهک دوم قرار خواهند گرفت. بنابراین ممکن است نه تنها درآمدهای خانوارهایی که در دو دهک مختلف قرار دارند با هم مساوی باشد بلکه مرز بین دهک­‌ها هم بسیار ناچیز یا گاهی برابر است. با این توصیف به عقیده من دهک مبنای علمی برای حذف یارانه نیست.

صمصامی معیار مناسب­تر را محاسبه خطر فقر اعلام کرد و گفت: تنها راه شناسایی خانوارها درست کردن بانک­های اطلاعاتی است بطوریکه این بانک­ها شامل اطلاعات مربوط به گردش حساب­ها، پرداخت حقوق، فعالیت افراد در بازار آزاد، خرید و فروش ملک، خودرو، ارز، سکه و زمین باشد. سپس بر مبنای این اطلاعات درآمد هر خانوار محاسبه و در مرحله بعد حداقل نیازهای هر فرد چه خوراک و چه غیرخوراک براورد شود. خط فقر محاسبه شده از این روش را مبنای حذف خانوارهای پردرآمد قرار دهیم بطوریکه خانواری که درآمدش بسیار بالاتر از خط فقر است از دریافت یارانه محروم شود. تنها در این صورت یارانه­‌ها هدفمند حذف خواهند شد.

وی با بیان اینکه در بعضی از شهرهای ایران حدود 60 درصد از خانوارها زیر خط فقر هستند، گفت: طبق محاسبات خط فقر در تهران تنها از منظر خوراک برای هر فرد متوسط حدود 400هزار تومان در ماه است که این رقم بسته به نوع خانوار از منظر جنسیت و ترکیب سنی متفاوت است. بر این اساس یک خانوار سه نفره در ماه باید یک میلیون و 200هزار تومان درآمد داشته باشد تا تنها بتواند نیازهای خوراکی خود را تأمین کند. براساس ضریب انگل 30درصد از کل بودجه خانوار را خوراک تشکیل می­دهد که در اینصورت رقمی بالغ بر 3میلیون و 600 هزار تومان می‌­شود.

وی با تأکید بر اینکه پس از افزایش قیمت­ها این حداقل بیشتر شده است توضیح داد: در خرداد ماه سال 97 حداقل خوراک هر فرد در ماه حدود 207 هزار تومان بود که در سال جاری این رقم دو برابر یعنی 400 هزار تومان شده است. با این اوضاع سخت اقتصادی دولت باید با دقت بسیار زیادی اقدام به شناسایی و حذف دهک­ها نماید تا بی اعتمادی و نارضایتی در جامعه ایجاد نشود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اطلاعات پایگاه رفاه ایرانیان برای شناسایی خانوارها بسیار دقیق است، افزود: بهتر است دولت رویه خود را ادامه داده و به مرور خانوارها را حذف نماید چراکه این پول برای این خانوارها با توجه به گردش حسابی که دارند پولی بحساب نمی‌­آید ولی برای خانوارهای زیر خط فقر واقعا تعیین‌­کننده است.

صمصامی ادامه داد: دولت باید اشراف دقیقی از وضعیت خانوارهایی که نیازمند حمایت هستند داشته باشد. همانطور که باید هدفمند حذف کنیم باید منابع آزاد شده را نیز هدفمند تخصیص دهیم. بخشی از آن را به شکل وجوه در اختیار به خانوارها وام دهیم تا ابزار تولید تهیه کنند، بخش دیگری از آنرا به خانوارهای بدسرپرست و آن­هایی که مریض دارند نقدی کمک شود. در کل به نظر من پرداخت یکسان و برابر به همه راهکار صحیحی نیست. توجه کنیم که مشکلات خانوارها با هم متفاوت است و باید به هر خانوار براساس پتانسیلی که دارد کمک کرد.

در پایان صمصامی با تأکید بر حذف یارانه پردرآمدها گفت: با طرح حذف موافقم تنها باید توجه کرد که حذف هدفمند باشد و منابع آزاد شده آن هم هدفمند تخصیص یابد. براساس تئوری­ بهینه پارتو می­توانیم طوری یارانه را به افراد نیازمند تخصیص دهیم که وضع آن­ها بهتر شده درحالیکه وضع سایر افراد جامعه ثابت بماند.