پیش‌بینی وجود ۲۳ کلانشهر در ایران تا سال ۱۴۲۵

به گزارش ایسنا، نادر زالی در پنجاه ویکمین نشست تخصصی توسعه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گیلان که با موضوع «آینده پژوهی و شهرهای آینده» برگزار شد، با اشاره به پیوند آینده پژوهشی و شهرهای آینده، اظهار کرد: مشکلات شهری روز به روز در حال افزایش است.

وی با بیان اینکه طرح های جامع، تفصیلی، آمایش و منطقه ای تاکنون نتوانسته از مشکلات شهری کم کند، افزود: رشد شهرنشینی و مهاجرت از روستاها به سمت شهرها بدون برقراری تعادل، مدیریت شهری را با چالش مواجه کرده است.

عضو هئیت علمی گروه شهرسازی دانشگاه گیلان، 3.5 میلیارد نفر از جمعیت 7.5 میلیارد نفری کره زمین را شهرنشین دانست و تصریح کرد: براساس پیش بینی ها تا سال 2050 جمعیت کره زمین به 9.5 میلیارد نفر و جمعیت شهرنشین به 6.5 میلیارد نفر می رسد.

زالی افزایش سه میلیاردی جمعیت طی 30 سال آینده را نیازمند برنامه ریزی دانست و عنوان کرد: بار اصلی این افزایش جمعیت در قاره آسیا و سپس قاره آفریقاست؛ به ویژه بیشترین توسعه جمعیت شهرنشین در جنوب شرقی آسیا اتفاق خواهد افتاد لذا شاهد رشد فزاینده جمعیت شهرنشین در قاره آسیا خواهیم بود و انتظار داریم جمعیت 30 شهر بزرگ آسیا 10 میلیون به ازای هر شهر افزایش یابد.

وی با بیان اینکه 75 درصد منابع و انرژی جهان در این شهرها مصرف و 80 درصد گازهای گلخانه ای در این شهرها تولید می شود، گفت: در ایران طی 60 سال اخیر سالانه با رشد یک میلیون نفری جمعیت مواجه هستیم. جمعیت ایران در 1243 شهر و 65 هزار روستا توزیع شده و در حال حاضر 35 هزار روستای خالی از سکنه داریم که نشان دهنده رشد جمعیت شهری و مهاجرت روستا - شهری است.

مدرس دانشگاه از افزایش روستاگریزی و رشد منفی جمعیت روستایی طی دو دهه اخیر در ایران خبر داد و یادآور شد: با پدیده شهرنشینی و روستاگریزی مواجه هستیم و این روند طی دهه های آینده تداوم خواهد داشت.

زالی با بیان اینکه 35 درصد جمعیت ایران در شهرهای بالای یک میلیون نفر زندگی می کنند، افزود: تا سال 1425 جمعیت ساکن در کلانشهرها از 35 درصد به 55 درصد افزایش می یابد که قدرتنمایی بزرگ شهرنشینی است لذا طی دو دهه آینده 23 کلانشهر بالای یک میلیون نفر جمعیت در ایران خواهیم داشت.

وی با اشاره به علاقمندی مردم نسبت به سکونت در کلانشهرها؛ نه فقط شهرنشینی، اضافه کرد: مردم تمایل به مرکز دارند و این تمایل یک نوع رفتار اجتماعی محسوب می شود. متاسفانه جهان به سمت جهان -  شهری حرکت می کند و جمعیت روستاها در حال تخلیه شدن است.

عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه گیلان، افزایش نابرابری اقتصادی، آلودگی هوا، ترافیک، حاشیه نشینی، نابسامانی اجتماعی و ضعف خدمات شهری از جمله حمل و نقل را یکی از چالش های شهرنشینی دانست و ادامه داد: تداوم بحران آب، تغییرات اقلیمی و خشکسالی، مهاجرت های اقلیمی، تداخل فرهنگی در شهرها، کاهش کنترل اجتماعی، عدم ثبات در تعاملات بین المللی و ویژگی های جمعیتی موجب تشدید بحران شهری فزاینده در سه دهه آینده با ویژگی جمعیت سالمند و خانوارهای کوچک خواهد شد.

زالی با اشاره به سیستم پیچیده شهر و روابط غیر قابل شناسایی آن، اظهار کرد: شهرها از حیث آلودگی، ترافیک، کاربری، تفرجگاه، فضای سبز، اقتصاد شهری، مرکز بهداشتی، ایمنی، امنیت، حمل و نقل و حاشیه نشینی با هم متفاوت هستند.

وی مدیریت منابع آب را یکی از محرک های کلیدی و پیشران برای توسعه شهری دانست و عنوان کرد: بسیاری از مشکلات به واسطه عدم مدیریت بهینه منابع آب است و لذا مدیریت منابع آب مهاجرت معکوس، تولید و خودکفایی و اشتغال را به همراه دارد. اگر منابع آب موجود باشد موجب کاهش مهاجرت از روستا به شهر می شود و در نهایت کاهش حاشیه نشینی، افزایش امنیت شهرها، کاهش تقاضا در شهرها، شهر سالم، افزایش ازدواج و کاهش آسیب های اجتماعی اتفاق می افتد.

مدرس دانشگاه، پیش بینی و آینده نگاری را دو رویکرد کلان در برنامه ریزی برای آینده دانست و تصریح کرد: سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها نباید براساس پیش بینی جمعیت انجام شود، زیرا مختصات جهان آینده از روندها تبعیت نمی کند لذا نتیجه بیش از نیم قرن برنامه ریزی شهری و منطقه ای چیزی جز رشد بی رویه شهرها، ظهور مشکلات جدی، تورم شهرنشینی، تشدید روستاگریزی، برنامه ریزی های ماشین محور و غیر اجتماعی و عدم یکپارچگی مدیریت شهری نبوده است.

وی با تاکید بر لزوم ظرفیت سازی و توانمندسازی شهروندان، تربیت شهروند توسعه یافته، شهر پایدار و سرزمین پایدار و مدیریت یکپارچه و تسهیل تصمیم گیری مشارکتی و منطقه ای، عنوان کرد: باید فناوری های نوظهور را در شهرسازی و مدیریت شهری به خدمت بگیریم که از جمله آن می توان به اینترنت اشیا(IOT) در رانندگی خودکار برای کاهش تصادفات، هوش مصنوعی و ربات های انسان نما برای کاهش ترافیک، نانو در کاهش آتش سوزی و چاپگرهای سه بعدی در ساختمان سازی اشاره کرد لذا مدیر خوب مدیری است که این فناوری ها را بشناسد و سرمایه گذاری را به آن سمت هدایت کند.

زالی، «گرافن» را عنصر جادویی قرن 21 دانست که در خدمت ساخت و ساز شهری است و یادآور شد: بخش عمده استارت آپ های شهری در کشور استرالیا در حوزه گرافن است. فناوری هایپرلوپ، پهپاد پستی، تاکسی هوایی و مینی بوس خودران و اتوبوس برقی تسلا نیز توانسته بخشی از مشکل ترافیک شهری را حل کند.

وی با بیان اینکه پیوند ژنتیک، فناوری نانو و رباتیک طی دو دهه آینده پیامدهای شگفت انگیزی در مختصات جهان ایجاد خواهد کرد، گفت: فناوری به قدرتمندسازی بشر برای مدیریت اثربخش تر کمک میکند. بی تردید تامین انرژی پایدار شهر، کاهش تمرکز جمعیت، شهر سالم و پایدار، پایداری منابع آب، شهر تاب آور، امن و ایمن، دسترسی آسان و سریع، مدیریت زیرساخت های شهری، خدمات برخط، سلامت شهروندی، اقتصاد سبز، پایدار، برخط، متنوع و خلاق و رفع چالش های کنونی شهرها از جمله اثرات مدیریت شهری هوشمند است.

عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه گیلان، با اشاره به ساخت شهرهای فناورانه در دنیا، تاکید کرد: تغییر در شیوه تامین و توزیع انرژی، تغییر در شیوه حمل و نقل و جابجایی و تغییر در شیوه ارائه خدمات و ساخت و ساز سه تغییر اساسی در شهرهای آینده است که منجر به حکمروایی هوشمند، شهروند هوشمند، محیط زندگی هوشمند، اقتصاد هوشمند، حمل و نقل هوشمند و انرژی هوشمند به عنوان معیارهای مدیریت شهری بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات می شود.

وی با بیان اینکه آرمانشهر الکترونیک موجب مرگ فاصله ها شده است، اضافه کرد: شهرهای سبز، کوچک و برخط، بی اهمیتی شهر به عنوان مکان جغرافیایی، اهمیت یافتن فضای سایبری، دوختگی فضای دیجیتال و فضای کالبدی، تحول در روابط بین افراد و نهادها، حاکم بودن نظم الکترونیکی، جریان یافتن کار و فعالیت در فضای سایبری، تحول در فناوری های ساخت و ساز شهری، به حداقل رسیدن معضلات شهری کنونی، سیستم کار دولتی چابک تر، کوچک تر و کم متقاضی تر و نیروگاه خانگی ساختمان ها در پرتو فناوری های نوین محقق می شود.

زالی با تاکید بر لزوم چشم اندازسازی در مدیریت شهری، خاطرنشان کرد: مشکل اصلی برنامه ریزان غفلت از مختصات جهان آینده است لذا مدیران شهری ماموریت دارند تفکر راهبردی آینده پژوهانه داشته باشند و مختصات جهان آینده را بشناسند تا براساس آن آماده سازی زیرساخت های لازم را برای شهرهای آینده فراهم کنند.

مدرس دانشگاه، مدیر هزاره سوم را مدیر راهبر، متفکر و خلاق دانست؛ نه ماشین امضا و سخنران مراسمات و یادآور شد: بهره گیری از فناوری های نوظهور و برخط، مدیریت یکپارچه شهری و سهم خواهی از آینده و برنامه ریزی برای حضور موفق در آینده از دیگر ماموریت های مدیریت شهری است نباید گرفتار دام فناوری، کالبدگرایی و ماشین محوری شویم.

وی تفکر برنامه ریزی و شهرسازی فعلی را تفکر روزمرگی دانست و اظهار کرد: برنامه ریزی ها آینده پژوهانه نیست و مدیران تمایل به برنامه ریزی های زودبازده دارند. همچنین برنامه ریزی ها به جای علت محوری، معلول محور شده و از چشم اندازمحوری به مسئله محوری رفتیم لذا باید آینده را به حال وصل کنیم و از چسباندن گذشته به آینده بپرهیزیم.