به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند؛ این روزها بانک‌هاسفت‌وسخت‌تر از گذشته وام می‌دهند. بانک‌هایی که به گفته حیدر مستخدمین حسینی، معاون پیشین بانک مرکزی تا قبل از این وام‌هایشان را براساس اعتماد به مشتریان پرداخت می‌کردند و البته ضربه سختی از بدهی سنگین مشتریان‌شان خوردند. گرچه عمده این بدهی‌ها مربوط به دانه‌درشت‌ها بوده است، اما گویا مشتریان بدحساب آن‌قدر چشم بانکی‌ها را ترسانده‌اند که دامنه سختگیری‌هایشان به مشتریان خرد هم برسد.
مستخدمین حسینی می‌گوید که «نظام اعتبارسنجی مشتریان بانکی در کشورهای پیشرفته سالیان‌سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و سختگیری تازه بانک‌ها روی این موضوع اتفاقی خوب و به نفع اقتصاد کشور است.»
جالب است بدانید بانک مرکزی از اواخر سال گذشته طرح‌های متعددی را اجرا کرده تا هویت مشتریان، گردش مالی حساب‌های بانکی و سوابق دریافت‌ها و پرداخت‌هایشان را شفاف کند. گرچه بانک مرکزی هدف از این کار را جلوگیری از فساد اقتصادی و همین‌طور کنترل پدیده چک‌های برگشتی اعلام کرد، اما بانک‌ها از این فرصت استفاده کرده و دست به اعتبارسنجی مشتریان‌شان زده‌اند.
سیاهه شرط‌وشروط بانک‌ها برای وام
این روزها جلوی باجه تسهیلات بانک‌ها کمتر مشتری پرسه می‌زند. گویا نه مشتریان امیدی به دریافت وام دارند و نه بانک‌ها رغبتی از خود نشان می‌دهند. البته تعداد زیادی از مشتریان بانک‌ها هم اعتقاد دارند با افزایش قیمت‌ها، قدرت خرید وام‌های خرد بانکی کاهش داشته است و این وام‌ها دیگر مانند سابق جذاب نیستند.
با این حال، بانک‌ها هم دیگر حاضر نیستند به مشتریان بدحساب وام بدهند و این ماجرا حتی به توییت‌های مردم رسیده است. آنها در توییت‌هایشان نوشته‌اند تازگی‌ها بانک‌ها برای پرداخت وام استعلام می‌گیرند که وام‌گیرنده در طول سال‌های گذشته گردش مالی حساب‌های بانکی‌اش چگونه بوده است؟ یا سابقه پرداخت اقساطش به چه صورت بوده است و آیا اقساط عقب‌افتاده دارد یا نه؟
برای ارزیابی این موضوع به چند بانک در محدوده خیابان آزادی تهران سر می‌زنم. بانک ملت نزدیکترین بانکی است که در مسیر دسترسی‌ام است. وارد شعبه می‌شوم و سراغ مسئول تسهیلات می‌روم. وقتی ماجرای درخواست وام را با مسئول تسهیلات بانک ملت در میان می‌گذارم، بدون هیچ مکثی توضیح می‌دهد: «اگر متقاضی وام هستید چند نکته را باید بدانید. اول این‌که مجموع وام‌های خردی که از بانک‌های مختلف می‌گیرید، نمی‌تواند بیشتر از ٥٠میلیون تومان باشد و نکته دوم این است که نباید به هیچ بانکی بدهکار باشید.»
او ادامه می‌دهد: «نکته سوم هم این است که اگر سابقه اقساط معوق دارید، تقریبا باید قید وام را بزنید و نکته چهارم این‌که باید گردش مالی و میزان حقوق‌تان را بررسی کنیم.»
می‌پرسم میزان حقوق ماهیانه چقدر باید باشد؟
تلفنی را پاسخ می‌دهد و می‌گوید: «یک‌سوم حقوق ماهیانه‌تان باید بیشتر از اقساط وام‌تان باشد، یعنی اگر اقساط وام‌تان ٦٠٠هزار تومان است، باید حداقل ٢میلیون تومان حقوق ماهیانه داشته باشید.»
او ادامه می‌دهد: «البته باید میزان وام درخواستی زیر ٣٠میلیون تومان باشد و برای وام‌های بیشتر از ٣٠میلیون تومان ملک شما به رهن بانک می‌رود.»
بانک‌های سختگیرتر کدامند؟
آخرین ساعات کار بانک و کارمندان مشغول پاسخگویی به آخرین مشتریان هستند. سراغ مسئول شعبه می‌روم و از او درباره شرایط پرداخت وام‌های خُرد می‌پرسم که بی‌درنگ می‌پرسد: «تا به حال در بانکی قسط عقب‌مانده داشته‌اید؟» پاسخ می‌دهم: «یکی دو مورد پیش آمده است.»
مسئول شعبه با کمی تفکر می‌گوید: «این برای شما امتیاز منفی است، زیرا ما سیستم اعتبارسنجی داریم و قبل از پرداخت وام استعلام می‌گیریم که مشتریان‌مان بدحساب نباشند یا چک برگشتی نداشته باشند. خودتان بهتر می‌دانید مشتری بدحساب دردسر زیادی دارد.»
او ادامه می‌دهد: «باید سایر شرایط را بررسی کنیم و میزان وام درخواستی‌تان را بدانیم. اگر مبلغ کم و حقوق‌تان بالا باشد، امکان دارد از چند مورد اقساط عقب‌مانده‌تان چشم‌پوشی کنیم.»
در بانک‌های سپه و صادرات هم رویه به همین صورت است. مسئول تسهیلات بانک قرض الحسنه رسالت هم توضیح می‌دهد که چیزی بین یک هفته تا ١٠ روز زمان لازم است که وضع تمام حساب‌ها و بدهی‌ها و گردش مالی متقاضی وام را بررسی کنیم و پاسخ بدهیم که آیا وام پرداخت می‌کنیم یا نه؟ جالب است که مبلغ وام درخواستی‌ام از این بانک فقط ٣میلیون تومان است.
وام به شرط نداشتن چک برگشتی
ابتدای خیابانی اصلی، چند بانک در کنار هم قرار دارند. وارد بانک صادرات می‌شوم. کارمندان بانک آماده می‌شوند تا در را ببندند. وارد می‌شوم و مسئول تسهیلات بانک صادرات مرا به سمت میز رئیس شعبه راهنمایی می‌کند. خانمی که پشت میز نشسته ، با خوشرویی می‌گوید: «بفرمایید بنشینید. برای چه کاری آمده‌اید؟»
وقتی می‌شنود برای دریافت وام آمده‌ام می‌گوید که دریافت وام از این بانک مشروط به این است که می‌توانید ٨٠درصد مبلغ سپرده‌تان وام درخواست کنید یا این میزان در حساب یکی از اقوام درجه یک شما باشد. او توضیح می‌دهد که با طرح‌های جدیدی که اجرا کرده‌اند افراد می‌توانند بی‌هیچ معطلی تا ٨٠درصد موجودی خود را به‌صورت تسهیلات با نرخ سود ترجیحی دریافت کنند.
وقتی از او درباره سابقه خوش‌حسابی یا بدحسابی می‌پرسم، پاسخ می‌دهد که در این مدل وام چون مشتریان به اندازه وام‌شان سپرده دارند سختگیری خاصی نداریم اما اگر احساس کنیم مشتریان به اندازه‌ای بدحساب بوده‌اند که پرداخت وام به آنها ریسک سنگینی تحمیل می‌کند، وام نمی‌دهیم.
از او درباره اقساط معوق می‌پرسم که اگر قبلا در بانکی یکی از اقساطم معوق شده باشد باز هم مشمول دریافت وام می‌شوم؟ در جواب می‌گوید: «الان مهم است. استعلام می‌گیریم که در حال حاضر چک برگشتی و قسط معوق‌شده نداشته باشید. اگر تسویه کرده باشید برای شما مشکلی ایجاد نمی‌شود.»
در حال حاضر اقساط معوق نداشته باشید
از بانک صادرات بیرون می‌آیم و وارد بانک سپه می‌شوم. کارمندی پشت باجه تسهیلات نشسته و در انتظار مردی است که مشغول پرکردن فرم درخواست وام است. کمی می‌گذرد تا کارش تمام شود. پشت باجه می‌روم و شرایط دریافت وام را می‌پرسم. می‌گوید: «چقدر وام می‌خواهی؟ چک برگشتی که نداری! وام معوق چطور؟» می‌گویم: «٥٠میلیون تومان وام می‌خواهم. چک برگشتی هم ندارم، اما قبلا یکی از اقساط بانکی‌ام معوق شده بود که پرداخت کردم.»
از زیر عینک نگاهی می‌اندازد و کارت ملی‌ام را می‌خواهد:
«کدام بانک بود؟» بانک شهر. می‌گوید: «مهم الان است که قسط معوق نداری.»
با کم‌حوصلگی ادامه می‌دهد: «برای ٥٠میلیون تومان هم باید ٨٠میلیون تومان سپرده‌گذاری کنی و پس از دریافت وام تنها ٨٠درصد از سپرده‌ات را برداشت کنی. مابقی آن تا زمان تسویه‌حساب در حساب بانکی باقی می‌ماند.»
بدحساب‌ها در نظام مالی جهان جایی ندارند
؛ حیدر مستخدمین حسینی؛ معاون پیشین بانک مرکزی ؛
اصلی در نظام بانکداری وجود دارد به نام اصل اعتبارسنجی که هر مشتری برحسب اهلیت، فعالیت و دریافت تسهیلات رتبه‌بندی می‌شود و امتیاز دریافت می‌کند و مشتری بر مبنای این امتیاز می‌تواند از تسهیلات بعدی استفاده کند. این نظام در اصطلاح اعتبارسنجی نامیده می‌شود.
در نظام بانکداری جهان ٦٠٠ متغیر برای اعتبارسنجی مشتریان وجود دارد که حتی جالب است بدانید برخی بانک‌ها سایر سوابق افراد را هم درباره پایبندی‌شان به قانون درنظر می‌گیرند. به‌عنوان مثال در برخی بانک‌های اروپایی حتی گزارش‌های پلیس راهنمایی و رانندگی درباره قانون‌شکنی افراد ملاک قرار داده شده است یا در سایر کشورهای جهان اگر کسانی عوارض شهرداری را پرداخت نکنند، نمی‌توانند از شبکه بانکی وام بگیرند.
خوب است بدانید نه فقط در شبکه بانکی بلکه در نظام اقتصادی جهان رتبه‌بندی اعتباری فاکتور بسیار مهمی است و یکی از اصول اساسی روابط اقتصادی در جامعه بین‌المللی اعتبار بالاست. در این نظام چنانچه مشتریان بدحساب باشند، شرکت‌های تجاری و بانک‌ها با آنها وارد معامله نمی‌شوند و حتی ممکن است افراد بدحساب یا فاسد در لیست سیاه قرار بگیرند. در ایران چنین مکانیزمی تاکنون وجود نداشته است و بدهی‌های بزرگ بانکی هم از همین مسأله ناشی می‌شود؛ البته من فکر می‌کنم برای جلوگیری از فساد، نظام اعتبارسنجی نباید در انحصار ارگان خاصی باشد و باید موسسه‌های رتبه‌سنجی متعددی در ایران ایجاد شود تا ضمن این‌که انحصار فساد ایجاد نکند بلکه اگر مشتری به رتبه‌بندی خود اعتراض داشته باشد، بتواند این اعتراض را در موسسه‌های مستقل مورد بررسی قرار دهد و در واقع حق اعتراض برای مشتریان لحاظ شود.
