اسرائیل در بن‌بست

در انتخابات پارلمانی اخیر در اسرائیل، ائتلاف آبی‌وسفید، 33کرسی پارلمان و حزب دست‌راستی لیکود، به‌رهبری نتانیاهو، 32کرسی به‌دست آوردند. این دومین بار طی یک سال و نیم است که نتانیاهو در تشکیل حکومت در پی انتخابات سراسری شکست می‌خورد. به‌رغم شکست نتانیاهو که غیرمنتظره هم نبود اما این شکست به معنای آن است که نتانیاهو برای اولین بار از سال 2006 از پست نخست‌وزیری کنار می‌رود و یک سیاستمدار غیرنتانیاهو فرصت تشکیل حکومت را می‌یابد. کمیته ناظر بر انتخابات پارلمان ماه سپتامبر پیروزی ائتلاف آبی و سفید بنی‌گانتس را با 33 کرسی، در پی آن لیکود با 31 کرسی و لیست مشترک عربی با 13 کرسی را اعلام کرد. گزارش‌ها حاکی است که گانتس نیز به اندازه نتانیاهو با مسیری دشوار روبه‌روست زیرا نتایج انتخابات غیرقطعی بوده و اسرائیل را در حالت فلج سیاسی قرار داده است. سخنگوی حزب آبی و سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد، زمان مانور دادن‌ها سرآمده و وقت کار و عمل است.

«دیوید‌ام.‌هالفینگر» و «ایزابل کرچنر» در گزارش 22 اکتبر در نیویورک‌تایمز نوشتند نتانیاهو روز دوشنبه 29 مهرماه با کناره‌گیری از تشکیل دولت، زمینه را برای روی کار آمدن جدی‌ترین رقیبش آماده ساخت. اما این کناره‌گیری بدون هزینه نبود. او رژیمی دوپاره را به میراث گذاشت که مردمش نمی‌دانند سرنوشت رهبر آینده چه خواهد شد. این گزارشگران می‌افزایند باید منتظر ماند و دید که آیا این کناره‌گیری به معنای پایان نتانیاهو خواهد بود یا یک چرخش سیاسی دیگر در یک بن‌بست سیاسی است که باعث شده طی 6 ماه گذشته  رژیم در معرض فلج‌شدگی قرار بگیرد. بنی‌گانتس هم که یک تازه‌وارد سیاسی است- و روی پرونده‌های فساد نتانیاهو سرمایه‌گذاری کرد- هیچ برنامه یا دستور کار روشنی ندارد تا بتواند 61 کرسی اکثریت در پارلمان اسرائیل را به دست آورد. «هالفینگر- کرچنر» می‌گویند گانتس هم 28 روز فرصت دارد اما اگر در این فاصله او نیز در تشکیل کابینه شکست بخورد، اسرائیل مجبور خواهد شد سومین انتخابات غیرمنتظره و زودهنگام را برگزار کند که یهودیان کمتری میل به آن دارند. هر یک از این دو حزب نیاز به آرای حزب راست‌گرای «اسرائیل خانه ما» به رهبری آویگدور لیبرمن دارد. لیبرمن اعلام کرده که از هیچ یک از دو حزب یاد شده حمایت نمی‌کند. عدم آمادگی لیبرمن برای ائتلاف با نتانیاهو از جمله دلایلی بود که انتخابات ماه آوریل و تلاش نتانیاهو در ماه مه سال‌جاری برای تشکیل کابینه را به شکست کشانده بود. با این حال، برخی معتقدند که شانس بنی‌گانتس نیز برای تشکیل یک حکومت ائتلافی اندک است.

گزارشگران نیویورک‌تایمز افزودند با کناره‌گیری نتانیاهوی 70 ساله و تشکیل کابینه از سوی گانتس 60 ساله احتمال به جریان افتادن پرونده نتانیاهو- اگر اتفاق خاصی روی ندهد- وجود دارد. با این حال، سخنگوی ائتلاف آبی و سفید گفت: «وقت‌گذرانی کافی است. اکنون وقت عمل است. حزب آبی و سفید مصمم به تشکیل یک دولت وحدت لیبرال است که از سوی گانتس هدایت می‌شود؛ حکومتی که مردم یک ماه پیش به آن رای دادند.» گانتس در برابر پیوستن نتانیاهو به ائتلافش ایستاده و می‌گوید در حکومتی که نتانیاهو با کوهی از اتهام در آن باشد حضور نخواهد یافت. این گزارشگران معتقدند که این احتمال هست که نتانیاهو بر تعدادی از قانون‌گذاران میانه‌رو فائق‌ آید تا بتواند اکثریت را به دست آورد. با این حال، این احتمال اندک است. اکنون همه نگاه‌ها به لیبرمن دوخته شده است؛ او رهبر حزب «اسرائیل خانه ما» است که یک حزب افراطی دست‌راستی است. به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز، گانتس باید ناراضیان سیاسی حتی از درون حزب لیکود (نتانیاهو) را به خود جلب کند یا اینکه لیبرمن را ترغیب به کاری کند که غیرقابل تصور به‌نظر می‌رسد: همکاری با سیاستمداران عرب.

نتانیاهو که تا زمان تشکیل دولت نخست‌وزیر خواهد بود برای شکست گانتس و تشکیل دولتی جدید لحظه‌شماری می‌کند. او در ویدئویی که در توییتر خود پست کرد، گفت: «در آشکار و خفا سخت تلاش کرده‌ایم تا با گانتس یک حکومت وحدت ملی گسترده تشکیل بدهیم.» او افزود: «این چیزی است که مردم می‌خواهند.» اگرچه گانتس اعلام کرده بود که حاضر نیست با نتانیاهو دولت تشکیل دهد اما از گزارش نیویورک‌تایمز چنین بر می‌آید که نتانیاهو به هر دری می‌زند تا بتواند به ائتلاف با گانتس دست یابد تا به این طریق همچنان در قدرت باقی بماند. نتانیاهو در توییتر خود نوشت: «به هر تلاشی دست زده تا با گانتس مذاکره کند اما متاسفانه، بارها و بارها، او این درخواست‌ها را رد کرده است.» نزد نتانیاهو که در ماه ژوئیه بن گورین را از لحاظ مدت زمان حضور در حکومت پشت سر گذاشت، شکست در کسب اکثریت و خارج شدن از دولت یعنی پایان کار سیاسی‌اش و این ضربه‌ای جدی به اعتبار او خواهد بود.  اما در این میان یک گزینه کلیدی هم هست که ظاهرا نقش او نادیده گرفته شده است. اگر انتخابات زودهنگام اسرائیل یک بازیگر اصلی داشته باشد، آن یک نفر آویگدور لیبرمن است. رهبر حزب دست راستی «اسرائیل خانه ما» که امتناعش برای ائتلاف با لیکود پس‌ از پیروزی در انتخابات پنج ماه پیش باعث‌ شد که دولت تشکیل نشود، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر را در بن‌بستی قرار داد که چاره‌ای جز برگزاری‌ مجدد انتخابات نداشت. لیبرمن که در کابینه‌های مختلف بنیامین نتانیاهو وزارتخانه‌های مهمی چون خارجه و جنگ را در اختیار داشت، کم‌کم به رقیب اصلی او تبدیل شد. هر چند حزب او نمی‌تواند آن‌قدر رای بیاورد که مامور به تشکیل دولت شود، اما به‌عنوان یکی از احزاب فرعی به اندازه‌ای کرسی دارد که بتواند نقش اساسی در تشکیل دولت ائتلافی داشته باشد. آمار نشان می‌دهد که حزب لیبرمن که در انتخابات آوریل امسال پنج کرسی در کنست به‌دست آورد، احتمالا در این دوره 9 نماینده خواهد داشت. در این صورت ترفند او برای آزمایش بختش در انتخابات جواب داده است. حالا او با این 9 کرسی تعیین‌کننده ترکیب کابینه بعدی اسرائیل خواهد بود. هرکدام از دو جناح اصلی رقیب یعنی لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو و ائتلاف آبی‌وسفید به رهبری بنی‌گانتس و یائیر لپید که پیروز شوند، برای تشکیل کابینه به لیبرمن نیاز دارند.

لیبرمن گفته که فقط از یک دولت سکولار حمایت می‌کند و یکی از شروط او برای حضور در هر دولتی، حضور نداشتن احزاب مذهبی یهودی در آن حکومت است؛ احزابی که رای کمی به دست نیاورده‌اند و نتانیاهو برای تشکیل دولت ائتلافی دست‌راستی نیاز به حضور آنها دارد. یکی از خواسته‌های اصلی احزاب مذهبی یهودی حذف سربازی اجباری برای طلبه‌های دینی است، خواسته‌ای که دلیل اصلی مخالفت آویگدور لیبرمن با این احزاب است. لیبرمن گفته که حاضر نیست با احزاب مذهبی یهودی و همین‌طور لیست متحد (عرب‌ها) در یک حکومت بنشیند. لیبرمن گفته که فقط از یک حکومت فراگیر وحدت ملی حمایت می‌کند؛ دولتی که با حضور لیکود، آبی و سفید و اسرائیل خانه ما تشکیل شود. البته هدفش تشکیل این حکومت‌ بدون حضور شخص نتانیاهو و احزاب مذهبی است، اما با آنکه نقشی سرنوشت‌ساز در این معادله دارد، شاید نتواند به همه خواسته‌هایش برسد. البته بنی‌گانتس به صراحت پیش از انتخابات گفته بود که هدفش از تشکیل دولت کنار گذاشتن نتانیاهوست و فقط در صورتی حاضر به ائتلاف با لیکود است که نتانیاهو کناره‌گیری کند، اتفاقی که بعید به‌نظر‌ می‌رسد. گانتس به‌عنوان یک کهنه‌سرباز اولین بار است که مبادرت به تشکیل دولت می‌کند در حالی که نتانیاهو در این زمینه سابقه‌دار است و حامیان بیشتری در پارلمان دارد. گزارشگران نیویورک‌تایمز به نقل از تحلیلگران می‌نویسند که نتانیاهو ترجیح می‌دهد انتخابات سوم برگزار شود شاید به این طریق دادستان کل پرونده‌های اتهامی او را مختومه کند.