ترکیه جدیدترین شریک تجاری ایران

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، هر چند در سال‌های گذشته بسیاری از مسوولان و تقریبا تمامی قوانین بالادستی کشور بر لزوم کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی تاکید کرده و رشد صادرات غیرنفتی را بهترین شیوه برای جایگزینی نیاز کشور به درآمدهای ارزی تلقی می‌کنند اما در عمل درآمدهای سهل‌الوصول نفتی و قاعده اجرایی طولانی ‌مدتی که تغییر آن، دولت‌ها را با دشواری مواجه می‌کند، باعث شده عملا تا زمانی که امکان فروش نفت وجود دارد، هیچ یک از مقامات اجرایی کشور به فکر اصلاح ساختاری اقتصاد نیفتند. هر چند ایران در سال‌های ابتدایی دهه 90 نیز تجربه تحریم‌های نفتی را پشت سرگذاشت و برای دستیابی به درآمدهای ارزی با دشواری‌های جدی رو به رو شد اما پس از اجرای برجام بار دیگر نگاه دولت به سمت درآمدهای حاصل از چاه‌های نفت رفت و تنها پس از تحریم‌های سال گذشته امریکا بود که تولید و صادرات غیرنفتی دوباره به فهرست اولویت‌های اقتصادی کشور بازگشت. با وجود آنکه پیش‌بینی می‌شد تحریم‌های امریکا با هدف قرار دادن تبادلات بانکی ایران، راه را بر صادرات دیگر کالاهای ایران جز نفت نیز ببندد اما آمارهایی که از وضعیت تجارت کشور در سال گذشته منتشر شد، نشان داد که تاجران ایرانی توانسته‌اند در این سال بیش از 40 میلیارد دلار صادرات داشته باشند و لااقل میزان درآمدهای حاصله از این حوزه را حفظ کنند. در سال جاری نیز میزان صادرات کشور کاهش نیافت تا جایی که همتی، رییس کل بانک مرکزی از این خبر داد که بخش غیرنفتی اقتصاد ایران، رشد مثبتی را در سال 98 تجربه کرده است؛ موضوعی که آمارهای صادراتی جدید منتشر شده نیز به شکلی غیرمستقیم آن را تایید می‌کند.

رشد 23 درصدی وزن صادرات

همان طور که پیش از این نیز اعلام شده بود با توجه به تغییر در قیمت‌های پایه صادراتی گمرک با هدف واقعی کردن آنها، امکان کاهش ارزش صادرات در سال جاری وجود دارد اما در صورتی که وزن صادرات کالاهای ایرانی بالا رود، می‌توان تحلیلی مثبت از شرایط تجاری ایران داشت. جدیدترین آمارها نشان می‌دهد که صادرکنندگان ایرانی توانسته‌اند در شش ماهه ابتدایی سال 98، حدودا 21 میلیارد دلار کالا صادر کنند که این عدد در قیاس با مدت مشابه سال قبل، افت ارزشی 11 درصدی را نشان می‌دهد اما با ثبت وزن صادراتی 70 میلیون تنی، وزن صادراتی ایران در شش ماهه ابتدایی امسال، رشدی 23 درصدی را به ثبت رسانده است. در حوزه واردات نیز آمارها شبیه به صادرات است. ایران در این مدت حدودا 21 میلیارد دلار واردات داشته و تراز تجاری منفی 273 هزار دلاری را به ثبت رسانده که در قیاس با اعداد کلان، کسری ناچیزی به شمار می‌رود. ارزش واردات ایران در شش ماهه امسال، کاهش 6 درصدی و وزن واردات ایران رشد 0.4 درصدی داشته است.

متوسط قیمت اقلام صادراتی کشور در 6 ماه نخست سال 98 بالغ بر 299 دلار بر هر تن بوده که نسبت به نیمه نخست سال 1397، افت نسبتا قابل توجه 27 درصدی را تجربه کرده که احتمال می‌رود بخشی از این افت ناشی از بیش برآورد قیمت‌های پایه صادراتی در نیمه نخست سال 1397 و بخشی از آن به علت کاهش قیمت‌های جهانی باشد.

در شهریور امسال، تاجران ایرانی حدودا 3.1 میلیارد دلار صادرات و 3.5 میلیارد دلار واردات داشته‌اند تا به این ترتیب همچنان بالاترین میزان صادرات و واردات امسال به اردیبهشت 98 اختصاص پیدا کند.

ثبات چین، ورود ترکیه

اوج‌گیری تحریم‌ها و تهدیدهای تحریمی امریکا در ماه‌های گذشته ‌باعث شده میزان تبادلات تجاری ایران با کشورهای اروپایی به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند اما برای حفظ آمارهای صادراتی فعلی، کشورهای آسیایی و همسایگان ایران نقش خود را حفظ کرده و حتی عملکرد خود را گسترش داده‌اند. بر اساس بررسی‌های انجام شده، در نیمه نخست امسال، چین به تنهایی یک چهارم از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است. چین در شش ماهه ابتدایی سال جاری، بیش از 5 میلیارد دلار واردات داشته و ارزش صادرات ایران به این کشور افزایشی 10 درصدی را تجربه کرده است. در شش ماهه ابتدایی سال 97، ‌میزان کل صادرات ایران به چین حدودا 4 میلیارد و 600 میلیون دلار بود. پس از چین عراق با 22 درصد، ترکیه با 12 درصد و امارات متحده عربی با 11 درصد در رده‌های بعدی واردکنندگان اصلی از ایران قرار گرفته‌اند و 25 درصد از کل صادرات ایران، به کشورهایی جز چهار نام بالا اختصاص یافته است. آنچه در آمارهای سال جاری، ‌اهمیت زیادی دارد تغییر در جایگاه کشورهای واردکننده از ایران است. برخلاف آمارهای سال‌های گذشته، هند از فهرست واردکنندگان اصلی ایران خارج شده و ترکیه در این فهرست با قدرت قرار گرفته است. در شش ماهه ابتدایی سال جاری، امارات متحده عربی، حدود 2 میلیارد و 300 میلیون دلار کالای ایرانی وارد کرده که کاهش ارزشی بیش از 41 درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. این در حالی است که میزان صادرات ایران به ترکیه از مرز 2.5 میلیارد دلار گذشته و افزایش قابل توجه 260 درصدی را ثبت کرده است.

در حوزه واردات نیز چین اصلی‌ترین مبدا وارداتی ایران است. در شش ماهه ابتدایی امسال، 26 درصد از کل واردات ایران از چین انجام شده و پس از آن امارات متحده عربی، کره جنوبی، هند و آلمان قرار گرفته‌اند. چین در این مدت حدودا 5.3 میلیارد دلار صادرات به ایران داشته که از نظر ارزشی، کاهشی 2.8 درصدی را نشان می‌دهد. در این مدت اما میزان واردات ایران از امارات متحده عربی افزایشی 48 درصدی و از ترکیه افزایشی 136 درصدی را نشان می‌دهد. هرچند هنوز گمرک، آمار جزیی عملکرد صادراتی و وارداتی ایران در ماه‌های گذشته از سال جاری را اعلام نکرده اما تحلیل عملکرد کلی اعلام شده، چند نتیجه مهم به همراه دارد. از یک سو، میزان صادرات کشور از نظر وزنی افزایش یافته و این به معنی حفظ بازارهای صادراتی با وجود تحریم است. از سوی دیگر امارات متحده عربی بار دیگر به جمع اصلی‌ترین صادرکنندگان به ایران بازگشته که نشان از تغییر جهت اقتصادی این کشور در همراهی با تحریم‌های امریکا و بازگشت نسبی به بازارهای ایران دارد. مهم‌ترین بازیگر در ماه‌های گذشته اما ترکیه بوده است. کشوری که در قیاس با سال قبل صادرات خود به ایران را 136 درصد و واردات خود را 260 درصد افزایش داده تا وعده‌های دولتمردان این کشور در عدم همراهی با تحریم‌های امریکا، سرانجام پس از ماه‌ها انتظار خود را در آمارهای واقعی نشان دهد. ایران در ماه‌های گذشته بیش از هر زمانی نیاز به صادرات غیرنفتی را احساس کرده و آمارهای جدید نشان می‌دهد، هرچند رشد قابل توجهی نداشته اما لااقل در بحران درآمدهای ارزی، عصای دست دولت باقی مانده است.