مروری بر پنج نقش آفرینی برتر فاطمه معتمدآریا به بهانه تولدش

در سینمای ایران، زن به‌عنوان قهرمان و شخصیت اصلی یک روایت، جایگاه بحث‌برانگیزی دارد. در سینمای قبل از انقلاب، اساساً سینمای زنانه جایی نداشت و زن‌ها، شخصیت‌هایی بودند که قهرمان‌های مرد را تعریف می‌کردند. زن به‌عنوان نیروی محرکه قصه، سال‌ها بعد وارد سینمای ایران شد. بعد از انقلاب بود که زن به‌عنوان کاراکتری مستقل از مرد حضورش در فیلم‌ها معنا یافت.
در این دوره زنان، با تمام ظرفیت‌های هنری‌شان وارد سینما شدند. از فیلم‌سازی گرفته تا درخشش جلوی دوربین. فاطمه معتمدآریا یکی از بازیگرانی بود که در چنین زمانی وارد سینما شد و با نقش‌آفرینی‌های قدرتمندش، جریان سینمای ایران را متقاعد کرد که به قصه‌های زنانه، قهرمان‌های زن و کاراکترهایی متفاوت که خارج از نقش مادری یا همسری تعریف می‌شوند میدان بدهد.
فاطمه معتمدآریا، در طی سال‌هایی که در سینما و تلویزیون فعالیت داشته است، در طیف وسیعی از نقش‌ها ظاهرشده است. از کمدی تا نقش‌های جدی‌تر، معتمدآریا در همه این نقش‌ها، توانمندی خود در اجرای ظرافت‌های هر کاراکتر، به نمایش گذاشته است.

همچنین بخوانید:
به مناسبت تولد ابراهیم گلستان – در جستجوی ردپای گلستانها

معتمدآریا همانقدر که به عنوان ستاره مرکزی یک روایت میدرخشد، درکنار دیگر بازیگران و در یک گروه بازیگری هم تواناست. او جز معدود بازیگرانی است که میتواند با همکارانش به یک تبادل دراماتیک جذاب دست یابد. معتمدآریا و پرویز پرستویی، در چند فیلم سینمایی و سریال، آن‌چنان خوب و روان در کنار هم ظاهرشده‌اند که به مرور زمان یکی از موفق‌ترین زوج‌های روی پرده و تلویزیون را پدید آوردند. حضور او در کنار زوج ایرج طهماسب و حمید جبلی هم منجر به ساخت برخی از پرفروش‌ترین آثار سینمای ایران شده است.
معتمدآریا که با عروسک‌گردانی در مجموعه «شهر موش‌ها» به تلویزیون ایران واردشده بود، در کنار بازیگری در فیلم‌های کارگردانان سرشناس،رابطه‌اش را با سینمای کودک هم حفظ کرد. معتمدآریا، همچنین علاوه بر گرایشش به سینمای دغدغه‌مند، نظری هم به سینمای گیشه داشته است. حضور او در کمدی هایی چون «مرد عوضی»، نشان میدهد که معتمدآریا در گیشه هم میتواند بازیگر موفقی باشد.
اخیراً، سهیل بیرقی که با دو فیلم «من» و «عرق سرد»، نشان داده به سینمای زنانه و قهرمان‌های زن علاقه دارد، معتمدآریا را برای فیلم جدیدش برگزیده است. معتمدآریا با «بیجان» به‌زودی به سینما بازمی‌گردد و «بنفشه آفریقایی» را در صف اکران دارد.
معتمدآریا، هفتم آبان، پنجاه‌وهشت‌ساله شد. بازیگری که باوجود همه حاشیه‌ها و جنجال‌هایی که او را احاطه کرده است، همیشه شمایلی محبوب بوده است. به همین بهانه نگاهی می‌اندازیم به برخی از درخشان‌ترین بازی‌های معتمدآریا که تاکنون در سینما به ثبت رسانده است.

1- مسافران – بهرام بیضایی

شاید برایتان عجیب باشد که فیلم‌نامه «مسافران» بهرام بیضایی، دو سال با برچسب فیلم مبتذل پروانه ساخت نمی‌گرفت. به‌هرحال، بیضایی در «مسافران» قصه‌ای پر کاراکتر از عزا و عروسی تعریف می‌کند. ابتدا و انتهای فانتزی فیلم در تضاد با قامت رئالیستی کل اثر، تعزیه وار بودن روایت کلی در کنار تجلی عنصر امید در میدانی که تراژدی حکم‌فرما است، «مسافران» را به یکی از مهم‌ترین فیلم‌های بیضایی و ناشناخته‌ترین آن‌ها تبدیل کرده است.
معتمدآریا در «مسافران» در نقشی فرعی ظاهر می‌شود. اما حضور خودش را در فیلم تثبیت می‌کند. او که آن زمان در ابتدای راه بازیگری‌اش بود، نه‌تنها مغلوب بازیگران نامی فیلم نمی‌شود که چنان روان و جذاب ظاهر می‌شود که سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مکمل زن را تصاحب می‌کند. هنر معتمدآریا در اجرا هم همین است، او چه در مرکز درام باشد و چه نقشی مکمل داشته باشد، حضورش را به رخ می‌کشد.

2- هنرپیشه – محسن مخملباف

فاطمه معتمدآریا در «هنرپیشه» خود را به یک چالش اساسی دعوت می‌کند. معتمدآریا در نقش همسر بازیگر معروف، اکبر عبدی ظاهر می‌شود. زنی که شهرت همسرش و بچه‌دار نشدنش او را در بحرانی روانی فروبرده است. معتمدآریا به‌خوبی ظرایف نقشش را به بیننده نشان می‌دهد و با نشانه‌گذاری‌های درست در بازی‌اش، بیماری روحی و روانی کاراکترش را منعکس می‌کند.
چالش معتمدآریا در این نقش، اما نمایش یک زن نیمه دیوانه نیست. چالش او این است که این دیوانگی را به تصویر درآورد، اما به ورطه کمدی و مسخره‌بازی نیفتد. معتمدآریا هم به‌خوبی به این تعادل دربازی‌اش می‌رسد. بااینکه فیلم در لحظات زیادی لحن کمدی دارد، اما آنچه «هنرپیشه» و بازی معتمدآریا را منحصر به فرد می¬کند این است که این کمدی از بازی بازیگران ناشی نمی‌شود. خنده بیننده نه از شیرین‌کاری بازیگرها که از تراژدی و موقعیت بغرنجی است که درگیر آن هستند.

3- روسری آبی – رخشان بنی اعتماد

«روسری آبی» یکی دیگر از بازی‌های چالش‌برانگیز معتمدآریا است. «روسری آبی» عاشقانه‌ای است که روایتش را در دل مشکلات اجتماعی به تصویر درمی‌آورد. بنی اعتماد از خط روایی «گیلانه» استفاده می‌کند تا سری به توده‌های حاشیه‌نشین و مشکلات زندگی‌شان بیندازد. معتمدآریا هم با ظاهر شدن در نقش دخترکی شهرستانی و ساده که بار زندگی خانواده را به دوش می‌کشد می‌درخشد.
آنچه کاراکتر معتمدآریا در «روسری آبی» را جان می‌بخشد، موقعیت متناقضی است که درگیر آن است. یک‌سو خانواده‌ای بی‌پدر و مادری معتاد، یک‌سو عشق پیرمرد ثروتمند. معتمدآریا به شناختی درست از جایگاه نقشش می‌رسد و این آگاهی در بازی‌اش جاری می‌شود. به همین دلیل کاراکتر نوبر کردانی در «روسری آبی»، چنین جذاب و دوست‌داشتنی و درعین‌حال ملموس است.

4- گیلانه – رخشان بنی اعتماد

شاه نقش معتمدآریا در همکاری دیگری با رخشان بنی اعتماد رقم می‌خورد. بنی اعتماد که همیشه دغدغه جامعه‌شناختی داشته است، در «گیلانه» خانواده و مشکلات زنان را بررسی می‌کند. اما او محوریت قصه‌اش را روی شخصیت ننه گیلانه میگذارد. زنی که به‌عنوان نماد باروری و آفرینش، به طبیعت گره می‌خورد. بنی اعتماد با انتخاب دو برهه زمانی از زندگی ننه گیلانه که به نمادی از تمام مادران تبدیل می‌شود، رنج و سختی او را به تصویر می‌کشد.
معتمدآریا هم به‌خوبی تفاوت زمانی را در بازی‌اش نشان می‌دهد. زنی که دخترش را به دندان می‌کشد و برای پسرش عروس انتخاب می‌کند در مقابل زنی با قامت خمیده که قربان صدقه پسر جانبازش می‌رود، ازخودگذشتگی و عشق مادری را در دو شکل به تصویر درمی‌آورد.

5- پریناز- بهرام بهرامیان

بهرامیان در «پریناز» باورهای خشک و خرافات مذهبی را نشانه می‌گیرد. او در مقابل معصومیت پریناز، شخصیت خاله‌اش را می‌آفریند. زنی که باورمند و مذهبی که از پناه دادن به خواهرزاده‌اش سر باز میزند. بهرامیان، این شخصیت را با ویژگی¬های شخصیتی می‌آفریند که برای باورپذیرشان به یک بازی قوی نیاز دارد.
معتمدآریا، در نقش زنی وسواسی و خشکِ مذهب در «پریناز» می‌درخشد. گریم هم به کمک او آمده است تا این نقش را باورپذیرتر کند. اما بازی او هم مانند همیشه استادانه است. معتمدآریا با دستکش‌هایی که در دست می‌کند، با آن ابروهای درهم‌رفته، خشک و بی‌احساس در مقابل پریناز ظاهر می‌شود و از همان ابتدا، در موضعی مقابل پریناز قرار می‌گیرد. معتمدآریا باظرافت اختلال فکری و ذهنی کاراکترش را نشان می‌دهد و بار دیگر هنرش را در یک بازی متعادل را به رخ می‌کشد. او چنان ابعاد مختلف شخصیتش را بازتاب می‌دهد که بیننده را در موضعی متناقض نسبت به او قرار می‌دهد. او تماماً یک کاراکتر خاکستری می‌آفریند.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.