بی پول، ناامید و خسته؛ دانشجویان ایرانی که از تحصیل در آمریکا باز ماندند

18 شهریورماه امسال میلاد آقاجوهری با همراهی تعدادی از اعضای خانواده اش مسیر 6 ساعته از اصفهان تا فرودگاه بین المللی تهران را طی کرد تا عازم کالیفرنیا شود و دوره دکترای خود را در دانشگاه استنفورد سپری نماید.

بعد از یک خداحافظی نسبتا طولانی با خانواده، میلاد از گیت عبور کرد و زمانی که تلاش داشت چمدان هایش را برای وزن کردن به افسر خطوط هوایی ترکیه تحویل دهد یکی از مقامات ارشد این خط هوایی به میلاد نزدیک می شود، او را کنار می کشد و ایمیلی را که برایش ارسال شده به او نشان میدهد. در این ایمیل قویا به آقاجوهری توصیه شده بود که سوار پرواز نشود و حروف نخست نام سازمان گمرک و مرزبانی آمریکا نیز در انتهای نامه نوشته شده بود.

آقاجوهری ضمن یادآوری خاطره آن روز اینطور می گوید:

در یک لحظه از دانشجوی استنفورد به شخصی خطرناک بدل شدم!

میلاد آقاجوهری یکی از 20 دانشجوی ایرانی است که ماه گذشته اجازه ورود به آمریکا و تحصیل در مقاطع عالی دانشگاه های این کشور را پیدا نکرد. همه این دانشجویان از طریق ویزای دانشجویی F-1  قصد سفر به آمریکا را داشتند که توسط وزارت کشور آمریکا صادر شده بود و اغلب شان نیز در داخل خود فرودگاه از این سفر منع شدند. این در حالی است که تعداد دیگری از آنها در فرودگاه های استانبول یا دوحه این ایمیل را دریافت کردند و مشکل به وجود آمده برای آنها در سرخط خبرهای مهم جهان قرار گرفت.

از آن زمان تاکنون افرادی نظیر آقاجوهری تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا علت لغو شدن سفرشان در واپسین دقایق سفر را متوجه شوند؛ سفری که لغو آن زیان مالی و روانی سنگینی را بر آنها تحمیل کرد.

اخطار یکباره

فرمان اجرایی ترامپ مبنی بر ممنوعیت سفر ایرانیان و شهروندان شش کشور دیگر به آمریکا شامل دانشجویان ایرانی نمی شود؛ این تصمیمی است که دادگاه عالی آمریکا در حمایت از دانشجویان ایرانی اتخاذ کرد. در سال تحصیلی 2017 تا 2018 بالغ بر 12 هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه های آمریکا مشغول به تحصیل شدند و متاسفانه اوضاع برای این 20 دانشجو بر وفق مراد پیش نرفت.

این افراد پیش از آنکه بار و بنه سفر به آمریکا را ببندند هزینه های بسیار سنگین و زمان زیادی را صرف ارائه درخواست به دانشگاه و فرایند دریافت ویزا کردند. زمانی که آنها با این شرایط روبرو شدند همگی تصمیم گرفتند وقتی از سفارت آمریکا بگیرند تا علت این اتفاق را از مسئولان مربوطه سوال کنند. از آنجایی که آمریکا در خاک کشورمان سفارتی ندارد اغلب این افراد به ایروان ارمنستان رفتند تا از سفارت این کشور وقت بگیرند و هزینه ها برای برخی از آنها به قدری سنگین بود که مجبور شدند در سفری 24 ساعته با اتوبوس به ایران برگردند و صرفا مسیر رفت را با هواپیما سفر کنند.

در سفارت، افسران کنسولی به دانشجویان اطلاع دادند که ویزای آنها باطل شده است. جالب اینکه به گفته برخی از این دانشجویان حتی خود ماموران سفارت هم از شرایط پیش آمده ابراز سردرگمی می کردند. بعد از شنیدن این خبر، تعدادی از دانشجویان همانجا درخواست ویزای جدید کردند و همان فرم های قبلی را پر کردند و به همان سوالاتی پاسخ دادند که چند ماه پیش در سفارت از آنها پرسیده شده بود.

18 تن از این دانشجویان پس از بازگشت از ایروان به تهران با یکدیگر تماس گرفتند و مشخص شد با وجود آنکه ویزای آنها بین ماه های خرداد و تیر صادر شده بود، پرونده آنها در دهه آخر شهریور ماه در سیستم رهگیری آنلاین وزارت کشور آمریکا به ثبت رسیده؛ یعنی درست چند روز قبل از زمان پرواز اولین دانشجو. در عین حال این دانشجویان هیچ ایمیل یا هشداری در رابطه با سفرشان به آمریکا دریافت نکرده بودند و وضعیت ویزای آنها در وبسایت وزارت کشور آمریکا در حالت «صادر شده» قرار داشت. در واقع شرایط بیشتر شبیه به یک سوء تفاهم به نظر می رسید تا بررسی مجدد پرونده ها و در نهایت اتفاقی که نباید، در فرودگاه برای آنها رخ داد.

البته وزارت کشور آمریکا اعلام کرده که صرف صدور ویزا به معنای تضمین ورود به خاک این کشور نیست با این حال کارشناسان مهاجرت بر این باورند که بروز چنین اتفاقی برای دانشجویان غیر عادی است.

در واقع به نظر می رسد که به خاطر تنش های سیاسی میان کشورمان و آمریکا و علیرغم حمایت از قوانین آمریکا از دانشجویان، قرعه به نام آنها در آمده است. حالا وکلا و دانشجویان دوست دارند بدانند که آیا جلوگیری از ورودشان به خاک آمریکا نوعی اقدام تلافی جویانه علیه آنها بوده است یا خیر؟

Stephen Yale-Loehr از اساتید حقوق دانشگاه کورنل در این باره می گوید:

تنها ارزیابی من این است که دلیل این اتفاق بیشتر به روابط نامطلوب میان ایران و آمریکا مربوط می شود.

البته در ماه های اخیر دانشگاه ها و سازمان های مدنی تمام تلاش خود برای جلوگیری از این بی عدالتی را به کار گرفته اند و از دولت آمریکا به خاطر بروز این اتفاقات درخواست توضیح کرده اند. جالب آنکه مقامات وزارت کشور آمریکا در جلسه ای که هفته پیش با حضور نمایندگان سازمان وکلای مهاجرتی این کشور برگزار شد اعلام کردند که ابدا اطلاعی از علل شرایط به وجود آمده ندارند.

در آنسو، وکلای مهاجرتی آمریکا معتقدند که دیپورت شدن روز افزون دانشجویان ایرانی بدون ارائه توضیحات قابل قبول از سوی مقامات آمریکایی به مثابه زیر پا گذاشتن قوانین است. دکتر لیلا گلستانه مدیر اجرایی ائتلاف امور ایرانیان آمریکا در این باره می گوید:

آنها ادعا می کنند که دانشجویان را استثنا کرده اند و بعد ویزاها را باطل می کنند.

بعد از انتشار این خبرها کتی پرتر از نمایندگان دموکرات کنگره آمریکا در رابطه با علت لغو شدن ویزای دانشجویان با سفارت این کشور در ایروان تماس گرفت و پاسخ از پیش ضبط شده ای را دریافت کرد که خنده ای از سر ناامیدی را روی لبان دانشجویان نشاند:

ما نمی توانیم اطلاعاتی را در خصوص وضعیت ویزا در اختیارتان قرار دهیم.

هزینه ها

لغو لحظه آخری ویزاها تاثیری عمیق و البته طولانی مدت را روی دانشجویان ایرانی گذاشته است. نشریه گاردین در مصاحبه ای که با هشت تن از این افراد داشته از خسارت مالی، از دست دادن کار، نداشتن مسکن، بیماری و استرسی گفته که بعد از این اتفاق در متقاضیان تحصیل در آمریکا ایجاد شده است.

نیما عبدالله پور یکی دیگر از دانشجویانی که قرار بود در دانشگاه Davis آمریکا در مقطع دکترا درس بخواند در این باره می گوید:

ما زندگی مان را صرف این کار کردیم دانشجوها برای دریافت پذیرش دانشگاه ها امتحان های گرانی را پشت سر گذاشتند تا مهارت های زبانی و توانمندی های آکادمیک خود را به اثبات برسانند و زمان و پول زیادی را صرف ارائه درخواست کردند.

تقریبا همه آنها می دانستند که صرفا در صورتی می توانند در رشته هایی درس بخوانند که به عنوان دستیار آموزش و تحقیق مشغول به کار شوند و پولی که از این بابت در می آورند را صرف تحصیل خود کنند.

اغلب این افراد دانشجویان دانشگاه شریف هستند که در زمره معتبرترین دانشگاه های ایران است و برخی از شناخته شده ترین ریاضیدانان مطرح دنیا از جمله مریم میرزاخانی در آن تحصیل کرده اند. سال گذشته آقاجوهری عنوان بهترین دانشجوی مهندسی دانشگاه شریف را دریافت کرد؛ دانشجوی دیگری که برای دانشگاه سانتا کروز درخواست داده بود هم رتبه سوم کنکور ریاضی را داشته است.

اما بعد از دریافت پذیرش، دانشجویان ایرانی وارد مرحله ای سخت و نفس گیر برای دریافت ویزا می شوند. آنها نخست باید به آنکارا یا ایروان سفر کنند تا برای دریافت ویزا با مامور سفارت آمریکا مصاحبه کنند. در مرحله دوم این دانشجویان وارد فرایند بررسی پیشینه می شوند که طی دو سال اخیر، در این مرحله تعداد زیادی از متقاضیان رد شده اند.

در صورتی که با درخواست آنها برای دریافت ویزا موافقت شود ویزای یکبار ورود در اختیارشان قرار میگیرد و این یعنی دانشجویان باید در طول دوران تحصیل خود در آمریکا بمانند و همزمان به اعضای خانواده آنها نیز اجازه ورود به آمریکا داده نمی شود.

اما بعد از آنکه ویزای این 20 دانشجو صادر شد آنها تصور کردند که دیگر همه چیز تمام است و می توانند در بهترین دانشگاه های دنیا رویای تحصیل خود را دنبال کنند.

یکی از این دانشجویان که 23 سال دارد و از دانشگاه Irvine پذیرش گرفته بود در این باره می گوید:

فکر کردم که دیگر همه چیز تمام است. من از دانشگاه های کانادا و اروپا پذیرش داشتم اما تصمیمم این بود که وارد آمریکا شوم.

این خانم ظاهرا 2500 دلار بابت بلیط هواپیما، ارائه درخواست به دانشگاه و دریافت ویزا پول صرف کرده است و حتی اجاره منزلی در Irvine را بابت دو ماه از پیش پرداخت کرده، مبلمان و لوازم مورد نیازش را هم به صورت آنلاین سفارش داده است و برای حضور در چند سمپوزیم که پاییز برگزار می شوند نیز ثبت نام کرده بود و برای حمل بار اضافه، مبلغ بدون بازگشتی را هم به هواپیمایی قطر پرداخت کرده است. خودش می گوید خواهرش که در ایست کوست آمریکا زندگی می کند بلیط سفر به Irvine را خریده تا او را خوشحال کند.

مهران 24 ساله یکی دیگر از افرادی است که از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شده و سپس یک شرکت نرم افزاری موفق را با بیش از 20 کارمند تاسیس کرده است. او زندگی خوبی در ایران داشت اما علاقمند به تحصیل در مقطع دکترا در یکی از موسسات آموزشی معتبر آمریکا بود.

وقتی ویزای سفر به آمریکا برای تحصیل در مقطع دکترا را دریافت کرد منزل خود در تهران را فروخت و 40 درصد از سهام شرکت خودش را هم به فردی واگذار کرد که حالا نقش مدیرعامل را در این شرکت دارد. حالا که ویزای مهران لغو شده و جایی برای اقامت در تهران ندارد به مشهد بازگشته و در کنار پدر و مادرش زندگی می کند. خودش اوضاع روحی و شرایط فیزیکی اش را بعد از این اتفاق بسیار بد توصیف کرده است.

این دانشجویان همچنان منتظر دریافت پاسخ صریح و روشن از سفارت آمریکا هستند و امکان حضور در کلاس های پاییز را پیدا نکرده اند. آنها امیدوارند که با شروع ترم زمستانه در کالیفرنیا باشند و بتوانند در کلاس ها شرکت کنند. البته تعدادی از آنها نیز برای شرکت در دوره های دکترای سایر کشورها اقدام کرده اند و منتظر پاسخ هستند.