د کتر سید مهد ی میرغضنفری؛ پزشک، دکتری تخصصی (PhD) فیزیولوژی پزشکی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش - تنظیم: دکترراحله حسنی؛ دکترای تخصصی سیستماتیک گیاهی، پژوهشگرطب سنتی ایرانی
در طب‌سنتی ایرانی همواره به این نکته بسیار مهم توجه می‌شود که انسان از نظر جسمی و روانی باهم متفاوت هستند که این تفاوت در قالب واژه مزاج مطرح می‌شود.
ابتدا توضیح کوتاهی درباره مزاج‌ها و نشانه‌های آن در ظاهر افراد ارائه می‌دهیم و در ادامه به تدابیر طب‌سنتی برای عملکرد سالم جنسی افراد با توجه به مزاج آنها می‌پردازیم.
افراد با مزاج گرم و خشک
افراد با مزاج گرم و خشک (صفراوی مزاج‌ها)، افرادی لاغر با بدن‌های کشیده و معمولاً بلند قد هستند و بدن و اندام‌ها حالت ظریف و مینیاتوری دارد، یعنی قطر انگشتان و لب‌ها خیلی زیاد نیست.
استعداد چاقی ندارند و پوست ته رنگ زرد و گندمی دارد. افرادی فرز و تند هستند و سریع‌تر هم صحبت می‌کنند.
خواب آنها نسبتاً کم است. صبر و حوصله آنها زیاد نیست و ممکن است زود از کوره در بروند.
خیلی به گرما حساس هستند و زود گرمازده می‌شوند.
معمولاً حجم دفعیات آنها زیاد نیست، ولی رنگ یا بوی تندی دارند. پوست خشکی دارند.
افراد با مزاج گرم و تر
افراد با مزاج گرم وتر (دموی مزاج‌ها)، افرادی تنومند، هیکلی و عضلانی با پایه رنگ پوست متمایل به قرمزی و سرخی هستند. با لمس بدن این افراد گرما حس می‌شود و احساس درونی گرما نیز دارند. نبض‌های قوی و پری دارند.
خوش‌خوراک و خوش‌خواب هستند.
دفعیات بدن معمولاً رنگ یا بوی تندی داشته (مثلاً عرق، ادرار، مدفوع و...) و حجم زیادی نیز دارد.
موهای پرپشت، مشکی، ضخیم و حالت‌پذیر یا فر دارند.
از نظر روانی نیز افرادی شجاع، خون‌گرم، با روابط عمومی بالا و با صبر و حوصله زیاد (انعطاف‌پذیر) هستند.
افراد با مزاج سرد و تر
افراد با مزاج سرد و تر (بلغمی مزاج‌ها) جثه‌های درشت و پف آلوده دارند و چاق می‌شوند (چاق از جنس چربی).
بهترین پوست را دارند (پوست نرم، لطیف و سفید).
افرادی آرام، خیلی پرحوصله و خون‌سرد هستند و با همه افراد و عقاید می‌توانند کنار بیایند و در واقع مثال صبر هستند.
افعال و کلام آرامی دارند. بدنشان خیلی به سردی حساس است و در زمستان و هوای سرد و رطوبتی اذیت می‌شوند.
بدن آنها معمولاً سرد است (در لمس یا احساس خودشان از درون).
معمولاً موهای صاف، نرم، لطیف، نازک و لخت دارند.
دفعیات بدنشان (ادرار، عروق و ...) زیاد، ولی معمولاً بدون بو و رنگ است، مگر اینکه مواد زائد در بدن ایشان زیاد شده باشد.
بسیار پرخواب هستند و ممکن است حافظه آنها ضعیف باشد.
دیدگاه عامیانه درباره مزاج‌ها و میل جنسی
به‌طورکلی این دیدگاه وجود دارد که افراد با مزاج گرم از نظر جنسی قوی‌تر و سرد مزاجان ضعیف‌تراند.
این موضوع الزاماً و به‌صورت کلی درست نیست.
به‌عبارتی دیگر یعنی این‌طور نیست که هر فرد با مزاج گرم، از نظر میل و عملکرد جنسی قوی‌تر و هر شخص با مزاج سرد، ضعیف‌تر باشد.
شاید به همین علت است که‌گاهی اوقات تلقی افراد از مزاج گرم و سرد، مسائل جنسی آن‌هاست و هنگامی که می‌گویند مزاج سرد شده، یعنی میل جنسی کم یا عملکرد جنسی ضعیف شده است.
بر همین اساس، باور غلطی که در رابطه با عملکرد جنسی وجود دارد این است که خوردن گرمی‌جات (مانند پیاز، تخم مرغ، مغزی‌جات (فندق و پسته و غیره)، قاووت، حلوا، برشتوک و غیره)، باعث افزایش قدرت جنسی می‌شود.
درصورتی‌که لزوماً خوردن این مواد در همه افراد باعث بهتر شدن عملکرد جنسی نمی‌شود.
توصیه‌ها حتماً بایستی بر مبنای مزاج شخص باشد.
تجویز اشتباه نه تنها میل و عملکرد جنسی را بهتر نمی‌کند، بلکه باعث افت میل جنسی شده و عوارض دیگری نیز بر شخص حادث می‌شود.
مثلاً در فردی با مزاج گرم در صورت خوردن مواد ذکر شده، نه تنها میل جنسی بهتری پیدا نمی‌کند، بلکه دچار زود انزالی شده و علایم دیگری از قبیل حرارت بالا و آزار دهنده بدن، جوش بدن، سردرد، عصبی شدن، سوزش ادرار و غیره نیز پدیدار می‌گردد.
افراد با مزاج سرد و خشک
افراد با مزاج سرد و خشک (سوداوی مزاج‌ها)، افرادی لاغر با بدن‌های جمع و جور و حالت مینیاتوری هستند و استعداد چاقی ندارند.
بدنشان سرد و پوست‌شان خشک و زبر و تیره است.
موها مجعد و خیلی پیچ و تاب و وز و موهای زائد در این افراد زیاد است.
افرادی متفکر هستند.
ممکن است افکار منفی زیاد به سراغ آنها بیاید.
بدبینی، بددلی، شکاکیت در این افراد زیاد است.
حافظه‌ای قوی دارند.
اعمال و کلام این افراد کند و آرام، ولی دقیق است و کارهای‌شان را به بهترین نحو انجام می‌دهند.
خواب کم و با کیفیت بد است. احتمال دیدن خواب‌های بد در این افراد بیشتر است.
راه حل‌هایی برای مردان
سردی مزاج در زنانی دیده می‌شود که تمایل و هوس جنسی کم داشته و یا اصلاً نداشته و از آن بهره‌مند نمی‌گردند. درصد زیادی از آنها مشکل در مسائل عاطفی دارند.
باید توجه داشت مدت زمـان کافی که زن برای عکس العمل جنسی لازم دارد خیلی طولانی‌تر است تا مرد، زیرا هم زمان بیشتری لازم است تا تحریک شود و هم زمان بیشتری طول خواهد کشید تا به اوج لذت جنسی برسد.
اگر مرد روابط جنسی را فقط وسیله‌ای برای ارضای امیال بیولوژیکی خود تصور کرده، قبل از نزدیکی برای تحریک هـمـسـر خـود کوشش نکند یا نتواند برای مدتی نعوظ خود را نگاه دارد و زود به اوج لذت جنسی برسد، زن ممکن است کاملاً تحریک نشده و قبل از اتمام عمل نزدیکی به اوج لذت جنسی نرسیده باشد.
در چنین صورتی عمل مقاربت می‌تواند برای زن دردناک باشد و تجربه بدی از رابطه جنسی در ذهن او باقی بماند.
خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها
خوراک افراد بایستی بر مبنای مزاج‌شان تنظیم شود؛ افراد با مزاج سرد در صورت خوردن غذاهای با مزاج سرد مانند ماست، هندوانه، سالادجات و غیره، دچار افزایش سردی و کاهش متابولیسم می‌شوند.
در نتیجه در این افراد، بر انگیختگی برای انجام عمل جنسی انجام نمی‌شود و اسپرم و تخمک نیز کمتر و با کیفیت کمتر تولید می‌شود.
از آن طرف افراد با مزاج گرم، اگر در خوردن غذاهای با مزاج گرم زیاده روی کنند مخصوصاً در فصول گرم و اقلیم گرم، دچار علایم افزایش حرارت می‌شوند.
در مردان برای تولید اسپرم درجاتی از خنکی در محل بیضه‌ها لازم است و به‌همین دلیل بیضه‌ها در کیسه بیضه قرار گرفته‌اند که از بدن کمی فاصله پیدا کنند و به آن چسبیده نباشند و حرارت بدن به آن نرسد و در نتیجه اسپرم‌سازی مختل نشود.
پوشیدن لباس تنگ باعث به وجود آمدن اختلال در این امر می‌شود.
به عنوان مثال آقایی را در نظر بگیرید با مزاج گرم، در فصلی گرم و اقلیم گرم، خوردن گرمی‌جات در این افراد باعث بالا رفتن حرارت بدن و به دنبال آن حرارت بیضه‌ها می‌شود، اسپرم سازی مختل شده (کم شدن تعداد اسپرم یا اختلال در شکل و تحرک اسپرم‌ها) و حتی ممکن است دچار انزال زودرس نیز بشود.
چون حرارت بدن بالا است، به سرعت دچار تحریک جنسی شده و به سرعت نیز ارضاء می‌شود؛ لذا لذت لازم را نمی‌برد و نمی‌تواند همسرش را نیز راضی کند (به اوج لذت جنسی برساند).
در باروری نیز مشکلاتی به وجود آمده و چه بسا که این عملکرد نامناسب جنسی سبب به وجود آمدن اختلافات و مشکلات زیادی در زندگی زوجین بشود.
الزاماً گرمی‌جات باعث افزایش عملکرد جنسی نمی‌شوند و خوردن خنکی‌جات هم می‌تواند میل جنسی را افزایش دهد.
خوردن گرمی‌ها برای افرادی توصیه می‌شود که دچار مزاج سرد هستند.
برای این افراد مهم‌تر از خوردن گرمی‌جات، نخوردن سردی‌جات است و یا برعکس فرد با سوء مزاج گرم باید از خوردن گرمی‌جات پرهیز کند و در مرجله بعدی خوراکی‌های با مزاج سرد استفاده کنند.
در منابع طب سنتی نیز آمده است که خوردن موارد غذایی با مزاج سرد مثل هندوانه، ماست، ماهی و غیره در افراد با مزاج گرم و سوء مزاج گرم باعث افزایش و بهتر کردن میل و عملکرد جنسی می‌شود.
فرد با مزاج گرم که در غذا خوردن اعتدال لازم را رعایت نکند (خوردن گرمی‌جات زیاد و نخوردن سردی‌جات)، مانند افراد گرمازده است که به دنبال جای خنک می‌گردد و اصلاً به فکر فعالیت جنسی هم نمی‌افتد و تمایل ندارد و لذا در صورت انجام فعالیت جنسی، عملکرد ضعیفی خواهد داشت.
در درجه اول همیشه پرهیز مهم است و در درجه بعدی خوردن غذاهای مناسب قرار دارد.
خوراکی‌هایی مانند نخودآب، زردک (هویج ایرانی)، آبگوشت، حلیم و گوشت قرمز مخصوصاً در صورت آماده شدن با پیاز مخصوصاً برای افرادی با مزاج سرد مفید است.
خواب و بیداری
درصورتی‌که افراد خواب کافی و درستی نداشته باشند و در اصطلاح خسته و خواب‌الود باشند، عملیات جنسی (میل و عملکرد) به خوبی انجام نخواهد شد.
بهتر است شام در اوایل شب خورده شود و بعد از 2-3 ساعت عملیات جنسی انجام شود.
فاصله بین عمل جماع و غذا خوردن باید 2-3 ساعت باشد، چون با شکم پر بدن درگیر هضم معدی است و عمل جنسی انرژی زیادی می‌طلبد و بایستی غذا از معده و تا حدودی از روده رد شده باشد.
در این شرایط احتمال موفقیت‌آمیز بودن عمل جنسی که همان باروری است نیز بیشتر خواهد شد.
زندگی سالم بر اساس سته ضروریه
سلامتی و سبک زندگی سالم بر 6 پایه استوار است (سته ضروریه) که عبارتند از:
شرایط محیطی (فصول، اقلیم‌ها، شهرها، آب و هوا و ...)، فعالیت‌های بدنی (ورزش‌ها، ماساژ‌ها و ...)، رخدادها و رویدادهای روانی (شادی، غم، استرس، افسردگی و ...)، خواب و بیداری، توقف و خروج مواد از بدن (احتباس و استفراغ) وخوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها.
قوه مدبره و فعالیت جنسی
در طب سنتی، قدم اول در پیشگیری یا درمان یک بیماری یا مشکل، شناخت صحیح مزاج شخص و تنظیم سبک زندگی او بر اساس مزاج است.
مشکلات مرتبط با مسائل جنسی و باروری نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
چندین عامل در عملکرد خوب جنسی مؤثر هستند که توجه به آنها ضروری به نظر می‌رسد؛
هدف قوه مدبره (طبیعت) بدن – به عنوان سامانه‌ای بسیار دقیق و هوشمند که در حکم مدیر داخلی بدن است در درجه اول همیشه حفظ خود شخص و در الویت دوم، حفظ نسل او است.
در نتیجه، طبیعت بدن، اول تلاش می‌کند تا خود فرد را سالم نگه‌دارد (عملکردهای بدن و جسم و روان خوب کار کنند) و در درجه بعدی اگر وضعیت بدنی-روانی فرد خوب و شخص سالم باشد، میل و عملکرد سالم جنسی ایجاد می‌شود؛ اسپرم و تخمک خوب و سالم در بدن این فرد تولید شده، امکان عملکرد مناسب جنسی و ادامه نسل فراهم می‌شود و قوه مدبره این امکان را به بدن این فرد خواهد داد.
همه افرادی که دچار مشکل در مسائل جنسی می‌شوند (میل جنسی کم، کیفیت اسپرم و تخمک پایین، ضعف حین عمل جنسی، اختلال نعوظ، نرسیدن به اوج میل جنسی یا عدم بارور شدن)، همه این افراد و بدون استثناء دارای مشکلاتی در مزاج، در اخلاط بدن (مواد حاصل از هضم غذا: دم، بلغم، سودا و صفرا) و در اعتدال بدن هستند و تا زمانی که این موارد درست نشوند، قوه مدبره به سمت مسائل بعدی نمی‌رود.
بر اساس متون طبی، هدف از عمل جنسی، باروری و تداوم نسل است نه الزاماً لذتی که در آن است.
میل و لذت جنسی هدف نیست و وسیله‌ای است برای تمایل دو جنس مخالف برای ایجاد باروری و تداوم نسل.
انجام تدابیر مربوط به طب سنتی باعث می‌شود هم میل جنسی و لذت افزایش یابد و هم درصد موفقیت باروری بالا رود.
اقلیم و آب و هوا
اقلیم و آب و هوا نیز تأثیر مهمی روی فعالیت جنسی دارد؛ برای افراد با مزاج گرم، محیط خواب و بستر باید مقداری رو به خنکی باشد تا عملکرد جنسی بهتر شود.
برعکس برای افراد با مزاج سرد، محل خواب، لباس و تخت باید رو به گرمی باشد و عملکرد جنسی بهتری را از خودش نشان دهد.
در مورد زوج‌هایی با مزاج متفات گرم و سرد بایستی حد وسطی را رعایت کنند و مخصوصاً شرایط خانم‌ها باید حتماً در نظر گرفته شود چون خانم‌ها معمولاً دیرتر تحریک می‌شوند و دیرتر ارضا می‌شوند و شرایط بایستی کاملاً برای آنها مناسب باشد. در اقلیم‌های خیلی گرمسیری و خیلی سردسیری، عملکرد جنسی افت می‌کند. بایستی اعتدال هم در محیط و هم در فرد برقرار باشد تا بهترین عملکرد انجام شود.
در اوج گرما، سرما و یا خشکی هوا توصیه به زادآوری و عملیات جنسی نمی‌شود.
ممکن است دلیل اینکه اوایل بهار برای جفت گیری توسط حیوانات انتخاب می‌شود، همین اعتدال در آب و هوا باشد.
ورزش و پاکسازی
حداقل 30-40 روز قبل از اقدام به بارداری، باید پاکسازی بدن انجام شود.
روش‌های مختلفی برای پاکسازی وجود دارد؛ ورزش، استفاده از ملین‌ها، مسهل‌ها، فصد، حجامت و زالو که دو حیطه در سته ضروریه را دربرمی‌گیرد:
ورزش و حرکات بدنی و احتباس و استفراغ.
افرادی که ورزش می‌کنند پاکسازی بدنشان به خوبی انجام می‌شود، خونرسانی به اعضا و بدن (بیضه‌ها، تخمدان و رحم) خیلی بهتر انجام می‌شود.
بنابراین لذت بالاتر در عمل جنسی و احتمال بیشتر باروری حادث می‌شود.
باید به این نکته نیز توجه شود که زیاده‌روی در انجام ورزش، میل جنسی و احتمال باروری را کاهش می‌دهد که شامل ورزش‌های حرفه‌ای و قهرمانی می‌شود.
افرادی که از داروهای بدن‌سازی استفاده می‌کنند، معمولاً دچار اختلال در عملکرد جنسی و باروری می‌شوند.
همچنین افرادی که از داروهای هورمونی استفاده می‌کنند، چراکه این داروها با مهارکردن هورمون‌های محرک هورمون‌های جنسی در مغز، باعث ناباروری و ایجاد اشکالاتی در اندام‌های تناسلی می‌شوند.
بنابراین ورزش متعادل و متناسب با مزاج توصیه می‌شود. شخصی که ورزش نمی‌کند تجمع مواد زاید در بدن اتفاق می‌افتد، همین‌طور افت خونرسانی به اعضا مختلف بدن به خصوص اعضای تناسلی را داریم، در نتیجه میل و عملکرد جنسی کاهش می‌یابد.
چنان‌چه ورزش به‌صورت بیش‌ازحد و به حالت قهرمانی و حرفه‌ای انجام شود، انرژی برای فرد باقی نمی‌ماند.
در الویت بندی، بدن الویت را به سلامت شخص و ماهیچه‌ها می‌دهد تا مسائل جنسی.
همچنین توصیه شده که در روزی که ورزش یا فعالیت بدنی سنگین انجام شده بهتر است فعالیت جنسی صورت نگیرد تا به بدن فشار وارد نیاید.
بهتر است فاصله زمانی بین فعالیت جنسی و ورزش سنگین 12 تا 24 ساعت باشد (بسته به آن ورزش و شدت آن). ورزش سنگین یا فعالیت بدنی زیاد می‌تواند دلیلی برای ناباروری باشد.
برای بارور شدن این افراد بایستی ورزش خود را متعادل کنند تا بدن بتواند انرژی خود را ذخیره کند و بتواند به مسائل جنسی نیز بپردازد و همین‌طور کیفیت اسپرم و تخمک خود را نیز ارتقا بخشد.
اعراض نفسانی (رخدادها و وضعیت روانی)
در کل مبحث اغراض نفسانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
استرس‌ها، مشغولیت‌های ذهنی، مشکلات خانوادگی، اضطراب، افسردگی و غیره روی میل جنسی و قدرت باروری مؤثر است. مشاوره درمانی در صورت لزوم بایستی انجام شود.
سنبل الطیب، گل گاوزبان و اسطوخودوس در صورت برطرف شدن مشکل زمینه‌ای می‌تواند کمک کننده باشد.
در بحث اختلالات جنسی یا میلی وجود ندارد یا رفتار جنسی مناسب نیست (تحریک کنندگی و دوستی و نوازش و غیره) که خود افراد باید این را بخواهند و کمک کنند به ایجاد صمیمیت (با لباس‌های مناسب، عطرهای تحریک کننده و رفتار و اخلاق خوب) که رعایت همه این موارد در موفقیت فعالیت جنسی تأثیر دارد.
یکی از دلایل ناباروری رعایت نکردن اصولی است که در این‌جا ذکر شدند. و در صورت رعایت کردن این اصول، هم میل جنسی و هم عملکرد جنسی بهتر می‌شود.
به طور کلی علت یابی مشکل و در رفع علت کوشیدن با توجه به مزاج و اخلاط خواهد بود. اختلال نعوظ یا ناشی از ضعف است که با خوردن مقوی‌ها بهتر می‌شود و یا ناشی از امتلا و پری بدن است و خونرسانی به آلت تناسلی به درستی انجام نمی‌شود.
وقتی بدن دچار امتلاء باشد، تمایل به خالی کردن خود دارد و در نتیجه دچار انزال زودرس می‌شود (در مردها و زن‌ها). در نتیجه افراد دچار امتلاء باید حتماً پاکسازی انجام دهند تا مشکل انزال زودرس برطرف شود.
افراد دارای آلت کوچک که ممکن است دچار اختلال نعوذ نیز باشند، می‌توانند از روغن‌های موضعی مانند خراطین یا زالو (حجم دهندگی و افزایش خونرسانی آلت) یا بادام شیرین و بابونه (افزایش خونرسانی در بیضه‌ها) استفاده کنند.
انزال زودرس (به علت امتلاء یا افزایش حرارت) و تحریک‌پذیری بیش‌ازحد در آقایان شایع است و درد هنگام نزدیکی از مشکلات رایج در خانم‌ها است.
خشکی یا تنگی واژن معمولاً به این علت است که آن خانم به خوبی برای عمل جنسی آماده نشده و مرد زودتر از موعد عمل دخول را انجام داده است که در افراد با مزاج خشک یا یائسه بیشتر اتفاق می‌افتد.
زن حتماً باید با نوازش و رفتارهای مناسب از طرف مرد تحریک و آماده شود تا اندام‌های جنسی هم از نظر ترشح و هم از نظر افزایش حجم برای برقراری فعالیت جنسی آماده شوند.
ارضا نشدن در خانم‌ها نیز متداول است که معمولاً به دلیل انزال زودرس مرد است یا ضعف زن یا اعراض نفسانی زیاد.
اگر تمامی موارد فوق و شش اصل ضروری ذکر شده، درست اجرا شوند و برقرار باشند، معمولاً بهترین شرایط جنسی و باروری برای زوجین به وجود خواهد آمد، اما به هر میزان که این موارد، کمتر رعایت شوند، میزان اختلال هم بیشتر خواهد بود.
احتباس و استفراغ: فصد و حجامت
احتباس به نگه‌داری مواد مورد نیاز و خوب، درون بدن تعریف می‌شود.
در افرادی که سابقه اسهال‌های طولانی مدت یا عادات ماهانه زیاد و طول کشنده، یا تعریق زیاد دارند، مواد مفید بیش‌اندازه از بدن دفع می‌شود.
این افراد معمولاً دچار کم‌خونی و ضعف می‌شوند و معمولاً قابلیت باروری پایینی دارند.
کیفیت پایین اسپرم، تعداد کم آن، تحرک کم اسپرم‌ها یا عوض شدن شکل آنها به طور معمول اتفاق خواهد افتاد.
در مورد خانم‌ها نیز یا تخمک آزاد نمی‌شود یا دچار اختلال در قاعدگی و یا تنبلی تخمدان می‌شوند.
درنتیجه شخص نباید ضعف داشته باشد و احتباس درستی داشته باشد (حبس مواد مفید در بدن).
افرادی که رژیم‌های سخت می‌گیرند، به خوبی غذا نمی‌خورند و با کمی میوه و تنقلات به هوای کاهش وزن سر می‌کنند، معمولاً دچار اشکال در احتباس هستند و ضعف بدنی دارند.
همچنین این افراد در باروری، میل جنسی و ارضا شدن نیز مشکلاتی خواهند داشت.
از آن طرف استفراغات (دفع مواد زائد از بدن از طریق مدفوع، ادرار، عادت ماهیانه و ...) باید به درستی انجام شود.
تعریق به اندازه و در صورت نیاز، فصد، زالو یا حجامت با نظر پزشک انجام می‌شود. به عنوان مثال انجام زالودرمانی برای درمان واریکوسل لزوماً مفید فایده نخواهد بود.
حتماً بایستی تمامی این شرایط در نظر گرفته و اجرا شود.
بیشتر بخوانید: