اگزما یک عبارت کلی است که التهاب پوست را نشان می‌دهد.
اگزما که نام دیگرش درماتیت می‌باشد یک شکل ویژه ندارد و به اشکال مختلفی بروز می‌کند و در بعضی از افراد بیش از یک نوع آن دیده می‌شود.
اشکال معمول اگزما شامل
درماتیت آتوپیک، درماتیت تماسی، درماتیت دست، نورو درماتیت، درماتیت شغلی، درماتیت سبورئیک.
تفاوت بین اگزما و درماتیت آتوپیک چیست؟
یکی از اشکال معمول درماتیت، فرم آتوپیک آن است که حدود 20-10 درصد افراد جامعه با خارش مزمن، عودکننده و دانه‌های خیلی خارش دار در کودکی مشخص می‌شود.
خوشبختانه بیشتر موارد این بیماری با افزایش سن بر طرف می‌شود. بطورکلی، درماتیت آتوپیک رفت‌وبرگشتی است و غالباً بر اساس یک فاکتور محیطی ایجاد می‌شود.
اگرچه علت آن نا مشخص است ولی مشکل اصلی پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن می‌باشد.
در افراد دچار اگزما، پاسخ التهابی به عامل ایجاد تحریک بیش از اندازه عمل کرده و باعث خارش و خراشیدن پوست می‌شود.
اگزما مسری نیست. بیشتر بیماران باید جهت جلوگیری از تشدید ضایعات درمان شوند اگر چه اگزما ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، ولی غالباً با بروز لکه‌های خارش‌دار، قرمز و خشک مشخص می‌شود.
اگزما ممکن است در یک بخش بدن دیده شود. ولیکن در نوزادان بیشتر در پیشانی، گونه‌ها، بازو، ران، پوست سروگردن دیده می‌شود.
در کودکان و بالغین، بیشتر در صورت، گردن و اطراف آرنج، زانو و مچ پا دیده می‌شود و در بعضی افراد با انتشار پراکنده در کل بدن دیده می‌شود.
در مواردیکه خارش شدید، خشکی و قرمزی باعث خراش مزمن پوست شود، پوست قوامی شبیه چرم پیدا می‌کند و این بدلیل ضخیم شدن پوست دراثر خارش است که به Lichenification معروف است.
چه عواملی باعث بروز خارش در افراد اگزمایی می‌شود؟
مواردیکه در افراد دچار اگزما باعث تشدید خارش می‌شود، در افراد دیگر ممکن است بی اثر باشد.
در بعضی موارد تشخیص علت تشدید ضایعات مشکل است ولی بنظر می‌رسد مواد خشن و زبر در تماس با پوست باعث خارش پوست شود. در بعضی موارد گرما یا تعریق بیش از حد عامل تشدید ضایعات است.
در بعضی موارد صابون‌ها، پاک کننده‌ها، مواد ضد عفونی کننده، عصاره میوه‌ها و یا گوشت، زبان و و بزاق حیوانات و یا زوائد بدن آنها ممکن است باعث خارش پوست شود.
عفونت سیستم تنفسی در اثر ویروس نیز ممکن است علت تشدید خارش شود.
استرس در بعضی موارد باعث تشدید ضایعات می‌گردد.
چه کسی اگزما می‌گیرد؟
اگزما هم در کودکان و هم در بالغین رخ می‌دهد ولی غالباً در نوزادان دیده می‌شود.
اگر چه هنوز علت مشخصی برای آن ذکر نشده ولی سابقه فامیلی آلرژی نقش موثری در بروز آن دارد.
افرادیکه بصورت ژنتیکی مستعد اگزما باشند و با عوامل محیطی آن تماس پیدا کنند، ممکن است دچار آن شوند.
در افرادیکه اگزما دیده می‌شود ممکن است فرد به رینیت آلرژیک و یا آسم نیز مستعد گردد.
میزان شیوع اگزما چقدر است؟
حدود 15 میلیون نفر در آمریکا از اگزما رنج می‌برند. حدود 20-10% نوزادان اگزما دارند.
اگر چه در حدود نیمی از این کودکان، بیماری با افزایش سن و حدود سن 15 سالگی فروکش می‌کند.
چگونه می‌توان از بروز اگزما پیشگیری کرد؟
تشدید ضایعات اگزما با انجام چند فاکتور ساده قابل پیشگیری است.
دستوراتی که می‌تواند از تشدید ضایعات بکاهد یا تعداد دفعات آن را کاهش دهد شامل:
1- بطور مکرر پوست را مرطوب کنید.
2- از تغییرات ناگهانی حرارت و رطوبت در محیط بپرهیزید.
3- از تعریق یا گرمای بیش از حد پیشگیری کنید.
4- استرس را کاهش دهید.
5- از تماس با مواد ایجاد کننده خارش مثل پشم یا سایر محرکها دور بمانید.
6- از صابون‌های قوی، پاک کننده‌ها یا ملاسما اجنتاب کنید.
7- از فاکتورهای آلرژن محیطی مثل زوائد حیوانات، زباله و ... اجنتاب کنید.
8- غذاهایی که باعث تشدید ضایعات می‌شوند، میل نکنید.
چگونه اگزما درمان می‌شود؟
اولین قدم در درمان اگزما پیشگیری از خارش است. بهتر است از محلولها یا کرم‌های موضعی جهت مرطوب کردن پوست استفاده کنید.
این راه بسیار مؤثر است. خصوصاً اگر پس از استحمام (در عرض 3 دقیقه پس از استحمام) انجام شود. استفاده از کمپرس سرد بر روی ضایعات خارش دار باعث بهبودی خارش می‌شود.
اگر شرایط موجود بدتر شد یا بطور رضایت بخشی بر طرف نشد، استفاده از کرم‌ها یا پمادهای کورتیکوستروئید موضعی بدون تجویز پزشک برای کاهش التهاب لازم است.
در شرایطی که استفاده از ترکیبات کورتیکوستروئید قوی‌تر لازم است باید با تجویز پزشک استفاده شود چرا که عوارض جانبی در بر دارد.
برای کاهش عوارض جانبی مثل نازک شدن پوست، پزشک طول درمان را کوتاه می‌کند.
در موارد تشدید ضایعات استفاده از کورتیکوستروئید خوراکی لازم است ولی با قطع درمان خوراکی امکان تشدید دوباره ضایعات وجود دارد.
پوستی که تحت تأثیر اگزما قرار دارد ممکن است دچار عفونت شود، که در این موارد تجویز موضعی یا خوراکی آنتی بیوتیک لازم است.
بعلاوه در موارد خارش شدید، آنتی هیستامین خوراکی تجویز می‌شود. از جائیکه خواب آلودگی عارضه شایع آنتی هیستامین‌ها است.
بهتر است این ترکیبات قبل از خواب مصرف شود و پس از مصرف این ترکیبات از رانندگی پرهیز شود.
اقداماتی که باید برای کودکان دچار اگزما انجام داد، چیست؟
کودکان بیماران ویژه‌ای هستند چون نمی‌توان از خاراندن بدنشان جلوگیری کرد و این موجب بدتر شدن ضایعاتشان می‌شود.
برای موارد خفیف تا متوسط، استفاده از مرطوب کننده بطور منظم مؤثر است و در بعضی مواقع این بیماری تا دوران کودکی مشخص نمی‌شود.
تا جائیکه ممکن است از تماس کودک با آلرژنها جلوگیری شود. پس از استحمام مرطوب کننده را طی 3 دقیقه برای حفظ رطوب بدن کودک استفاده کرد.
از تغییر حرارت ناگهانی پرهیز کرد. محل خواب و بازی کودک را از بروز عوامل محیطی پاک کرد.
از صابون‌های ملایم هم برای شستشوی بدن و هم برای لباس کودک استفاده کرد و لباس کودک در راحت‌ترین شکل و الیاف نخی باشد.
درموارد شدیدتر حتماً به پزشک مراجعه شود.
سایر درمان‌ها شامل
درمان با تاروفتوتراپی (نور درمانی) هستند که تجهیزات خاص خود را می‌طلبد.
سیکلوسپورین که باعث تعدیل کردن سیستم ایمنی می‌شود، فقط در موارد بسیار شدید استفاده می‌شود.
دو ترکیب موضعی شامل تاکرولیموس و پیمکرولیموس، از طرف FDA مورد تأیید بوده و در درمان درماتیت آتوپیک استفاده می‌شود.
این ترکیبات در طبقه Calcineurin Inhibitor قرار می‌گیرد و باعث تعدیل سیستم ایمنی می‌گردد و بدینوسیله یک درمان تکمیلی خصوصاً در افرادیکه کورتیکوستروئید موضعی طولانی مدت استفاده می‌کنند و دچار عوارض آن شده‌اند قابل استفاده خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
