دکتر فریدون آشنایی؛ فوق تخصص بیماری‌های قلب اطفال
کبودی (سیانوز) تغییر رنگ پوست به آبی یا بنفش می‌باشد.
کبودی به راحتی در روی لب‌ها، زبان و بستر ناخن‌ها دیده می‌شود.
سیانوز ممکن است نشان‌دهنده کاهش اکسیژن در خون یا ناشی از بیماری ریوی باشد، ولی اغلب به علت مخلوط شدن خون روشن و تیره (خون پراکسیژن و کم اکسیژن) ناشی از اختلال قلب و عروق بزرگ می‌باشد.
سیانوز یا کبودی یافته بالینی است که از طریق معاینه مشخص می‌شود نه از طریق آزمایشگاه ولی گاهی به دلیل نوع رنگ پوست افراد یا کیفیت نور اتاق تشخیص سیانوز ممکن است خیلی راحت نباشد.
سیانوز طولانی مدت باعث چماقی شدن انگشتان می‌گردد.
انواع سیانوز
سیانوز محیطی (اکروسیانوز) عبارت از وجود سیانوز در اندام‌ها مخصوصاً در کف دست و پا، انتهای انگشتان و اطراف لب‌ها می‌باشد.
معمولاً در محیط سرد و بعداز حمام کردن دیده می‌شود. در شیرخوران اغلب یک یافته نرمال می‌باشد.
سیانوز مرکزی عبارت از وجود کبودی در قسمت‌های مرکزی بدن از جمله لب، دهان، سر می‌باشد که ممکن است همراه با سیانوز انتهای بدن باشد.
سیانوز مرکزی هیچ وقت یافته نرمال نیست و همیشه همراه با کاهش اکسیژن خون به علت بیماری‌های قلبی، ریوی و یا خونی می‌باشد.
علت سیانوز
سیانوز به دلیل تغییر رنگ خون می‌باشد. خون نرمال به علت داشتن مقدار اکسیژن کافی قرمز رنگ است در حالی که در صورت کاهش مقدار اکسیژن خون به رنگ آبی یا بنفش تغییر رنگ پیدا می‌کند.
در افراد نرمال به دلیل وجود خون قرمز (پراکسیژن) در مویرگ‌ها پوست به صورت قرمز صورتی دیده می‌شود.
در حالی که کاهش اکسیژن خون باعث رنگ آبی پوست می‌گردد.
یکی از اجزای مهم خون هموگلوبین می‌باشد که به اکسیژن چسبیده و باعث انتقال اکسیژن در بدن می‌گردد در صورتی که مقدار هموگلوبین بدون اکسیژن بیش از 5 گرم در دسی‌لیتر خون باشد باعث ظهور سیانوز می‌گردد.
بنابراین افرادی که کم‌خونی دارند به راحتی سیانوز را نشان نمی‌دهند در حالی که بیمارانی که خون غلیظ دارند به راحتی سیانوز را نشان می‌دهند.
یکی از علل شایع سیانوز بیماری‌های مادرزادی قلبی می‌باشد. تمام بیماری‌های مادرزادی قلب باعث سیانوز نمی‌شوند و تعدادی از این بیماری‌ها از جمله تترالوژی فالوت، جا به جای عروق بزرگ، عدم تشکیل دریچه سه‌لتی و دریچه ریوی، قلب تک بطنی و تعدادی دیگر باعث کبودی می‌شوند.
بنابراین کبود نبودن یک بیمار نشان دهنده عدم ابتلا به بیماری مادرزادی قلبی نیست، به عبارت دیگر تعداد زیادی از بیماری‌ها از جمله سوراخ بین دهلیزی و بین بطنی و تنگی‌های دریچه‌ای و تعداد دیگر دچار سیانوز نمی‌شوند.
اغلب بیماری‌های مادرزادی سیانوز دهنده در دوران جنینی مشکلی ندارند و بلافاصله بعد از تولد یا چند ماه بعد کبودی را نشان می‌دهند.
یکی دیگر از علل سیانوز بیماری‌های ریوی می‌باشد. از قبیل زجر تنفسی نوزاد، ورود مواد مختلف به داخل ریه، عفونت ریوی، عدم تشکیل ریه‌ها و بیماری‌های مغزی که در کنترل مرکز تنفس نقش دارند.
برخلاف بیماری‌های مادرزادی قلب اغلب بیماری‌های ریوی همراه با تنگی نفس بوده و ماهیت گذرا دارند، در صورتی که در بیماری‌های قلبی سیانوز معمولاً دائمی بوده و از طریق جراحی قابل درمان می‌باشند.
یکی دیگر از علت‌های نادر سیانوز بیماری‌های خونی از جمله متهموگلوبینمیا می‌باشد که در آن هموگلوبین قادر به چسبیدن به اکسیژن نمی‌باشد.
درمان
سیانوز نشانه یک بیماری زمینه‌ای است ولی خودش بیماری نیست. بنابراین درمان باید در جهت رفع علت زمینه‌ای باشد.
در مورد سیانوز محیطی که نگران‌کننده نمی‌باشد در صورت لزوم گرم کردن تدریجی شیرخوار باعث برطرف شدن آن می‌شود.
چون سیانوز به علت کاهش اکسیژن خون است در بیمارستان معمولاً اکسیژن داده می‌شود.
در این بیماران به دلیل کاهش اکسیژن به صورت جبرانی هموگلوبین بیشتر ساخته می‌شود لذا جهت تأمین مواد لازم جهت خون‌سازی به این شیرخوران زودتر و به مدت طولانی آهن داده می‌شود.
با توجه به این که خون این بیماران غلیظ می‌باشد بایستی از کاهش آب بدن این‌ها از طریق پیشگیری از تعریق زیاد و اسهال جلوگیری کنیم و به این بیماران مایعات فراوان بدهیم و در حد امکان از مصرف داروهای ادرار آور (دیورتیک) خوداری کنیم.
تغذیه مناسب با شیر و رژیم پرکالری برای رشد و نمو بیماران مبتلا به بیماری‌های مادرزادی قلب بسیار مهم می‌باشد و اکسیناسیون کودکان مبتلا به سیانوز مطابق برنامه کشوری و به موقع بایستی انجام گردد.
باتوجه به این که سیانوز (کاهش اکسیژن خون) دارای عوارض زیاد بوده و در رشد و تکامل کودکان عوارض سوء دارد لذا با در نظر گرفتن بیماری زمینه‌ای در اولین فرصت ممکن اقدام درمانی مناسب که معمولاً در بیماری‌های قلبی جراحی است، انجام گردد.
بیشتر بخوانید:
