طنزپرداز روی خط قرمز می‌نشیند اما رنگی نمی‌شود

به گزارش ایسنا، پنجمین محفل شعر نخستین جشنواره‌ی ملی شعر دانشجویی با محوریت "شعر طنز" در دانشگاه الزهراء تهران برگزار شد. در این نشست که با شعرخوانی جمعی از دانشجویان، استادان و مدعوان همراه بود، ابتدا پنل تخصصی با حضور ناصر فیض، سپیده یگانه و علیرضا بهرامی، با موضوع "شعر طنز، مسؤولیت اجتماعی و خط قرمزها" برگزار شد.

علیرضا بهرامی – دبیر علمی جشنواره‌ی ملی شعر دانشجویی – در ابتدای این پنل، گفت: در حدود ربع قرنی که تجربه‌ی روزنامه‌نگاری دارم، همواره یکی از بی‌بنیان‌ترین عبارت‌هایی که شنیده‌ام، "نقد سازنده" بوده است؛ وقتی‌ مسؤولان مدعی می‌شوند ما نقد را می‌پذیریم، به شرط آن‌که سازنده باشد. اگر از همین مسؤولان بخواهید که دو دقیقه درباره‌ی این مدعا حرف بزنند، عموما عاجزند، چون اصلا نمی‌دانند دقیقا درباره‌ی چه چیزی سخن می‌گویند، بلکه این عبارت را دیده‌ و شنیده‌اند، پس یا گمان کرده‌اند حتما چیز خوبی است که دیگران هم مدام به زبان می‌آورند، یا برای فرار از پاسخگویی، مدعی آن می‌شوند.

او افزود: درنتیجه، یک بلاتکلیفی در قبال خط قرمزها حادث می‌شود؛ خط قرمزهایی که بعضا واقعی هستند و ما را یارای جسارت کردن به آن‌ها نیست اما انبوهی‌شان هم خط قرمزهای ساختگی هستند که توسط کسانی ایجاد شده‌اند که می‌خواهند در فاصله‌ی این خط قرمزهای واقعی و ساختگی، به مطامع خودشان برسند؛ یعنی همان کانون‌های قدرت و ثروت.

بهرامی ادامه داد: درباره‌ی طنز نیز همواره همین بلاتکلیفی وجود داشته است. زمانی طنزپرداز را به‌خاطر آثارش به قتل می‌رسانند و گاهی بر صدر می‌نشانند. این پرسش اما همچنان باقی می‌ماند که خط قرمز را واقعا چه کسی یا چه جایگاهی برای جامعه و ازجمله طنزپرداز تعیین می‌کند.

سپس ناصر فیض – شاعر و طنزپرداز – در سخنانی گفت: شخصا خط‌کش خودم این است که ببینم بزرگان در این زمینه چه کرده‌اند. یکی از معیارهای خوب ما «حافظ» است. او به‌جای آن‌که به منافق بپردازد که باعث دست به یقه شدن باشد، می‌گوید "واعظان ...". پس به سراغ ریاکاری و دروغ‌گویی می‌رود تا ناشایستی نفاق را نشان بدهد.

او با تاکید بر این‌که برخی اصطلاح‌های بی‌معنا را مانند "شعر مردمی" خود ما به‌وجود آورده‌ایم، افزود: این را برای دفاع از سانسور نمی‌گویم اما اگر بر فرض به شما اجازه بدهند که هرچه دلت می‌خواهد هم بگویی، هنر هنرمند آن است که هرچه دلش می‌خواهد نگوید، بلکه در یک چارچوب و با معیارهای هنری حرفی را بزند. این شاید همان مفهوم "رندی" است که برای حافظ قائلیم و برای طنزپرداز هم می‌توانیم قائل باشیم. سخنی را نقل به مضمون می‌کنم از منوچهر احترامی که می‌گفت، من روی خط قرمز می‌نشینم اما رنگی نمی‌شوم.

فیض تاکید کرد: طنزپرداز اتفاقا باید نگران باشد اما باید به‌گونه‌ای عمل کند که این نگرانی به توقف منجر نشود.

در ادامه‌ی این نشست، سپیده یگانه – عضو هیات علمی دانشگاه الزهراء – درباره‌ی "ادب" در طنز اظهار کرد: شاعران ما در طول تاریخ و در گونه‌های مختلف، همواره با این محدوده‌ها و مبحث‌ها مواجه بوده‌اند. بزرگان ادبیات ما به‌زیبایی و با حفظ ادب، مفهوم‌هایی را که بابت آن‌ها باید از مرز ادب رد شد، به مخاطب رسانده‌اند. حتا اگر مرزی هم در میان نباشد، چون فرهنگ ایرانی ادب‌محور است، طنز پرداز هم خودبه‌خود، مسائلی را رعایت می‌کند.

او با بیان این‌که مرز ادب در طنز خیلی متغیر است، گفت: ادب را گاهی سازمان‌ها و قدرت‌های مرکزی و گاهی هم طنزپرداز برای خودش تعریف می‌کند و نسبی است. ادب سازمانی ممکن است مثلا با تغییر یک رییس‌جمهور تغییر کند اما ادب فرهنگی پایدار است.

این عضو هیات علمی دانشگاه در بخش پایانی سخنانش تاکید کرد که ما در طنز، کلا در یک فرآیند تعلیمی قرار می‌گیریم و این از خاصیت‌های کاربردی آثار طنز است.

در ادامه، با حضور پونه نیکوی، کوروش انصاری، اسماعیل امینی و علیرضا بهرامی، از اعضای شورای سیاست‌گذاری نخستین دوره جشنواره ملی شعر دانشجویی به‌همراه محمدحسین حسنی و خانم‌ها دکتر اثباتی، دکتر پناهی و دکتر گلیجانی، از مدیران فرهنگی دانشگاه و جهاد دانشگاهی، از سال‌ها فعالیت «ناصر فیض» در حوزه‌ی طنز تجلیل و تندیس «رودکی» جشنواره‌ی ملی شعر دانشجویی به‌همراه تابلو خط‌نقاشی اثر استاد محمد جاویدان، با محوریت بیتی از خود ناصر فیض، به او اعطا شد.

در ادامه‌ی این مراسم که با اجرای مهدی فرج‌اللهی همراه بود که به اجرای دو قطعه موسیقی با استفاده از شعرهای طنز ناصر فیض و مهدی استاداحمد هم پرداخت، همچنین اسماعیل امینی و صابر قدیمی تعدادی از شعرهای طنز خود را برای حاضران خواندند.

شعرخوانی دانشجویان و استادان دانشگاه الزهراء بخش پایانی این محفل بود که در آن، علاوه بر دکتر سپیده یگانه، حدیث کیمیایی، پریسا کاشی، رقیه نوری‌پور و عطرین حقدوست نیز شعرهای خود را برای حاضران خواندند.

رویدادهای پانزده‌گانه نخستین جشنواره‌ی ملی شعر دانشجویی از مهرماه 1398 تا اردیبهشت‌ماه 1399 در دانشگاه‌های مختلفی از سراسر کشور برگزار می‌شود.

پیش‌تر دانشگاه‌های شهید بهشتی و علامه طباطبایی تهران، زنجان و گرگان میزبان رویدادهای جشنواره شعر دانشجویی بوده‌اند که طی آن‌ها از محمدرضا شفیعی کدکنی، ساعد باقری، محمدعلی بهمنی و عبدالجبار کاکایی تجلیل شده است.