دانستنی های مهم پیرامون اختلالات جنسی زنان

دکترمحمد والی‌پور؛ متخصص روانپزشکی

الف- اختلال میل جنسی

بیماری‌های مغز اعصاب

1- اختلالات عصبی طناب نخاعی: مثل نوروپاتی الکلی و ام‌اس)

2- ضایعات اعصاب محیطی: نوروپاتی الکلی، فتق دیسک کمر، تنگی مجرای نخاعی و دیابت (دیابت باعث آسیب شدید اعصاب حسی کلیتوریس می‌گردد)

* عوارض اعمال جراحی ناحیه‌ای: مثل سرطان دهانه رحم (سرویکس)، مثانه و راست روده که بعلت آسیب به اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک ارگاسم رابه تأخیر می‌اندازند.

* ضایعات ناشی از ضربه به طناب نخاعی: فلج نخاعی (Paraplegia) قسمت تحتانی طناب نخاعی.

* اختلالات قلبی عروقی: مستقیماً روی ارگاسم تأثیر نمی‌گذارد اما ترس و اضطراب ناشی از مرگ ناگهانی پس ازسکته‌های مغزی و قلبی یا ابتلا به فشار خون بالا مانع ارگاسم طبیعی می‌شوند. 

اختلالات غددی و متابولیک

1. دیابت مهم‌ترین و شایع‌ترین اختلال در این زمینه است.

2. کمبود تستوسترون (ناشی از برداشتن غدد فوق کلیوی و برداشت تخمدان‌ها و در بعضی سرطان‌های پستان).

3. هیپوتیروئیدی (کمبود هورمون تیروئید).

4. آدسیون (کم کاری فوق کلیوی).

5. کوشینگ (پرکاری فوق کلیوی).

6. آکرومگالی (بزرگی اندام).

7. کم کاری هیپوفیز. 

اعمال جراحی:

1: جراحی سرطان پستان: برداشت کامل پستان (لامپکتومی) و برداشت توده سرطانی پستان (ماستکتومی).

2: جراحی اعضای تناسلی: برداشت رحم (هیسترکتومی) و برداشت تخمدان‌ها.

داروها:

1. دارو‌های خواب‌آور و مست کننده: (بار بیتورات‌ها، کلرال هیدرات و الکل)

2. آرامبخش‌ها: مپروبامات و انواع بنزودیازپین‌ها مثل (دیازپام، اکسازپام و کلرو دیازپوکساید).

3. مواد مخدر: مرفین و کدئین.

4. دارو‌های ضد افسردگی: (آمی تریپتیلین و ایمی پیرامین و مهار کننده‌های منوآمین اکسیداز MAO مثل فنلزین، اما لیتیم تاثیرچندانی ندارد).

5. مواد محرک: کوکائین وآمفتامین گاهی باعث سرعت ارگاسم اما در مقادیر بالا باعث تأخیر می‌شود.

6. دارو‌های ضد فشار: مثل آلفامتیل دوپا و ترکیبات آمونیوم، فنتولامین و فنوکسی بنزآمین.

ب- اختلال برانگیختگی یا تهییج

ارگاسم زنان ارگاسم واکنشی عصبی عضلانی است که از طریق اعصاب سمپاتیک اتفاق می‌افتد و بصورت رها شدن ناگهانی هیجانی که در مرحله برانگیختگی بوجود آمده ولذت‌بخش‌ترین مرحله جنسی است و شامل انقباضات متعدد و منظم (15- 3) بار در عضلات پوبوکوکسیژال اطراف واژن، میان دوراه ومقعد وداخل واژن با فاصله زمانی 0/8 ثانیه است.

بر انگیختگی فرآیندی است که از طریق سیستم پاراسمپاتیک با تشدید احساسات شهوانی و ترشحات نرم کننده همراه است با افزایش تهییج به جریان خون واژینال افزوده شده در نتیجه افزایش ترشحات مویرگی باعث می‌شود، سطح داخلی واژن مرطوب و لغزنده شود.

برانگیختگی در زنان علاوه بر احساس هیجان باعث طپش قلب، تنفس سریع، افزایش فشار خون، داغی، بزرگی پستان‌ها، انقباض عمومی عضلات (میوتونی) سفت شدن نوک پستان مور مور شدن پوست و سرخی جنسی می‌شود، در این حالت کلیتوریس و لب‌ها برجسته و واژن افزایش حجم داده و رحم از داخل لگن به بالا کشیده شده و یک سوم تحتانی واژن برجسته و ضخیم‌تر شده و مدخل ارگاسم را تشکیل می‌دهد.

حالت کمبود استروژن:

الف: وولو- واژینیت آتروفیک: شایع‌ترین اختلال مرحله تهییج است.

ب: برداشت تخمدان‌ها: (با برداشت تخمدان‌ها مهم‌ترین منبع تولید هورمون استروژن از بین می‌رود)

ج: ترکیبات پروژسترون: بخاطر نقش ضد استروژنی (کاهش لغزندگی) و ضد آندروژنی (کاهش میل جنسی) باعث خشکی واژن می‌شوند، قرص‌های ضد بارداری که دارای نسبت پروژسترون بالا هستند باعث خشکی شده و برانگیختگی را کاهش می‌دهند.

اختلالات طبی:

الف: اختلالات عصبی: ضربه مغزی، سکته مغزی و MS

ب: اخلالات عروقی: انسداد عروق لگنی، بیماری‌های قلبی عروقی (به خاطر ترس و اضطراب ناشی از مرگ)

ج: اختلالات متابولیک و غددی: دیابت قندی با آسیب به اعصاب حسی کلیتوریس مبتلایان به کمبود تستوسترون

(جراحی غدد فوق کلیوی، تخمدان‌ها یا هیپوفیز در درمان سرطان پستان) کمبود هورمون‌های تیروئیدی (بیماری آدیسون و سندرم کوشینگ) آکرومگالی کم کاری هیپوفیز.

د: اختلالات داخلی دیگر: بیماری‌های کبدی (انواع هپاتیت‌های الکلی و ویروسی وسیروز کبدی از طریق دفع ناقص استروژن و خنثی شدن اثر آندوژن‌ها) وبیماری‌های کلیوی (بخاطر افسردگی و کاهش لغزندگی واژن ودرد آمیزش)

داروها:

الف: آنتی‌هیستامین‌ها (با کاهش لغزندگی و ایجاد خواب آلودگی)

ب: داروهای آنتی‌کولینرژیک (مثل دیفن‌هیدرامین، پروپانتیلین، آتروپین از طریق مهار اعصاب پاراسمپاتیک باعث کاهش لغزندگی واژن می‌شوند).

ج: داروهای ضد فشار خون: (مثل آلفا متیل دوپا، رزرپین و کلونیدین)

د: داروهای روانپزشکی (مثل فنوتیازین و ضد افسردگی‌ها که باعث خشکی واژن می‌شود).

ج- اختلالات فیزیکی منجر به درد

واژینیسموس (انقباض واژن): عبارت است از انقباضات عضلات اطراف واژن و میان دوراه ودر نتیجه عدم امکان دخول به دلیل درد وانقباض.

از همان ابتدای ازدواج وجود داشته ومانع از به فرجام رسیدن آن می‌شود. مشکلات روحی، اطلاعات نادرست یا تجربه‌های جنسی آزاردهنده از عوامل آن هستند.

واژینیسموس یک واکنش شرطی شده است و بخاطر ارتباط ذهنی ایجادشده بین نزدیکی و درد، ممکن است برطرف شدن ضایعه اولیه منجر به درمان اختلال نشود. به خاطر انقباض مدخل واژن امکان معاینه لگنی وجود ندارد.

پرده بکارت: اگر پرده محکم و پاره نشده باقی بماند نزدیکی باعث بروز درد می‌شود گاه نیز درد علت حساسیت بقایای ملتهب پرده است. در معاینه فیزیکی وجود این مشکلات کاملاً" قابل تشخیص است.

اشکالات کلیتوریس: ترشحات مهبلی، لباس‌های تنگ پلاستیکی ممکن است باعث التهاب کلیتوریس شود. از دیگر مشکلات شایع تحریک شیمیایی یا آلرژی نسبت به خوشبو کننده‌ها، صابون‌های عطری و شوینده‌ها است.

فیموز (پوشیدگی) کلیتوریس نیز از عوامل نادر نزدیکی دردناک است. چسبندگی‌های کلیتوریس که ناشی ازجراحی‌ها وجراحات این ناحیه باشد کاملاً"شبیه به فیموز است.

یکی از علل بسیار شایع حساسیت کلیتوریس، دستمالی شدید ناحیه توسط همسر است. ضایعات التهابی دستگاه تناسلی خارجی (ناشی از هرپس و مونیلیاز) می‌توانند باعث التهاب کلیتوریس شوند، هرپس بصورت حبابک‌های کوچک یا تکه‌های سرخ برجسته دیده می‌شود ودرد زیادی دارد.

عفونت‌های قارچی مونیلیائی و تریکومونائی باعث التهاب دستگاه تناسلی خارجی (وولویت) از جمله کلیتوریس می‌شود.

لوکوپلاکیا بیماری نادری است که کلیتوریس بطور مستقل دچار ضخامت چرمی شکل و سفیدی می‌شود.

وولویت (Vulvits) (وولو واژینیت): دو مورد از علل شایع التهاب دستگاه تناسلی خارجی که در صورت گسترش منجربه واژینیت (التهاب مهبل) می‌شود، عفونت مونیلیائی و تریکومونائی است. یکی دیگر از علل شایع هرپس ژنیتال یا به عبارتی تبخال تناسلی است.

مونیلیاز (Monilias): عفونتی است که در دیابتی‌ها و زنان حامله شایع است، خارش شایع‌ترین شکایت بیماری است ودرمان با استفاده از Miconazole و Clotrimazole بصورت داخل مهبلی و مصرف خوراکی Fluconazole می‌باشد.

تریکوموناس (Trichomonas): علائم آن شبیه به مونیلیاز است اما بر عکس آن ترشحات در این حالت بوی بدی دارد.

درمان بصورت مصرف خوراکی Metronidazole است.

هرپس ژنیتال نوع 2: آنچنان باعث درد و التهاب ناحیه می‌شود که فرد حتی اجازه لمس ناحیه را به کسی نمی‌دهد چه رسد به نزدیکی.

وولو واژینیت آتروفیک: بعد از یائسگی شایع‌ترین علت ناراحتی‌های تناسلی بشمار می‌آید، در معاینه فیزیکی مدخل خارجی ومخاط واژن نازک، خشک وملتهب است.

تحریکات شیمیایی یا حساسیت در نتیجه مصرف اسپرم‌کش‌ها، شوینده‌های معطر واژینال اسپری‌های خشبوکننده و صابون‌ها بوجود می‌آید.

استفاده ازشورت‌های نایلونی به‌همراه شلوارهای تنگ و چسبان هم از عوامل مستعد کننده است.

لیکن اسکلروز آتروفیک (Lichen Sclerosiset Atrophicus): یک تغییر ثانوی پوستی ناشی از خارش مزمن ناحیه است.

پوست حالت ضخیم وچرمی شکل شده وشیارهای کوچک پوستی کاملاً" برجسته می‌شوند.

شپش عانه (Pediculosis): به خاطر چسبیدن شپش‌ها به پایه موها باعث خارش زیاد ناحیه والتهاب ثانوی می‌شود.

غدد بارتولن واسکن (Bartholin & Skenegla): غدد بارتولن دو غده 10-8 میلی‌متری هستند که داخل لب‌های کوچک قرار دارند، مجرای آن‌ها بطول cm 2 به داخل دهلیز در کنار پرده بکارت باز می‌شود، بسته شدن مجرا به هر دلیل مثل جراحت و عفونت منجر به تشکیل کیست شده و باعث التهاب سلول‌های اطراف و درد هنگام آمیزش می‌شود.

اسکار (بقایای) جراحی: جای بخیه برش زایمان طبیعی و یا پارگی میان دوراه باعث درد آمیزش می‌شود.

سیلد نافیل (ویاگرا): که در درمان اختلالات نعوظی مردان مؤثر بوده است در درمان اختلالات جنسی زنان هم استفاده شده است.

نتایج تحقیقاتی نشان داده این دارو در برطرف کردن عوارض جنسی داروهای مهار کننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین ((Selective Serotonin Reuptake Inhibitors(SSRI) مؤثر است.

همچنین باعث افزایش ترشحات لغزنده وحساسیت کلیتوریس شده است. البته برای اثبات تأثیر سیلد نافیل در درمان اختلالات جنسی زنان به مطالعات بیشتری نیاز است.

بیشتر بخوانید:

سلامت جنسی مردان

ده قاتل میل جنسی در مردان

اختلال جنسی در مردان دیابتی

ورزش درمانی در اختلالات جنسی