به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، به‌دنبال تصمیم چین مبنی بر محدود کردن ورود زباله‌ها به این منطقه، تلاش کشورهای جهان برای یافتن بازارهایی دیگر برای خلاص شدن از زباله‌های الکترونیک افزایش یافت و درنهایت بیشتر این زباله‌ها راهی آسیای جنوب شرقی شدند که در این میان، تایلند بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است.
رتبه دوم تولید ضایعات الکترونیک برای اروپا
طبق گزارش سازمان ملل متحد، بازار مصرف وسایل الکترونیک جهان در سال 2017 ارزشی1.1تریلیون دلاری داشت و انتظار می‌رود ارزش این بازار تا سال 2024، با رشد 6درصدی به 1.7تریلیون دلار برسد. البته به موازات افزایش مصرف‌گرایی و تمایل کاربران به تعویض گوشی، کامپیوتر و... و همچنین ظهور تکنولوژی‌های برتر همچون اینترنت نسل پنجم(5G) اینترنت اشیا و… بی‌شک بر میزان زباله‌های الکترونیک جهان که سازمان ملل از آن به‌عنوان سونامی یاد می‌کند، افزوده می‌شود. اگرهم بخواهیم مروری بر مناطقی با بیشترین تولید زباله الکترونیک داشته باشیم باید گفت که اروپا پس از آسیا در رتبه دوم تولید زباله الکترونیک در جهان قرار دارد.
در این گزارش، همچنین آمده است که در جهان سالانه 50میلیون تن زباله الکترونیک تولید می‌شود که این رقم معادل 4هزار و 500 برج ایفل و 125هزار جیمبوجت است، این درحالی است که تنها 20درصد این رقم به‌صورت رسمی بازیافت می‌شود. ازسوی دیگر تخمین زده می‌شود که این رقم تا سال 2021 به رقمی معادل 52میلیون تن خواهد رسید و اگر وضع به همین منوال پیش برود تا سال 2050 میزان تولید زباله‌های الکترونیک بیش از دوبرابر شده و سالانه به 120میلیون تن می‌رسد.
بحران زباله الکترونیک در تایلند
پس از تصمیم چین، زباله‌های الکترونیکی از کشورهای غربی به سواحل آسیای جنوب شرقی راهی شدند و هرچند کشورهایی مانند اندونزی، مالزی و فیلیپین در برابر ورود این ضایعات الکترونیک مقاومت کردند ولی تایلند همچنان گزینه نخست برای این موضوع به شمار می‌رود. چین، امریکا، بریتانیا، کره، سنگاپور و استرالیا در جمع 10کشور اصلی صادرکننده زباله الکترونیک به تایلند قرار دارند و به‌عنوان مثال استرالیا در سال گذشته بیش از 250هزار کیلوگرم ضایعات الکترونیک به تایلند وارد کرده که این رقم 500برابر بیشتر از میزان سال 2017 است.
آنچه مسلم است اینکه بازار استخراج فلزات گرانبها همچون طلا، مس و نقره از تلفن‌های همراه، تلویزیون‌ها، کامپیوتر، لپ تاپ و... بسیار سودآور است بویژه اگر نگرانی بابت سلامت کارگران و محیط زیست و آب و هوای منطقه وجود نداشته باشد. با توجه به نقص قوانین زیست‌محیطی در تایلند می‌توان این کشور را بهشت مافیای بازیافت زباله الکترونیک در جهان دانست.
با اینکه تایلند اکنون قوانین سختگیرانه‌ای برای ممانعت از ورود سیل عظیم زباله‌های الکترونیک به این کشور وضع کرده ولی همچنان این کشور به‌صورت غیرقانونی پذیرای این زباله‌هاست و ضایعات الکترونیک در کارخانه‌های غیرمجاز و متخلف بازیافت می‌شود بدون اینکه به سلامت کاربران توجهی شود. در تایلند میلیون‌ها کارگر کشورهای فقیرتر همچون میانمار و کامبوج در کارخانه‌های غیرمجاز مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرند و ریه‌های آنها پر از مواد سمی می‌شود چراکه بازیافت زباله‌های الکترونیک بدون رعایت موارد ایمنی و استفاده از ماسک‌های استاندارد صورت می‌گیرد. درواقع آنها بدون تجهیز به وسایل ایمنی و در غیاب سیستم تهویه مناسب، در ازای روزانه 10دلار به جست وجوی مواد باارزش درمیان سیم‌ها و کابل‌ها، باتری‌ها، مدارها و... می‌پردازند. در تایلند تعداد زیادی کارخانه بازیافت غیرقانونی با سهامداران چینی در مناطق روستایی دوردست درحال فعالیت هستند که زمین‌ها و آب کشاورزی و همچنین چاه‌های آنها را آلوده می‌کنند و این موضوع، روستاییان را بسیار نگران کرده است. اما این، تنها مشکل تایلند نیست و زباله الکترونیک تولید شده در این کشور نیز خود مزید بر علت است. طبق آمار سازمان کنترل آلودگی تایلند، هرسال بر حجم زباله الکترونیک این کشور افزوده می‌شود تا جایی که از 357هزار تن در سال 2012 به 384هزار و 233تن در سال 2015 رسیده است. در سال 2016 نیز تلفن‌های همراه با 10.9میلیون دستگاه بیشترین بخش زباله‌های الکترونیک در این کشور محسوب شدند و پس از آن وسایل قابل حمل تصویری و صوتی با 3.57میلیون عدد در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند.البته پیش‌بینی می‌شود که در سال 2021 تعداد تلفن‌های همراه به 13.42میلیون عدد و تعداد وسایل دیجیتال صوتی و تصویری هم به 3.65میلیون عدد برسد. بنابراین اگر این روال ادامه پیدا کند در 5تا 10سال آینده تایلند با بحران زباله الکترونیک داخلی و خارجی دست به گریبان خواهد بود هرچند امروز هم مشکل کمی ندارد.
تولید ناخالص داخلی کنیا معادل زباله الکترونیک جهان
این زباله‌های الکترونیک در کنار تهدید، فرصت هم محسوب می‌شوند چراکه ارزش فعلی آنها 62.5میلیارد دلار(55میلیارد یورو) است که این رقم سه برابر بیشتر از خروجی معادن نقره جهان و بیش از تولید ناخالص داخلی بیشتر کشورهاست به بیان دیگر اگر زباله الکترونیک را یک کشور در نظر بگیریم، تولید ناخالص داخلی آن با کشوری مانند کنیا یکسان خواهد بود. همچنین در این گزارش آمده است که 123کشور جهان تولید ناخالص داخلی کمتری از ارزش زباله الکترونیک جهان دارند. برای درک بهتر ارزش زباله‌های الکترونیک
(e-waste)، ذکر این نکته ضروری است که در هر تن تلفن همراه100برابر بیشتر از یک تن سنگ معدن، طلا وجود دارد و همچنین می‌توان 7درصد طلای جهان را از زباله‌های الکترونیک استخراج کرد.
از بازیافت زباله‌های الکترونیک علاوه بر فلزات گرانبها مثل طلا، مس، نقره، استیل، آلومینیوم و نیکل موادی کمیاب و با ارزش استراتژیک همچون ایندیوم (در ساخت تلویزیون‌های فلت مورد استفاده قرار می‌گیرد) و همچنین پالادیوم، کبالت و نئودیمیوم (برای ساخت مگنت موتورها) را می‌توان استخراج و دوباره از آنها استفاده کرد. اما مشکل اینجاست که با توجه به انجام مراحل بازیافت ضایعات الکترونیک در کارخانه‌های غیرمجاز، میزان بازیافت این فلزات چندان چشمگیر نیست و به‌عنوان مثال تنها 30درصد کبالت بازیافت می‌شود درحالی که با استفاده از تکنولوژی‌ها می‌توان این فلزکه برای ساخت لپ تاپ، تلفن‌های همراه، باتری‌های خودرو و... کاملاً ضروری است را تا 95درصد استخراج کرد. ازسوی دیگر در این صنعت سودآورعلاوه بر استخراج فلزات گرانبها، موادی سمی همچون سرب، جیوه و کادمیوم هم وجود دارد که می‌تواند محیط را آلوده کند پس فضای کار باید کاملاً استاندارد باشد نه اینکه بازیافت در کارخانه‌های غیرمجاز انجام شود.
این قانون‌های طلایی
با توجه به معایب بازیافت زباله‌های الکترونیک، برخی گروه‌های دوستدار محیط زیست برای حفاظت از زمین و همچنین آب‌های زیرزمینی، تلاش کردند تا قوانینی در این زمینه تصویب شود چرا که معتقدند شرکت‌های چند میلیاردی همچون اپل و سامسونگ باید مسئولیت هزینه بازیافت وسایلی که به فروش می‌رسانند را نیز قبول کنند. درهمین راستا قانونگذاران در بخش‌هایی از اروپا، کانادا و چندین ایالت امریکا قوانینی موسوم به EPR تصویب شده که تولیدکنندگان موظف شوند در سیستم‌هایی ویژه برای بازیافت یا جمع‌آوری زباله‌های الکترونیک تولیدی خود سرمایه‌گذاری کنند ولی در جهان همچنان مقاومت‌های زیادی در برابر تغییرات وجود دارد.
البته برخی کمپانی‌ها خود دست به کار شده‌اند تا تلاش‌هایی برای بازیافت زباله‌های الکترونیک داشته باشند. یکی از این کمپانی‌ها اپل است که در سال 2018 روباتی با نام Daisy را برای بازیافت تلفن‌های هوشمند این شرکت طراحی کرد. این روبات هر ساعت می‌تواند قطعات 200عدد آیفون را از هم جدا کند که به این ترتیب در سال گذشته موفق شد 48هزار تن زباله الکترونیک را جمع‌آوری کند اما این رقم قطره‌ای در میان دریای زباله الکترونیک تولیدی جهان است که در سال گذشته رقم آن 50میلیون تن برآورد شده است.
اتحادیه اروپا نیز به منظور کمک به کاهش میزان زباله الکترونیک در قانونی جدید، تولیدکنندگان را موظف می‌کند وسایل خانگی را طوری تولید کنند که برای تعمیر آسان‌تر باشد. در اروپا سالانه 12میلیون تن زباله الکترونیک تولید می‌شود که این عدد معادل 30هزار جیمبوجت است.
