جوکر ۲۰۱۹ تاد فلیپس – شاید کلاسیک ترین اثر ابرقهرمانی سینما، قطعا تاریک‌ترین اثر

اکران فیلم اختصاصی درباره کارکتر جوکر در دنیای دی‌سی جنجالی‌ترین اتفاق سینما در سال 2019 محسوب می‌شود. تاد فلیپس کارگردان این اثر پیش از اکران گفته بود جوکر Joker با فیلم‌های قبلی با حضور این شخصیت که از کتاب‌های کامیک بوک اقتباس شده به‌طور کاملا متفاوت است و آماده هرگونه حمله و جبهه‌گیری‌ها است! همین نظر از فلیپس کافی بود تا توجهات مثبت و منفی به جوکر جلب شود و همه چشم‌به‌راه جوکر تاد فلیپس و واکین فینیکس باشند برای پاسخ به یک سوال؛
آیا بار دیگر شخصیت جوکر می‌تواند پس از اجرای موفق لجر در فیلم شوالیه تاریکی ، به توفیقی مجدد در سینما دست یابد یا خیر. سوالی که یک جواب ساده دارد؛ بله.

جوکر در ونیز 2019

جشنواره ونیز و انتخاب بهترین فیلم در این جشنواره گویای این موضوع بود. جشنواره‌ای که ذاتی هنری دارد و همواره به بخش هنری آثار بیش از هر موضوع دیگری توجه می‌کند و همواره جوایزش به آثار متفاوتی از فیلم‌های دنیای ابرقهرمانی تعلق دارد. شیر طلایی این فستیوال به جوکر رسید تا اولین فیلم اقتباسی از کامیک بوک ها باشد که این جایزه را دریافت می‌کند. انتخاب تاد فلیپس به‌عنوان کارگردان شاید در ابتدا عجیب بود اما با کمی تامل قابل درک است.
تاد فلیپس کارگردان سری فیلم‌های خماری The Hangover است، شاید دیوانه‌وار‌ترین اثر کمدی ساخته شده در سینما؛ و برای یکی از دیوانه‌ترین شخصیت‌های منفی تاریخ سینما انتخاب خیلی خوبی است.

در داستان‌های کامیک از سرآغاز داستان شخصیت جوکر نکات متفاوتی گفته شده و یکی از تصمیمات هوشمندانه سازندگان این فیلم، کاملا انتخابی عمل کردن آنهاست. هیچ دلیلی ندارد در یک فیلم ژانر درام و شاید ترسناک از سرآغاز جوکر که حتی شهر گاتهام با اغراق سابق نمایش داده نشده به داخل اسید افتادن جوکر اشاره‌ای بشود.
سریالی بود به اسم ذهن‌های جنایتکار که به نحوه جالبی به سوژه قاتلین سریالی و افراد جامعه‌ستیز پرداخته بود و یک حقیقت تلخ و تاریک داشت. اینکه هر فرد با هر وضعیت روانی شاید 2 ماه با تبدیل شدن به یک قاتل روانی بالفطره فاصله دارد. فیلم جوکر با بررسی واقع‌گرایانه‌تری از سر‌آغاز شخصیت جوکر این را به زیبایی فوق‌العاده‌ای به نمایش کشیده. بعد از شوالیه تاریکی حتی رفتار کارکتر جوکر موردمطالعه جامعه شناسان قرار گرفت. شخصیتی آنارشیست و خبیث که زاده یک ذات تاریک نیست. شاید!

جوکر انسانی از جنس موسیقی و رقص

تاد فلیپس در ویدیویی از این می‌گوید که اولین باری که واکین فینیکس را می‌بیند از شخصیتی که برای جوکر در ذهن خودش برای او می‌گوید و از این می‌گوید که آرتور فلک از آن آدم‌هایی است که در بندبند وجودش موسیقی جریان دارد و به رقصیدن علاقه‌مند است.
شخصیتی که در دوران کودکی تحت آزار و اذیت جسمی و جنسی قرار گرفته؛ اما هنوز مهربان است هنوز در تلاش است دیگران را بخنداند. شخصیت جوکر انقدر از شخصیت آرتور فلک دور است که انگار جوکر آمده تا آرتور فلک را از عذاب روحی و جسمی‌اش نجات دهد.
با وجود این همه فاصله فیلم جوکر پروسه تبدیل آرتور فلک به کارکتر تاریک و آنارشیست جوکر، یکی از ترسناک‌ترین کارکترهای منفی را با زیبایی ظریفی به نمایش گذاشته است. از اولین درگیری آرتور در فیلم و کتک خوردنش توسط چند نوجوان و صحنه دراز کشیدنش، حتی نحوه دفاع کردن از خودش و اینکه دست‌هایش را بین پاهایش نگه داشته که اشاره به آزار و اذ‌یتی که در کودکی دیده دارد تا صحنه رقص جوکر در دستشویی که دومین رقص جوکر در این فیلم است و حاشیه جالبی هم دارد و بارها و بارها دیگر از صحنه‌هایی بی‌نقص، یک بازبینی فوق‌العاده از سرآغاز یک کارکتر است.

برخاست جوکر از اعماق آرتور فلک

تاد فلیپس: در صحنه رقص دستشویی فیلم‌نامه متفاوت بود. قرار بود آرتور به‌سرعت اسلحه را مخفی کند، آرایش صورتش را پاک کند و به چهره دیگر ناآشنای خودش در آینه نگاه کند، اما هم من هم واکین این سکانس را دوست نداشتیم. ما حدود یک ساعت داخل دستشویی بودیم، شاید نزدیک یک‌میلیون ایده بین ما ردوبدل شد. در طول این زمان تمام تیم ساخت 250 نفری ما بیرون دستشویی منتظر بودند. من یکی از قطعه‌هایی که طراح موسیقی مون هیلدر در طول فیلم‌برداری‌ ما برای من فرستاده بود را می‌خواستم برای واکین پخش کنم. من آهنگ را گذاشتم و واکین شروع به رقصیدن با این آهنگ کرد، کاملا فی‌البداهه!
همونجا ما می‌دانستیم باید این صحنه را داخل فیلم داشته باشیم. این رقص با رقص اول جوکر خیلی تفاوت داشت. می‌شد دید که شخصیت جوکر در جسم آرتور کنترل را به دست گرفته، دیگر بعد از قتل 3 نفر آرتور استرس نداشت و تازه آزاد شده بود، آزاد!

وقتی جوکر کنترل را به صورت کامل در دست می‌گیرد دیگر خبری از خنده‌های دردناک آرتور نیست. خنده‌ای که بعضی وقت‌ها اجازه‌اش دست آرتور نبود و بعضی وقت‌ها هدفش همرنگ جماعت شدن بود؛ و چقدر واکین این صحنه‌ها را زیبا بازی کرده، خنده‌ای که برای او از لحاظ جسمانی دردناک است و صادقانه من این درد را فقط با تماشای واکین فینیکس احساس کردم.
در شهری که فساد همه جای آن را برداشته، افرادی مانند آرتور همیشه قربانی خواهند بود. فردی که تنها هدفش اشاعه مهربانی و لبخند زدن دیگران است اما به دلیل مشکلی که در ابتدا اسم آن یک بیماری گذاشته شده نمی‌تواند به هدفش برسد و همیشه از همکاران دلقکش عقب است و این خاص بودنش حتی او را به هدفی برای حمله دیگران و اذیت آزار تبدیل کرده. فردی که شاید امثال آن در دنیای واقعی هم اصلا کم نباشد، افرادی که با شکسته شدن فاصله زیادی نداشته باشند.
تبدیل شدن آرتور به جوکر به‌طور مستقیم نتیجه فساد گاتهام سیتی است که در آن ارزش‌های انسانی رنگ‌باخته‌اند و موفقیت فقط زمانی اتفاق می‌‌افتد که افراد بتوانند در خطرناک‌ترین حالت ممکن، تهدیدی برای دیگران باشند و با خشن‌ترین و بی‌رحم‌ترین حالت موجود برخورد کنند. دنیایی که در آن می‌تواند یک دلقک را با حفظ ویژگی ذاتی‌اش که مهربانی و شوخ‌طبعی است، به جنایتکاری بی‌رحم تبدیل کند که از رقم زدن هیچ جنایتی برای آرامش روح خود ترسی ندارد. جوکر بازتاب جامعه گاتهام است. جامعه‌ای که می‌توانست او را به آغوش بکشد اما برعکس به بدترین نحو ممکن او را پس زد.

نگرانی ارتش و نیروی امنیت آمریکا از اکران فیلم جوکر 2019

قابل‌لمس بودن و نزدیکی کارکتر جوکر به واقعیت بزرگ‌ترین نگرانی پلیس و ارتش آمریکا بود تا جایی که نیروهای پلیس در سالن‌های نمایش در زمان اکران این فیلم حضورداشته‌اند. حتی بعضی از منتقدین را تشویق به سرکوب و انتقاد از فیلم جوکر بکند تا از دیده شدن آن جلوگیری شود. جوکر 2019 انقدر خوب است! فیلمی با بودجه‌ای کم و محدود برای خلق اثری جاودان که به نظر واکین فینیکس داستانی بدون ترس از محکومیت است.
جوکر در سینمای ایران هیچ‌وقت مجوز نمی‌گرفت ولی در دنیای سینمای بدون محدودیت هالیوود ساخت و پخش این سبک فیلم‌ها اجتناب‌ناپذیر است.
پلیس ایالات‌متحده آمریکا قبل از اکران جوکر با هشدار به تماشاگران اعلام کرد که این سازمان آماده مقابله با هرگونه آشوب احتمالی بعد از تماشای فیلم است. دلیل مطرح شدن این هشدار نیز تیراندازی مرگباری است که 7 سال پیش در زمان اکران شوالیه تاریکی برمی‌خیزد با بازی هیث لجر در سالن نمایش یک سینما به وقوع پیوست که باعث کشته شدن بسیاری از تماشاگران فیلم جوکر شد. حتی به همراه داشتن نقاب‌ها و وسایل جوکر به هنگام تماشای فیلم ممنوع شد تا پس از تماشای فیلم آشوبی به سبک گاتهام در سینما به جریان نیفتد!

جوکر و واکین فینیکس

اسکورسیزی نابغه سینما قرار بود حتی با وجود مشغله کاری به‌عنوان تهیه‌کننده در جوکر حضورداشته باشد. بعد از نظری که در مورد دنیای مارول داده بود همه منتظر اکران جوکر و بررسی تفاوت آن بودند. اسکورسیزی شاید در لیست عوامل سازنده جوکر نباشد اما این فیلم بوی اسکورسیزی را می‌دهد و به‌طور واضحی الهام گرفته شده از دو اثر راننده تاکسی و سلطان کمدی است. حتی هر 3 فیلم با حضور دنیرو ساخته شده.
تاد فلیپس هم اصلا تلاشی برای تکذیب این موضوع نداشته، اما هیچ‌کس نمی‌تواند این را به زبان بیاورد که جوکر فیلم مستقلی نیست. جوکر حتی بدون اسم جوکر یک اثر فوق‌العاده است، وای به حال بحث شباهت‌های ساختاری‌اش به این دو اثر.

ستاره درخشان نمایش این بی‌مهری و استبداد واکین فینیکس است. بازیگری که هنرمندانه بازی کردن بی‌نظیرش در سال‌های گذشته همواره با بدشانسی‌های فراوان در فستیوال‌ها مواجه شده است. فینیکس که تمرینات بسیار سختی را برای خلق شخصیت جوکر پشت سر گذاشت تا بتواند این نقش را به زندگی بیاورد.
واکین فینیکس برای بازی در فیلم جوکر 24 کیلو لاغر کرد. لاغر کردنی که از لحاظ روانی روی هر فردی تاثیر سنگینی دارد. برای بهتر حس کردن حال آرتور، واکین 4 مورد از داروهایی که آرتور تحت درمان آن بود را مصرف می‌کرد و از حسی که یک بیمار تحت درمان این داروهای روان‌پزشکی دارد را به خوبی می‌دانست. برای خلق خنده نمادین و فوق‌العاده جوکر در این فیلم واکین تعداد زیادی از ویدیوهای افراد مبتلا به بیماری خنده غیرقابل کنترل را بارها و بارها دید و تمرین کرد تا جایی که به درد فیزیکی مد نظرش رسید که چگونه خندیدن می‌تواند یک انسان را به مرز درد برساند.

فینیکس وارث به حق هیث لجر

واکین در فیلم جوکر در تک‌تک دقایق فیلم کلاس کامل بازیگری را به نمایش می‌گذارد و به‌راحتی می‌تواند تماشاگران را حیرت زده کند. فینیکس به‌طور قطع با نقش‌آفرینی هیث لجر فقید در نقش جوکر مقایسه خواهد شد؛ خدا را شکر به خاطر واکین فینیکس.
قطعا جزئیات بازی فینیکس در نقش جوکر بسیار بیشتر و دقیق‌تر از لجر در فیلم شوالیه تاریکی بوده است. شکی در این نیست که جوکر لجر افسانه‌ای بود، با این وجود که لجر در شوالیه تاریکی نقش مکمل بود اما با بازی لجر جوکر نقش اصلی بود و بتمن کریستین بیل نقش مکمل. حتی به انتخاب لجر برای این نقش اعتراض‌های زیادی شده بود اما وقتی لجر گریم شد و چهره جوکر نمایان شد دیگر اعتراضی در کار نبود. این اعتراضات برای واکین فینیکس هم برای فیلم جوکر 2019 تکرار شد.
این فیلم کاملا دور واکین می‌چرخد و چه انتخابی بهتر از یک ققنوس برای نقشی که از خاکستر و کثیفی‌های شهر گاتهام برمی‌خیزد. از نظر من جوکر واکین فینیکس به‌شدت جذاب‌تر، ترسناک‌تر، تاریک‌تر و واقعی‌تر است. واکین امسال هم به خاطر شاهکارش در جوکر، هم به دلیل کمبود اجرایی در این سطح در بقیه فیلم‌ها به‌طور قطع شانس اصلی اسکار بهترین بازیگری محسوب می‌شود. جایزه‌ای که احتمالاً این بار بتواند پس از چند سال ناکامی آن را کسب نماید.

جایگاه ما در برخورد با جوکر

نگرانی‌های نیروی امنیت پلیس آمریکا یک حقیقت ساده اما به‌شدت تلخ را بیان می‌کند که شاید هدف این اثر نیز باشد. این‌که جدا از مشکلات شخصی روحی روانی آرتور یک دولت فاسد و یک جامعه مریض نقش اصلی را در تبدیل شدن یک دلقک مهربان به یک جانی و جامعه‌ستیز بازی می‌کند. شخصیتی آنارشیست که نماد آشوب است، شخصیتی که بزرگ‌ترین ترس بیننده از آن قابل‌لمس بودنش است.
شخصیتی که بیننده در پیدا کردن جایگاه خود در کنار او یا در مقابل او بلاتکلیف است. اینکه آیا کار او غلط است یا برای انتقام‌گیری از سیستمی فاسد شاید خودمآن‌هم‌دست به کار شویم. آیا ما هم از جوکر بودن لذت می‌بریم یا نه آیا فردی در زندگی ما بوده یا نه که اگر زندگی یا مردنش در تصمیم و قدرت ما قرار می‌گرفت ما کدام مسیر را انتخاب می‌کردیم. فرای خشونتی که جوکر استفاده می‌کند آیا با ذات تصمیم‌هایش مخالفتی داریم؟

جوکر فیلمی در لایه‌های متفاوت

فیلم جوکر در مسیر روتینش انقدر کامل و سنگین است که جا برای بازی با جزئیات ساختاری فیلم را برای تاد فیلیپس بسیار باز بوده. لحظاتی که شاید به چشم خیلی از بیننده‌ها نیامده است. اولین سکانس درگیری در فیلم جوکر که با دراز کشیدن آرتور در یک کوچه بعد از مشت و لگدهای چند جوان تمام می‌شود یک ریزه‌کاری زیبا دارد جایی که آبی از کت آرتور شروع به ریختن می‌کند. آبی که از یک اسباب‌بازی کودکانه که همه ما دیده‌ایم می‌آید، گلی که مخزن آبی دارد و در آن لگدمال شدن آرتور خراب می‌شود.
توجه به هم‌چین جزئیات ساده و بی‌تأثیری درروند فیلم برای من لذت فیلم را دوچندان کرد.

Joker 11 11

شاید تنها ناراحتی من از جوکر پخش صحنه‌های داستان جوکر و عشقش که وجود خارجی نداشت بود و ای‌کاش به بیننده اعتماد بیشتری می‌شد. بعد از رونمایی از توهم آرتور وقتی به خانه عشقش می‌رود و تعجب این زن و جملات بعدی‌اش ما را شگفت‌زده می‌کند، نشان دادن ریزبه‌ریز این توهم شگفتی و شکه شدن ما را به نحوی التیام می‌بخشد، التیامی که ای‌کاش اتفاق نمی‌افتاد.
تمام ساعت‌هایی که در فیلم جوکر است ساعت 11: 11 را نشان می‌دهد. فقط یک ساعت، ساعتی نزدیک به 10: 40 را نشان می‌دهد که آن‌هم می‌تواند یک بازی ساده باشد برای کارگردان که با توجه به تایم فریم جوکر 11: 11 در برنامه موری بود و صحنه قتل موری در تلویزیون بازهم در این ساعت اتفاق افتاد. حال این ساعت چه مفهومی دارد؟
شاید یکی از توهم‌های آرتور است. بعد از شکی که کارگردان با رونمایی از راز توهم جوکر به ما وارد کرد دیگر باور این موضوع اصلا کار سختی نیست؛ و وقتی با تاد فلیپس راجع به این موضوع صحبت می‌شود به شکلی مبهم تکذیب می‌کند؛
 “نه این اتفاقی بود، ها؟ نه نمی‌دونم یعنی فکر کنم اتفاقی بود؛ 2 بار بود دیگه؟ بازم این اتفاق افتاد؟ نه؟ جالبه! “
واکین فینیکس هم واکنش جالبی داشت که به شایعاتی اشاره می‌کند که پل مک‌کارتی خواننده گروه بیتلز بعد از مرگ توسط فرد دیگری که با جراحی پلاستیک شبیه فرد اصلی شده و گفته: چیزهای زیادی داخل فیلم هست که ما قرار دادیم، حالا شما هراسمی که می‌خواید روش بزارید، مثل همون داستان “پل مرده ”؛ برای من شخصا معنی خاصی نداشت!
اگر خیلی وسواسانه بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم باید به فلسفه‌ای رجوع کنیم که قرن‌ها از آن می‌گذرد اما هنوز در فرهنگ بشریت حضور دارد، حضوری طولانی.

در انجیل کینگ جیمز بخش 11 آیه 11 متن زیر آمده است:

“و خداوند می‌گوید بنابراین، من شر و پلیدی را بر آنها فرود خواهم آورد، پلیدی که آنها قادر به فرار از آن نیستند؛ و گرچه آنها برای من گریه کنند، من به آنها گوش نخواهم داد. “

گویی که جوکر همچون بلایی الهی بر سر مفسدین نازل شده و به گونه‌ای دست خداوند است.
صرف نظر از تکذیب تاد فلیپس و واکین فینیکس قابل باور نیست که این موضوع اتفاقی باشد و ازین اثر با این‌همه جزئیات ساختاری بعید که نه بلکه غیر قابل قبول و باور است که پشت 11: 11 هیچ معنی و مفهومی نباشد.
فیلم جوکر معانی و مفهوم‌هایی پیچیده داشت و اگر من به‌جای تاد فلیپس کارگردان جوکر 2019 بودم از این کالبدشکافی‌ها توسط بیننده لذت می‌بردم حال می‌خواهد تصادفی باشد یا یک بازی مرموز توسط نویسنده و کارگردان.
تماشای آنلاین جوکر 2019 در نماوا و همچنین دانلود آن با زیرنویس و دوبله اختصاصی نماوا با کیفیت عالی هم اکنون امکان پذیر است.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.