۲۰۱۹، سال ناکامی‌های بن‌سلمان

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، با اینکه بن‌سلمان در اجرای اصلاحات و تغییرات اجتماعی داخلی تا حدی موفق بوده اما در بسیاری حوزه‌های کلیدی‌تر ناکام مانده است. ولیعهد جوان عربستان نتوانسته است پیروزی قابل توجهی در برابر حوثی‌ها در یمن به‌دست آورد. محاصره و تحریم قطر از سوی عربستان در دو سال اخیر، دیگر ناکامی محمد بن‌سلمان بود. ریاض با همراهی مصر، امارات و بحرین نتوانست با محاصره و تحریم قطر، این کشور را منزوی کند. یکی از شروط عربستان این بود که پایگاه نظامی ترکیه در قطر تعطیل شود اما همکاری ترکیه و قطر نزدیک‌تر از قبل شد. فشار بر سرمایه‌گذاران خارجی برای خروج از قطر از دیگر اهداف مهم عربستان بود اما سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور کوچک ثروتمند ادامه یافت.

ولیعهد جوان برای جبران هزینه‌های هنگفت داخلی و خارجی و انجام اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مورد نظر خود، سهام آرامکو، بزرگ‌ترین شرکت تولید نفت جهان‌ را در بورس عرضه کرد. این امیدواری وجود دارد که در روزهای اولیه عرضه سهام آرامکو حدود دو هزار میلیارد دلار به ارزش آن افزوده شود، اما نکته مهم این است که عمده خریداران سهام آرامکو یا شهروندان عربستان یا دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس هستند.

سال 2019 در حالی آغاز می‌شود که محمد بن‌سلمان بر اساس شواهد و گزارش‌های اطلاعاتی مظنون ردیف اول قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد حکومت عربستان، در کنسولگری این کشور در استانبول است. سیاست‌های تهاجمی بن‌سلمان در سالی که روزهای پایانی آن را سپری می‌کنیم، تقریبا در همه جبهه‌ها شکست خورد. او اکنون این شانس را دارد تا به دو بحران بزرگ خاتمه دهد و از رقم‌خوردن دو شکست پرهزینه در حوزه سیاست خارجی جلوگیری کند: جنگ هوایی که یمن را نابوده کرده و بایکوت ناموفق قطر.

پنج سال از زمانی که عربستان با همراهی امارات متحده عربی وارد میدان جنگ داخلی یمن شد، می‌گذرد. نیروی هوایی پیشرفته آمریکایی عربستان در همه این مدت به عملیات بمباران یمن ادامه می‌داد و امارات هم با نیروی زمینی خود در این جنگ با عربستان همراهی می‌کرد. در نتیجه این عملیات، هزاران نفر کشته شدند و قحطی در فقیرترین کشور جهان عرب گسترش یافت. با  وجود این، محمد بن‌سلمان و مقام‌های ارشد عربستان تا چندی قبل تأکید داشتند برای جلوگیری از پیروزی حوثی‌ها و استقرار دولت آنان در مرزهای جنوبی خود، چاره‌ای جز ادامه عملیات ندارند. حوثی‌ها همچنان صنعا، پایتخت یمن‌ را در کنترل خود دارند و می‌توانند با موشک به مواضعی در داخل عربستان حمله کنند.

در این مدت سازمان ملل بارها تلاش کرد  به درگیری‌ها در یمن خاتمه دهد اما نتیجه چندانی از این تلاش‌ها حاصل نشده است. در ماه آگوست، امارات، عربستان را تنها گذاشت و اعلام کرد  به مشارکت خود در این جنگ پایان خواهد داد. ابوظبی در توجیه عقب‌نشینی از جنگ یمن گفت  به حضور نیروهای خود در داخل کشور برای مقابله با تهدیدهای احتمالی ایران نیاز دارد. اما بسیاری از تحلیلگران تحولات منطقه اعتقاد دارند حاکمان عربستان سهم خود در این جنگ را ادا کردند و ادامه‌دادن آن فرسایشی و پرهزینه خواهد بود.‌خروج امارات از این ائتلاف امیدهای محمد بن‌سلمان برای همراهی این کشور با فشارهای عربستان بر ایران را از بین برد. بن‌سلمان برای بلندپروازی‌های خود در منطقه و جهان نیاز به همراهی محمد بن زاید، حاکم امارات، داشت. در ماه سپتامبر، دو تأسیسات نفتی مهم عربستان مورد حمله پهپادی و موشکی قرار گرفت و انگشت اتهام به سوی ایران نشانه رفت. این حمله باعث شد  تولید نفت عربستان به طور موقت به نصف کاهش یابد. ایالات متحده در واکنش اعلام کرد  واحدهای دفاع هوایی در اختیار عربستان قرار می‌دهد اما دولت ترامپ هیچ اقدام مستقیمی علیه ایران انجام نداد. این انفعال واشنگتن باعث شد عربستان که در جنگ یمن هم تنها مانده بود و دیگر نمی‌توانست به حمایت ایالات متحده دلگرم باشد، تصمیم بگیرد  مذاکره با حوثی‌ها را جدی‌تر از قبل دنبال کند تا هر‌چه زودتر به جنگ پرهزینه و فرسایشی یمن پایان دهد.

محاصره دریایی، زمینی و هوایی قطر با همراهی امارات، مصر و بحرین مانند جنگ یمن نتایجی مرگ‌بار در پی نداشت اما اثرات گسترده‌ای در منطقه ایجاد کرد. این اقدام باعث شد ترافیک هوایی، مشارکت‌های تجاری و زندگی شش خانواده سلطنتی در منطقه مختل شود و روز به روز انتقادها از محمد بن‌سلمان به دلیل درپیش‌گرفتن سیاستی غیرواقع‌بینانه و بی‌نتیجه افزایش یابد. محمد بن‌سلمان و شرکایش توانایی قطر را نادیده گرفته بودند.

 این کشور کوچک از ثروت عظیم گازی بهره‌مند است و به‌راحتی می‌توانست با مشارکت با غرب اثرات تحریم عربستان را کاهش دهد. رابطه حسنه قطر با ترکیه باعث شد منابع غذایی گسترده و بازار جدیدی در اختیار دوحه قرار گیرد و رابطه دو کشور نه‌تنها محدود نشد، بلکه توسعه یافت. ایالات متحده نیز به دلیل قرارداشتن بزرگ‌ترین پایگاه نظامی خود در خاورمیانه در قطر حاضر به همراهی با عربستان در مقابله با این کشور نشد. در ماه سپتامبر هم ملاقات دوستانه ترامپ و امیر قطر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در عربستان این واقعیت را نمایان‌تر کرد که واشنگتن حاضر نیست برای بهبود رابطه خود با ریاض، دوحه را قربانی کند. این موضوعات باعث شد  عربستان هم برای پایان‌دادن به چالش قطر چراغ سبز نشان دهد تا بیش از این هزینه سیاست‌های نابخردانه محمد بن‌سلمان در منطقه را نپردازد. البته این تحولات فرصتی طلایی را در اختیار عربستان قرار داد تا مانع از افزایش هزینه‌های دو اشتباه بزرگ بن‌سلمان در یمن و قطر شود.