1. وجوب اعتقاد به عصمت و طهارت آن حضرت
از نکات بدیهی نزد شیعه، عصمت و طهارت حضرت زهرا است؛ چراکه ادلة فراوانی بر آن دلالت دارد؛ یکی از آنها آیة تطهیر است که ارادة خداوند بر آن تعلق گرفته است. طبق روایات متواتر، پیامبر این آیه را فقط بر خمسة طیبه منطبق کرده اند؛ نه دیگران.
به عبارت دیگر، واجب است اعتقاد به طهارت و عصمت چهارده معصوم که یکی از آن بزرگواران، حضرت زهرا می باشند.
2. استحباب نام بردن حضرت در خطبه های نماز
گرچه حضرت زهرا امام نیستند؛ ولی از آن جهت که یکی از چهارده معصوم می باشند، شایسته است خطیب در نماز عید و جمعه، نام ایشان را در خطبة دوم نماز برده، بر ایشان درود بفرستد.
امام خمینی در استفتایی که از ایشان شده است، می فرماید: عنوان ائمة مسلمین شامل حضرت زهرای مرضیه نمی شود و ذکر نام مبارک آن حضرت در خطبة نمازجمعه واجب نیست؛ ولی تبرک جستن به ذکر نام شریف آن حضرت اشکال ندارد؛ بلکه امری پسندیده و موجب اجر و ثواب است.
3. حرمت نام حضرت
در مورد اینکه آیا محدِث (کسی که بی وضو لمس کنندة میّتی است که بدنش سرد شده و او را غسل نداده اند، حائض، نفساء یا جنب) می تواند عضوی از بدنش را به نام حضرت زهرا برساند یا نه، بین فقها اختلاف است که اگر بخواهیم این نظریات را جمع بندی کنیم، سه نظریه وجود دارد:
الف) برخی از فقها احتیاط واجب کرده اند؛
ب) برخی دیگر احتیاط مستحب گفته اند؛
ج) برخی دیگر قائل به تفصیل می باشند که مسّ بی طهارت، چنانچه هتک به حساب آید، حرام است و در غیر این صورت، حرام نیست.
تذکر دو نکته در این مورد لازم است:
1. کسانی که گردن آویز یا پلاکی مزین به آیات قرآنی یا نام ائمه و فاطمه زهرا به گردن خود می آویزند، باید یکی از این دو گزینه را انتخاب نمایند: یا همیشه با وضو باشند و یا مانعی مانند لاک (گرچه لاک نامریی باشد) بر روی پلاکهای خود قرار دهند تا مسّ نام آن حضرات بدون وضو یا غسل صورت نگیرد؛
2. فقهایی که طهارت را در لمس نام معصومین شرط می دانند، این مطلب را در موردی قائل هستند که مقصود از آن، نام معصوم باشد؛ اما اگر مقصود، شخص دیگری باشد، طهارت معتبر نیست.
4. نام گذاری
چنانچه خداوند به انسان دختری عنایت کند، مستحب است او را به یکی از اسمهای حضرت زهرا نام گذاری کند. شیخ حرّ عاملی در «وسائل الشیعة» بابی منعقد کرده است، تحت عنوان: «بابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْمِیةِ بِأَحْمَدَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ وَ جَعْفَرٍ وَ طَالِبٍ وَ عَبْدِاللَّهِ وَ حَمْزَةَ وَ فَاطِمَة» و در این باب، این حدیث را از امام رضا ذکر فرموده است که: «لَا یدْخُلُ الْفَقْرُ بَیتاً فِیهِ اسْمُ مُحَمَّدٍ أَوْ أَحْمَدَ أَوْ عَلِیٍّ أَوِ الْحسَنِ أَوِ الْحسَینِ أَوْ جَعْفَرٍ أَوْ طَالِبٍ أَوْ عَبْدِاللَّهِ أَوْ فَاطِمَةَ مِنَ النِّسَاء؛ فقر وارد خانه ای که در آن اسم محمد یا احمد یا علی یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله یا فاطمه از زنان باشد، نمی گردد.»
و نیز مستحب است اگر برای فرزند اسم نامناسب انتخاب شده، آن را به این اسامی تغییر دهند.
باب دیگری که صاحب وسائل در این زمینه آورده، این عنوان است: «بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْمِیةِ الْوَلَدِ بِاسْمٍ حسَنٍ وَ تغْییرِ اسمِهِ إِنْ کانَ غَیرَ حَسَن؛ باب استحباب نام گذاری فرزندان به اسم نیکو و تغییر نام آنان، اگر اسم خوب برای آنها انتخاب نشده است.» بنابراین، شایسته نیست مسلمانها از نامها و القاب حضرت زهرا عدول نموده، نام دیگری برای فرزندان خود برگزینند.
5. دروغ بستن و بطلان روزه
دروغ بستن به حضرت زهرا حرام است و بنابر احتیاط واجب، روزه را نیز باطل می کند. فقها فرموده اند: اگر روزه دار به گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها به خدا، پیغمبر و جانشینان آن حضرت عمداً نسبت دروغ بدهد، اگرچه فوراً بگوید: دروغ گفتم، یا توبه کند، روزة او باطل است و احتیاط واجب آن است که حضرت زهرا و سایر پیغمبران و جانشینان آنان نیز در این حکم فرقی ندارند.
6. قسم به حضرت زهرا
بر اساس فتوای فقهای عظام، فقط قسم به خداوند لازم الوفاء است و شکستن آن کفاره دارد و در دادگاه قابل پذیرش می باشد. بنابراین، قسم به اشخاص دیگر، از جمله حضرت زهرا این احکام را ندارد؛ یعنی وفای به آن واجب نیست و شکستن آن کفاره ندارد.
7. نماز حضرت زهرا
فقها و محدثین در کتابهای خود نمازی را نقل کرده اند که به «نماز حضرت زهرا» معروف شده است؛ اما قبل از طرح آن، این نکته لازم به ذکر است که نماز باید برای خدا باشد، نه برای دیگران؛ پس نماز خواندن برای غیر خدا، حرام و باطل است. بر این اساس، وقتی گفته می شود: «نماز حضرت زهرا» مقصود این است که دستور این نماز از آن حضرت رسیده است و یا پیامبر آن را به ایشان تعلیم فرموده اند. این نکته در مورد سایر نمازهایی که به معصومین نسبت داده می شود، مثل نماز امیرالمؤمنین یا نماز امام زمان نیز صادق است.
8. زیارت حضرت زهرا
گرچه مرقد مطهر آن حضرت به دلیل مظلومیت بی حد ایشان، معلوم نیست؛ لکن فقها و ارباب حدیث زیارت آن حضرت را از امامان معصوم در کتابهای خود نقل فرموده اند.
در اینجا این سؤال پیش می آید: حال که مرقد مطهر آن حضرت معلوم نیست، پس زائر مدینه در کجای این شهر مشغول زیارت ایشان گردد؟
پاسخ و کیفیت زیارت آن حضرت را از کلام محدث قمی نقل می کنیم که می فرماید: آنچه بیش تر اصحاب ما بر آن می باشند، آن است که زیارت شود آن مظلومه از نزد روضه (بین قبر پیامبر و منبر حضرت) و کسی که آن معظمه را در روضه، خانة آن حضرت و بقیع زیارت کند، افضل است؛ چون در تعیین قبر آن حضرت در این سه جا اختلاف شده است.
9. تسبیحات حضرت زهرا
تسبیحات حضرت زهرا از معروف ترین، بهترین و معتبرترین تعقیبات و ذکرهای خداوند است که مورد اجماع تمام شیعیان؛ بلکه مسلمانان است. در مورد این تسبیحات نکات زیر قابل توجه است:
الف) اهمیت
در باب اهمیت تسبیحات حضرت زهرا، معصومین در روایات زیادی به آن سفارش کرده اند. از جمله:
1. امام باقر می فرمایند: «مَا عُبِدَاللَّهُ بِشَیْ ءٍ مِنَ التَّحْمِیدِ أَفْضَلَ مِنْ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ وَلَوْ کانَ شَیْ ءٌ أَفْضَلَ مِنْهُ لَنَحَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ فاطِمَةَ؛ خداوند به چیزی مانند تسبیحات حضرت زهرا حمد و ستایش نشده، و اگر چیزی بهتر از آن وجود داشت، پیامبر آن را به حضرت زهرا می بخشیدند.»؛
2. امام صادق می فرمایند: «تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ مِنَ الذِّکرِ الْکثِیرِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: اذْکرُوا اللَّهَ ذِکراً کثِیراً؛ تسبیحات حضرت زهرا بخشی از ذکر کثیری است که خداوند در قرآن می فرماید: خدا را زیاد یاد کنید!»
3. از ابی خالد نقل شده است: «سمعت ابا عبدالله یقول: تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ فِی کلِّ یوْمٍ فِی دُبُرِ کلِّ صَلَاةٍ أَحَبُّ إِلَیَّ منْ صلَاةِ أَلْفِ رَکعةٍ فِی کلِّ یوْم؛ از امام صادق شنیدم که فرمودند: تسبیحات حضرت زهرا در هر روز بعد از هر نماز، نزد من بهتر است از هزار رکعت نماز در هر روز.»
ب) کیفیت
کیفیت تسبیحات حضرت زهرا عبارت است از: 34 مرتبه «الله اکبر»، 33 مرتبه «الحمد لله» و 33 مرتبه «سبحان الله» البته برخی از فقها تقدیم تسبیح (سبحان الله) بر تحمید (الحمد لله) را جایز می دانند؛ ولی می فرمایند تقدیم تحمید بهتر است.
ج) استحباب نفسی
تسبیحات حضرت زهرا کلاً مستحب است و مختص به تعقیب نماز نیست. بنابراین، در غیر نماز نیز استحباب آن جریان دارد؛ گرچه استحباب آن در تعقیب نمازها مؤکد می شود.
آیت الله خوئی می فرمایند: «و الظاهر استحبابه فی غیر التعقیب أیضاً، بل فی نفسه، نعم هو مؤکد فیه»
همچنین فرموده اند: «أن الظاهر عدم اختصاصه بالفرائض بل هو مستحب عقیب کل صلاة؛ ظاهر آن است این تسبیحات اختصاصی به تعقیبات نمازهای واجب ندارد؛ بلکه در تعقیب نمازهای مستحبی نیز استحباب دارد.»
د) هنگام خواب
صاحب «مستدرک الوسائل» بابی را تحت عنوان «بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْبِیحِ الزَّهْرَاءِ عِنْدَ النَّوْم» منعقد نموده و در آن روایاتی را که بر استحباب تسبیحات حضرت زهرا قبل از خواب دلالت می کنند، نقل فرموده است.
لازم به ذکر است که فقها علاوه بر حکم به این استحباب، آن را برای دفع خوابهای بد نیز مفید می دانند. صاحب عروة فرموده است: «و عند إرادة النوم لدفع الرؤیا السیئة؛ و (مستحب است) هنگام خواب (خواندن تسبیحات حضرت زهرا) برای دفع خوابهای بد.»
ﻫ) تسبیحات با تربت سیدالشهدا
استحباب بیش تر در این است که تسبیحات حضرت زهرا با تسبیحی که از تربت مطهر حضرت سیدالشهدا است، گفته شود. فقها فرموده اند: «یستحب أن یکون السبحة بطین قبر الحسین.»
و) شک در اذکار
اگر در تعداد هر یک از ذکرهای تسبیحات حضرت زهرا شک کند، چنانچه از محل خود رد نشده، بنا بر کم تر می گذارد و تکرار می کند تا مطمئن شود مقدار مشخص شده را گفته است؛ ولی اگر از محل رد شده است، اعتنا نکند. مثلا اگر هنگام گفتن الحمد لله، شک کند چند مرتبه الله أکبر را گفته است، اعتنایی به شک خود نکند. فقها می فرمایند: «إذا شک فی عدد التکبیرات أو التسبیحات أو التحمیدات بنی علی الأقلّ إن لم یتجاوز المحلّ، و إلّا بنی علی الإتیان به.»
ز) موالات
در مورد اینکه آیا موالات در تسبیحات حضرت زهرا معتبر است یا نه، آیت الله تبریزی می نویسند: «از آنجا که تسبیحات حضرت زهرا یک عمل به شمار می رود و ظاهر در هر عمل واحد، موالات است، مگر مواردی که دلیل بر عدم موالات قائم شود، مانند غسل جنابت و غیر آن، بنابراین در تسبیحات حضرت زهرا نیز موالات معتبر می باشد.»
غیر از آنچه که گفته شد، در برخی موارد دیگر نیز تسبیحات حضرت زهرا به خصوص نقل شده است. به عنوان مثال: برای زیارت حضرت معصومه آمده است که قبل از شروع به زیارت، تسبیحات حضرت زهرا را بخوانند.
