پرواز ناتمام تهران- کی‌یف

هواپیمای مسافربری خط هوایی کشور اوکراین با مجموع 176 سرنشین، صبح روز گذشته 6دقیقه پس از بلند شدن از فرودگاه امام خمینی (ره)، به دلیل آنچه نقص فنی در موتور اعلام شده، سقوط و تمامی سرنشینان آن جان باختند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، مطابق اطلاعیه سازمان هواپیمایی کشور، هواپیمای بوئینگ 800-737 متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال با علامت ثبت UR-PSR که با شماره پرواز 752 در ساعت 6:12 روز گذشته(پس از یک ساعت تاخیر در پرواز) از فرودگاه امام خمینی (ره) به مقصد کی‌یف پرواز کرده بود، پس از قطع ارتباطات با بخش کنترل ترافیک در ساعت 6:18 در حوالی شهر پرند در جوار یک زمین چمن از توابع استان تهران سقوط کرد. در این حادثه مرگبار به دلیل آنکه هواپیما در دقایق اولیه پروازی بوده و سوخت هواپیما هنوز چندان مصرف نشده بود، انفجار مهیبی هنگام برخورد با زمین رخ داد و به این ترتیب تمامی 167 مسافر و 9نفر خدمه پروازی جان خود را از دست دادند. آن‌طور که در این اطلاعیه اعلام شده از مجموع سرنشینان این پرواز، 147 نفر از مسافران ایرانی و مابقی مسافران غیرایرانی (کانادایی، سوئدی، افغان، انگلیسی و اوکراینی) بوده‌اند. در میان مسافران جان باخته ایرانی 13دانشجو و دانش آموخته دانشگاه صنعتی شریف نیز حضور داشتند.

این هواپیما از نوع بوئینگ 800-737 ساخت شرکت هواپیماسازی بوئینگ آمریکا بوده و حدود چهار سال سن داشته است. این هواپیما اولین بار در تاریخ 21 ژوئن سال 2016 پرواز کرده و در تاریخ 19 جولای همان سال تحویل شرکت اوکراین اینترنشنال شده بود. UR-PSR برای پرواز از دو موتور CFM56 ساخت شرکت CFM نیرو می‌گرفت. CFM یک شرکت سرمایه‌گذاری مشترک متعلق به شرکت‌های جنرال الکترونیک آمریکا و سافران فرانسه است. آنطور که در بررسی‌های اولیه انجام شده در روز گذشته پس از وقوع سانحه مشخص شده است، ظاهرا یکی از موتورهای هواپیما در همان دقایق اولیه دچار نقص فنی شده است.

مطابق قوانین و مقررات بین‌المللی سازمان ملل، از آنجایی که محل سقوط این هواپیمای اوکراینی حوالی تهران بوده است، ایران مسوولیت انجام تحقیقات و بررسی‌های مربوط به علل و نحوه حادثه را برعهده دارد اما با توجه به آنکه هواپیمای مذکور به ایرلاین اوکراین اینترنشنال تعلق داشته و ساخت شرکت بوئینگ آمریکا بوده است، ایالات متحده و اوکراین نیز در تحقیقات مربوطه همکاری و مشارکت خواهند داشت. در این راستا نیز محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی، ضمن تسلیت جان باختن مسافران پرواز تهران-کی‌یف در سانحه سقوط هواپیما تاکید کرد: کمیسیون بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری موظف است براساس آئین‌نامه، این سانحه را با دقت بررسی و گزارش نهایی را به منظور پیشگیری از بروز رویدادهای مشابه درآینده صادر کند.

روز گذشته با پایان یافتن عملیات امدادی و انتقال اجساد جان باختگان، حسن رضایی، مدیر کل دفتر بررسی سوانح هوایی سازمان هواپیمایی کشور نیز حوالی ظهر با اعلام پیدا شدن هر دو جعبه سیاه این هواپیما اعلام کرد: فقط یکی از جعبه‌های سیاه سالم است و جعبه دیگر چند قطعه شده است. با این حال امکان بازیابی اطلاعات از جعبه آسیب دیده نیز وجود دارد و باز هم می‌توان نوار مکالمات خلبان را بازیابی کرد.

همچنین مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرد که فرآیند شناسایی هویت جانباختگان سقوط هواپیمای اوکراینی حدود سه روز تا یک هفته به طول خواهد انجامید. حامد نائیجی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه برای شناسایی اجساد ممکن است نیاز به اخذ آزمایش از خانواده جانباختگان باشد، افزود: در این خصوص در صورتی که نیاز به انجام آزمایش باشد با شناسایی خانواده‌ها نسبت به انجام آزمایش از آنان در مراکز پزشکی قانونی استان محل سکونتشان اقدام خواهیم کرد و نیازی به حضور این خانواده‌ها در تهران نیست.

البته شدت حادثه، شناسایی جانباختگان را نیز غیر ممکن کرده است؛ به‌طوری‌که دکتر صابریان، رئیس مرکز اورژانس تهران گفت:‌ با توجه به وضعیت سقوط امکان شناسایی مسافران و خدمه پرواز بسیار سخت است. اجساد تقریبا متلاشی شده‌اند و باتوجه به وضعیت سقوط، امکان شناسایی مسافران و خدمه پرواز که گفته می‌شود 167 مسافر و 9 خدمه پرواز هستند بسیار سخت است. در پی بروز این حادثه رئیس‌جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی و تعداد دیگری از مسوولان نیز به خانواده‌های جانباختگان این حادثه تسلیت گفتند.

سقوط سوم بوئینگ

بررسی سابقه پروازی هواپیماهای ساخت شرکت بوئینگ نشان می‌دهد پرواز تهران-کی‌یف سومین هواپیمای ساخت این شرکت بوده که طی یک سال گذشته با شرایط مشابه دچار سانحه و نهایتا سقوط شده است. پیش از این طی یک سال گذشته، دو هواپیمای بوئینگ دیگر نیز دچار حادثه مرگبار شده بودند.

پیش از این در 29 اکتبر 2018، یک فروند هواپیمای بوئینگ 737 مکس مدت کوتاهی بعد از برخاستن از فرودگاه جاکارتا در اندونزی سقوط کرد و 189 مسافر و خدمه آن کشته شدند. سانحه سقوط بوئینگ 737 مکس در جاکارتا اولین سانحه در نوع خود بود که طی آن این مدل جدید هواپیمای بوئینگ سقوط می‌کرد. پس از گذشت چندماه، سانحه دیگری برای یک فروند هواپیمای بوئینگ رخ داد.  در تاریخ 10 مارس 2019، یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ 737 متعلق به شرکت هواپیمایی اتیوپی سقوط کرد و کل 157 خدمه و سرنشین آن جان خود را از دست دادند. این هواپیمای بوئینگ با 149 مسافر و هشت خدمه از آدیس آبابا، پایتخت اتیوپی به سوی نایروبی پایتخت کنیا پرواز می‌کرد که بعد از برخورد با زمین آتش گرفت. این هواپیمای بوئینگ 737 مکس که به تازگی از شرکت بوئینگ خریداری شده و در اختیار شرکت هواپیمایی اتیوپی قرار گرفته بود در نزدیکی شهر بیشوفتو که به آدیس آبابا نزدیک است سقوط کرد.

مطابق گزارش ارائه شده از سوی سی‌ان‌ان، هواپیمای بوئینگ 737 مکس که در اندونزی سقوط کرد تنها 13 دقیقه بعد از برخاستن از باند به این سرنوشت گرفتار شد. هواپیمای بوئینگ اتیوپیایی هم شش دقیقه بعد از پرواز سقوط کرد.  پس از این دو حادثه، علاوه بر سقوط شدید سهام شرکت بوئینگ، از پرواز 387 فروند هواپیمای بوئینگ در فرودگاه‌های سراسر جهان جلوگیری شد و خطوط هوایی بسیاری از کشورها، تا اطلاع ثانوی مجوز پرواز نخواهند داشت. علاوه بر این، بوئینگ به‌عنوان شرکت سازنده این محصول اعلام کرد: تولید ماهانه هواپیمای 737 مکس را تحت تأثیر دو حادثه مرگبار که به سقوط دو فروند جت مذکور و کشته شدن خیل عظیمی از مسافران و خدمه پروازی منجر شد، به میزان 20 درصد کاهش داده است. حالا به فاصله کمتر از 11 ماه نیز سومین حادثه برای بوئینگ، در حوالی شهر تهران در ایران رخ داده است. به این ترتیب مطابق با اطلاعات به دست آمده، سومین سانحه سقوط بوئینگ‌های 737 در فاصله 2018 تا ژانویه 2020 است که از این نظر، یک رکورد محسوب می‌شود. نکته جالب توجه در هر سه پرواز که منجر به سقوط هر سه فروند هواپیما شده آن است که هر سه به فاصله چند دقیقه پس از برخاستن از باند، دچار سقوط مرگبار شده‌اند.

هواپیمای بوئینگ 737 مکس که در اندونزی سقوط کرد تنها 13 دقیقه بعد از برخاستن از باند به این سرنوشت گرفتار شد. هواپیمای بوئینگ اتیوپیایی 6 دقیقه بعد از پرواز سقوط کرد و هواپیمای بوئینگ 800-737 متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین نیز 6 دقیقه پس از بلند شدن در حوالی شهر تهران سقوط کرد. از این رو از دیدگاه بسیاری از کارشناسان در بررسی علل بروز این حادثه، باید شباهت‌های هر سه حادثه مورد توجه قرار گیرد. مطابق با آنچه تاکنون درباره دو حادثه اولیه بوئینگ اعلام شده، علت اصلی سقوط هواپیمای بوئینگ 737 مکس در جاکارتا نصب نوعی سامانه ایمنی جدید در این هواپیما بود که به محض دریافت داده‌هایی مبنی بر در معرض خطر بودن هواپیما دماغه هواپیما به‌طور خودکار به سمت پایین منحرف می‌شود. در آن پرواز سامانه ایمنی مزبور بر اساس داده‌های اشتباه عمل کرده بود.  تحلیل بسیاری از کارشناسان بین‌المللی نشان می‌دهد اگر بررسی‌ها و تحقیقات مشخص کند که علت سقوط هر سه هواپیمای بوئینگ 737 مکس یکی بوده است، پیامدهای بسیار ناگواری متوجه شرکت هواپیماسازی بوئینگ در آمریکا خواهد شد.

سقوط مرگبار بیست و هشتم

بررسی سوابق مجموع سوانح هوایی رخ داده در کشور طی چهار دهه گذشته نشان می‌دهد:سقوط مرگبار هواپیمای بوئینگ در روز گذشته، صد و چهل و یکمین سانحه هوایی از سال 58 تاکنون بوده که درون مرزهای ایران رخ داده است. آن‌طور که اطلاعات منتشر شده درباره آمار هواپیماهای سقوط کرده نشان می‌دهد سقوط روز گذشته که منجر به مرگ دلخراش 176 نفر شده است، 28 امین پرواز مرگبار برای هواپیماهای مسافری در ایران بوده که از سال 68 تاکنون رخ داده است. این در حالی است که در این مدت زمانی بیش از این تعداد از هواپیماهای غیرمسافری دچار سانحه هوایی شده‌اند. نکته جالب آنکه طی سال‌های 92 تاکنون(از ابتدای دولت حسن روحانی) با احتساب حادثه مرگبار روز گذشته، 35 سانحه هوایی در کشور رخ داده است.

واکنش اوکراین به حادثه

هرچند دقایقی پس از وقوع این حادثه، اوکراین تصمیم گرفت تمامی سفرهای به مقصد ایران را به مدت نامعلومی متوقف کند اما سفارت اوکراین سقوط هواپیما به دلیل حادثه تروریستی را منتفی دانست و علت اصلی سقوط هواپیما را نقص فنی موتور هواپیما اعلام کرد. در همین حال، زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین تاکید کرد: از بیان تئوری‌های بی‌پایه درباره سقوط هواپیمای اوکراینی خودداری کنید. وی در اولین واکنش به سقوط هواپیمای بوئینگ 737 متعلق به خطوط هوایی این کشور در حومه تهران گفت: 11 شهروند این کشور در این سانحه کشته شده‌اند، از این رو یک تیم متخصص برای تحقیق درباره این حادثه به ایران اعزام می‌شوند.

روند عملیات

رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر از پایان عملیات جمع آوری پیکر جان باختگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی توسط 4 تیم عملیاتی خبر داد. مرتضی سلیمی با تشریح اقدامات انجام شده از سوی جمعیت هلال احمر در جمع‌آوری پیکر جان باختگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی در نزدیکی فرودگاه حضرت امام خمینی (ره)، گفت: این هواپیما حامل 179 مسافر و خدمه پروازی بوده است که از این تعداد 147 نفر ایرانی؛ 32 نفر اتباع خارجی شامل 6 تبعه کانادا، 4 تبعه سوئد، 11 تبعه اوکراین، 10 تبعه افغانستان و یک تبعه انگلستان بوده‌اند و با توجه به گزارش شاهدان محلی و ارزیابی‌های انجام شده در محل حادثه، هواپیما در آسمان دچار حریق شده است.

وی با اشاره به اعزام نیروهای امدادی هلال احمر با خودروهای عملیاتی گفت: 300 نیروی عملیاتی از سازمان امداد و نجات و جمعیت هلال احمر استان‌های تهران و قم به وسیله 45 دستگاه خودرو به محل وقوع حادثه اعزام شده‌اند. به علاوه به دلیل ترافیک سنگین در لحظات اولیه وقوع حادثه و تجمع ساکنان محلی، 2 فروند بالگرد با انجام 3 سورتی پرواز نسبت به انتقال نیرو و تجهیزات امدادی، ایمنی و بهداشت فردی اقدام کرده‌اند. رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر با اشاره به پایان عملیات جمع‌آوری پیکر جان باختگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، تاکید کرد: 4 تیم عملیاتی هلال احمر برای پاکسازی احتمالی منطقه در محل سقوط هواپیما حضور خواهند داشت.

همچنین سازمان پزشکی قانونی کشور ضمن عرض تسلیت و ابراز همدردی با بازماندگان محترم درگذشتگان این حادثه، از بستگان درجه یک این عزیزان درخواست می‌کند تا با اوراق هویتی خود و عزیزان درگذشته شان برای انجام آزمایشات DNA به ادارات کل پزشکی قانونی استان محل سکونت خود مراجعه نمایند و از مراجعه به تهران اجتناب کنند. خانواده‌های ساکن تهران نیز می‌توانند با اوراق هویتی به مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی استان تهران واقع در منطقه کهریزک مراجعه کنند تا اقدامات لازم در این خصوص صورت پذیرد.