چرا چک‌های برگشتی کم شده است؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم نظام پرداخت، جایگاه قابل توجهی در تسویه مبادلات خرد و کلان اقتصادی دارد، اما این سند تجاری همواره چالش‌های خاص خود را نیز به همراه داشته که چک‌های برگشی از جمله آن است.

آخرین گزارشی که بانک مرکزی در رابطه با مبادلات چک منتشر کرد نشان داد که در آبان‌ماه سال جاری حدود 7.6 فقره چک به ارزش 83 هزار میلیارد تومان مبادله شده که 686 هزار فقره آن به ارزش 10 هزار میلیارد تومان برگشت خورده است و 6.9 میلیون فقره به ارزش 73 هزار و 500 میلیارد تومان وصول شده است.

به این بهانه روند مبادلات چک در دو دوره قبل نیز مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد در آبان‌ماه سال 1397، حدود 7.2 میلیون فقره به ارزش 71 هزار میلیارد تومان مبادله شده که 6.3 میلیون فقره به ارزش 62 هزار میلیارد تومان وصول و 869 هزار میلیارد تومان به ارزش 9300 میلیارد تومان برگشت خورده است.

 در آبان‌ماه ساال 1396 نیز 9.6 میلیون فقره چک به ارزش 61 هزار میلیارد تومان مبادله شده که 8.1 میلیون فقره وصول و 1.5 میلیون فقره به ارزش 13 هزار و 800 میلیارد تومان برگشت خورده است.

بررسی روند چک‌های مبادله‌ای و برگشتی از این حکایت دارد که درصد مبادلات چک کاهش دارد. همچنین نسبت چک‌های برگشتی در مقایسه با چک‌های مبادله‌ای نیز با کاهش همراه بوده است؛ به طوری که در آبان‌ 1396 معادل 15 درصد، آبان 1397 حدود 12 درصد و در آبان‌ماه امسال حدود 9 درصد چک‌های معامله شده برگشت خورده است.

اما این‌که چرا روند کاهشی در مبادلات چک و چک‌های برگشتی دیده می‌شود موضوعی است که پیگیری آن از مدیران ارشد نظام بانکی با توضیحاتی همراه بود.

در دو سال گذشته به علت نوسان ارز و به دنبال آن نوسان در قیمت‌ها و عدم ثبات اقتصادی، اطمینان از وصول چک نیز کاهش یافته و در نهایت به کاهش معاملات با چک انجامید و معاملات عمدتا به صورت نقد انجام شد، اما پیش‌بینی می‌شود که با برگشت ثبات به فضای اقتصادی معاملات با چک مجددا رواج پیدا کند.

همچنین این‌که چرا چک‌های برگشتی کاهش داد، مهم‌ترین دلیل به اجرای قانون جدید چک برمی‌گردد که اگر چک‌های اشخاص حقیقی و حقوقی برگشت بخورد آنگاه از هرگونه خدمات بانکی محروم می‌شوند از این‌رو تلاش می‌کنند تا چک‌ها برگشت نخورده و در این شرایط اصولا چک‌های بی‌محل صادر و مبادله نمی‌شوند.

اما در کنار این موضوع بانک مرکزی از سال‌های گذشته اقدامات دیگری را در رابطه با اعتبار بخشی به چک انجام داد که کاهش چک‌های برگشتی را نیز دنبال می‌کرد.

این در حالی است که از اوایل دهه90، ‌ برنامه‌هایی همچون راه‌اندازی سامانه انتقال تصویر چک (چکاوک) و در ادامه راه‌اندازی سامانه یکپارچه سازی چک (صیاد) در دستور کار قرار گرفت. این در حالی است که در سال 1391 شورای پول و اعتبار در مصوبه‌ای طراحی و پیاده سازی سامانه چکاوک را با هدف عدم انتقال لاشه‌های چک و با قابلیت پذیرش و پردازش الکترونیکی چک‌های کاغذی بین بانکی و انجام تراکنش‌های الکترونیکی الزامی اعلام کرد و از مهرماه 1393 بود که بانک مرکزی چکاوک را به عنوان یکی دیگر از سیستم‌های پیش‌بینی شده در طرح استقرار نظام جامع پرداخت به طور رسمی راه‌اندازی و تا پایان خرداد ماه 1394 تقریبا در تمام استان‌های کشور عملیاتی شد.

گرچه انتظار می‌رفت چکاوک عاملی برای کاهش چک‌های برگشتی باشد اما ظاهرا چندان موفق نبود و در سال 1396، ‌ سامانه صیاد را به طور رسمی راه‌اندازی شد. در سامانه صیاد چک‌ها به طور متحدالشکل بین تمامی بانک‌ها برای مشتریان صادر شده و از مهم‌ترین ویژگی‌های آن این است که دریافت‌کننده چک می‌تواند قبل از هر اقدامی در مورد صادرکننده چک استعلام گرفته و از وضعیت آن مطلع شود که این خود می‌تواند موجب کاهش چک‌های برگشتی باشد.