خبرگزاری فارس: اولین جلسه از سلسله نشست‌های «عقل سرخ» در باب فهم و تبیین جهان مقاومت پس از شهادت سردار سلیمانی» امروز در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
* دشمن باید بداند که هر عملی انجام دهد، برایش هزینه دارد
مهدی حسین زاده یزدی مدیر گروه آموزشی علوم اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این نشست با بیان اینکه آیا وقتی صحبت از انتقام می‌کنیم، از یک امر احساسی صحبت می‌کنیم؟ و در انتقام سخت عقلانیت وجود دارد؟ گفت: عقلانیت در فارسی یک مصدر از صفت عقلانی است، اما اصطلاح عقل دو گونه استفاده می‌شود؛ گونه اول آنکه به عنوان موجودی مجرد به نام عقل شناخته می‌شود اما گونه دوم به عنوان نیرویی که مُدرک کلیات است و از فهم و خیال بالاتر است.
وی تاکید کرد: در برخی آثار عقلانیت را به مستدل بودن تعریف می‌کنن، از نگاه دیگری عقلانیت معادل مدرنیته خوانده می‌شود. برخی هم صحبت از عقلانیت غربی و گاه چیستی عقلانیت می‌کنند، ولی به طور کلی وقتی به معانی مختلف عقلانیت نگاه می‌کنیم می‌بینیم که عقلانیت یا توصیفی است یا هنجاری.
این استاد دانشگاه افزود: عقلانیت توصیفی وقتی است که مثلاً می‌گوئیم X دارای ویژگی عقل است یعنی آن را توصیف می‌کنیم، اما عقلانیت هنجاری، عقلانیتی است که باید و نباید دارد و خود به دو دسته عقلانیت هنجاری نظری و عقلانیت هنجاری عملی تقسیم می‌شود. عقلانیت هنجاری نظری یعنی اینکه به چه باورهایی باید اعتقاد پیدا کنیم و آنها را بپذیریم اما عقلانیت هنجاری عملی راجع به کنش‌ها است و اینکه من چگونه مجازم رفتار کنم.
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: در مباحث مربوط به عقلانیت در علوم اجتماعی هم افراد دیگری مثل هیوم و ارسطو از عقلانیت هدف – وسیله‌ای و عقلانیت ارزش- وسیله‌ای سخن گفته اند. حال در اینجا مفهومی به نام امرِ ارزشی مطرح می‌شود.
وی گفت: امر ارزشی یک امر مطلوب است که خود به دو بخش ذاتی و عرضی تقسیم می‌شود، اما مفهوم دیگری که می‌خواهم راجع به آن حرف بزنم، بحث انتقام است. واژه‌ای که در قرآن چهار بار از آن استفاده شده است و معنی آن یعنی عقوبت و مجازات کردن. علامه طباطبایی می‌فرماید انتقام یا فردی است یا اجتماعی.
یزدی ادامه داد: انتقام فردی نوعی تلافی است که پشتوانه احساسی دارد، اما انتقام اجتماعی برای حفظ نظام اجتماعی است که پشتوانه عقلانی دارد، بنابراین در یک جمع بندی می‌توان گفت که ارزش انتقام به هدف آن بستگی دارد و اگر هدف ارزشمند باشد، مثل حفظ نظام اجتماعی، انتقام عقلانی می‌شود.
وی در پایان گفت: وقتی بحث حفظ نظام پیش می‌آید، عمل ما باید بازدارنده باشد، بنابراین بحث انتقام سخت که ما مطرح می‌کنیم، به معنی شدیدترین عملی است که حالت بازدارندگی داشته باشد و این درست ترین تصمیم است، چون دشمن باید بداند که هر عملی انجام دهد، برایش هزینه دارد.
* سردار سلیمانی مصداق عینی دستاورد مکتب امام خمینی(ره) بود
غلامرضا جمشیدی‌ها استاد دانشگاه تهران در این نشست گفت: در سال 57 قبل از پیروزی انقلاب، فضای متفاوتی در دانشگاه‌ها حاکم بود و جوان‌های دانشجو در اجتماعات علیه رژیم پهلوی شرکت می‌کردند. امام خمینی(ره) انسان جدیدی را در قرن حاضر به نام انقلاب اسلامی ایجاد کرد.
وی گفت: وجود رهبر دینی از ویژگی‌‌های برجسته انقلاب اسلامی نسبت به انقلاب‌های دیگر است، پس از پیروزی انقلاب و تشکیل دولت موقت، یکی از مقامات رژیم صهیونیستی در آن زمان گفت که انقلاب اسلامی ایران، زلزله‌ای در خاورمیانه بود.
استاد تمام جامعه‌شناسی دانشگاه تهران عنوان کرد: امام خمینی(ره) در دوران 8 سال دفاع مقدس فرمودند که اگر سپاه نبود کشور نبود و بنده این جمله حضرت امام را در آن زمان لمس کردم.
جمشیدی‌ها خاطرنشان کرد: آمریکا همیشه به دنبال ضربه به جمهوری اسلامی بوده و در مراحل مختلف این مسئله را نشان داده است. در زمان فعلی با ایجاد داعش قصد آسیب رساندن به ایران داشت. برای مقابله با داعش نیاز بود که افرادی مانند شهید حاج قاسم سلیمانی در میدان عمل وارد شوند و نتیجه آن شکست پروژه‌های آمریکا بود.
وی خاطرنشان کرد: سردار سلیمانی مصداق عینی دستاورد مکتب امام خمینی(ره) بود و با پیروی از این مکتب به مقابله با استکبار جهانی پرداخت و می‌توان گفت که اندیشه قاسم سلیمانی و به نوعی اندیشه‌های دینی او جهانی شده است.
* تبیین «عقلانیت انتقام سخت» پس از شهادت سردار سلیمانی
مهدی حسین‌زاده یزدی هم در این جلسه اظهار کرد: عقل در لغت به معنای تشخیص مصلحت و مفسده در امور دنیوی و اخروی بوده و در اصطلاح به معنای موجودی مجرد است و در مقابل حس و خیال قرار می‌گیرد.
وی افزود: برخی عقلانیت را به مستدل بودن تعریف کرده‌اند و جایی که استدلال وجود دارد به عقلانیت پرداخته می‌شود. در واقع عقلانیت، شیوه‌ای است که براساس نگاه غیرمتافیزیکی به تبیین توجیه امور می‌پردازد. اندیشمندان عقلانیت را به عقلانیت توصیفی و عقلانیت هنجاری تقسیم می‌کنند.
رئیس گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران بیان کرد: عقلانیت توصیفی یعنی وقتی فلانی دارای ویژگی عقل است و از عقل او توصیف کنیم. عقلانیت هنجاری به دوصورت نظری و عملی است. عقلانیت نظری یعنی چه باورهایی را باید اعتقاد پیدا کنیم.
حسین‌زاده یزدی گفت: اصحاب علوم اجتماعی، عقلانیت را در حیطه عملی دو مورد می‌دانند که یکی از آن هدف‌وسیله‌ای بوده و دیگری ارزش‌وسیله‌ای است که به کانت و ارسطو نسبت می‌دهند. ارزش یا مطلوب بودن، ذاتی یا ارضی است. ذاتی یعنی شیء به خاطر خودش دارای ارزش است.
وی درباره انتقام اظهار کرد: در قرآن کریم در چند آیه به انتقام اشاره شده است. علامه طباطبایی درباره عقلانیت انتقام در تفسیر المیزان مطالب خوبی نوشته است. انتقام به معنای عقوبت و مجازات کردن است و به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم می‌شود. اگر هدف از عقوبت کردن، فردی باشد به آن تلافی و انتقام فردی می‌گویند و انتقام اجتماعی به معنای این است که برای حفظ اجتماع، باید مجرم قصاص و مجازات شود تا درس عبرتی برای دیگران باشد.
رئیس گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران عنوان کرد: اولین بار است که آمریکا به‌طور مستقیم علیه ایران جنایت بزرگی کرد و آن به شهادت رساندن سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی است. طبیعی است که باید انتقام سخت و محکمی از آمریکا گرفته شود اما باید به طور عقلانی در این موضوع عمل کرد.
حسین‌زاده یزدی خاطرنشان کرد: انتقام دارای ابعاد مختلفی شامل نظامی، فرهنگی و... است. درباره اینکه استاد دانشگاه، معلم و کارمند چگونه می‌توانند در انتقام سخت سهیم باشند، در جلسات بعدی به صورت کامل صحبت خواهیم کرد.
