به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، با وارد مدار شدن موفق ماهواره اسپوتنیک 1 در تاریخ 4 اکتبر 1957، عصر جدیدی در تاریخ بشر آغاز شد. ماهواره ها و سفرهای فضای دیگر یک تخیل نبود و تبدیل به بخش مهمی از زندگی انسان ها و البته برنامه دولت ها شد. از همان ابتدا رفتن به فضا و ماهواره ها پتانسیل های بالای خود در بحث عملیات های نظامی و اطلاعاتی را به نمایش گذاشتند و خصوصا دو ابرقدرت شرق و غرب سرمایه گذاری فوق العاده سنگینی در بحث توسعه توانایی های فضایی داشتند، لذا از همان ابتدای مسابقه فضایی بحث چگونگی مقابله با ماهواره ها نیز مطرح شد که توسعه اخلالگرها، پوشاندن نقاط حساس از دید ماهواره های شناسایی و البته برخورد مستقیم و نابودی ماهواره های دشمن از جمله گزینه ها بوده و هست.
بیشتر بخوانید:
آمریکا در سالهای آخر دهه 1950 برنامه هایی برای توسعه یک موشک بالستیک هوا پرتاب داشت. یکی از این موشک ها Bold Orion نام داشت که برای حمل و پرتاب از روی بمب افکن های بی 47 توسعه پیدا کرده بود. بعد از ناموفق بودن آزمایش ها برای توسعه موشک بالستیک هوا پرتاب این موشک برای بحث ضد ماهواره مورد آزمایش قرار گرفت. آزمایش ها مربوط به آن در اکتبر 1959 انجام شد و موشک مورد نظر توانست با موفقیت در ارتفاع 251 کیلومتری از فاصله حدود 6 کیلومتری یک ماهواره آمریکایی عبور کند. اگر بر اساس برنامه های اصلی این موشک مجهز به کلاهک اتمی بود انفجار باعث نابودی ماهواره مورد نظر می شد.
موشک Bold Orion
از دیگر پروژه های آن زمان در آمریکا طرح High Virgo که آن هم در ابتدا به عنوان یک موشک بالستیک هوا پرتاب برای بمب افکن های بی 58 توسعه پیدا کرد و از طرفی 4 مورد آزمایش ضد ماهواره نیز بر پایه آن صورت گرفت که دو تا از آنها موفق و دو تا از آنها نیز شکست خورد. به طور کلی آمریکایی ها در آن دوران خیلی اولویت خاصی برای ضد ماهواره ها نداشتند و این مسئله تا اوایل دهه 1980 میلادی ادامه پیدا کرد.
در ابتدای دهه 1980 میلادی به آمریکا خبر رسید که اتحاد شوروی برنامه های بسیار پیشرفته ای در بحث ضد ماهواره ها را در دست دارد و این خبر وقتی به یانکی ها رسید که رونالد ریگان در کاخ سفید حضور داشت. این مسئله آمریکا را به واکنش شدید وادار کرد و آن ها به دنبال تسلیحات جدید ضد ماهواره رفتند. حاصل تلاش آمریکایی ها در این بخش موشک ASM-135 بود. این موشک برای حمل و پرتاب از جنگنده F-15 توسعه پیدا کرده و 5 بار نیز توسط نیروی هوایی آمریکا آزمایش شد. مهم ترین این آزمایش ها مربوط به 13 سپتامبر 1985 میلادی بود که یکی از این موشک ها موفق شد ماهواره ای به اسم P-78-1 را در مدار زمین منهدم کند.
پرتاب موشک ASM-135 از یک فروند اف 15
نیروی هوایی آمریکا قصد داشت ناوگانی از این موشک ها به همراه تعدادی از جنگنده های اف 15 ارتقاء یافته را در خدمت وارد کند که ترکیبی از مشکلات فنی و البته افزایش شدید هزینه ها (در آن دوران 5 میلیارد و 300 میلیون دلار) باعث شد تا آمریکایی ها طرح را کنار بگذارند. بعد از پایان جنگ سرد دوره ای تقریبی از سکون و بی حرکتی در این بخش حاکم بود تا این که آمریکا در جواب آزمایش موشک ضد ماهواره چینی، دست به یک آزمایش از طریق نیروی دریایی آمریکا زد.
در تاریخ 14 فوریه سال 2008 میلادی یک تیر موشک استاندارد 3 نیروی دریایی آمریکا ماهواره ای به اسم USA 193 را در ارتفاع 247 کیلومتری بر فراز اقیانوس آرام رهگیری و نابود کرد. آمریکا به احتمال زیاد، به دروغ و برای کاهش حساسیت های بین المللی اعلام کرد که این ماهواره از کنترل خارج شده و ممکن است سقوط آن به جو و مواد سمی که در بخش هایی از آن به کار رفته است خطرناک شود و به همین دلیل اقدام به رهگیری و نابودی آن کرده است. ادعایی که در همان زمان هم توسط بسیاری از کارشناسان رد شده و ان را صرفا یک پوشش برای آزمایش ضد ماهواره آمریکا اعلام کردند.
موشک استاندارد 3
روسیه؛ اولین دارنده ضد ماهواره عملیاتی
اتحاد جماهیر شوروی سابق به نوعی اولین کشور دارای توانایی ضد ماهواره عملیاتی در جهان بود. پروژه اصلی روسها در این بخش Istrebitel Sputnik یا ماهواره جنگنده نام داشت. اگر بخواهیم این ماهواره را به صورت ساده شرح دهیم عملکرد آن از این قرار بود که با شناسایی ماهواره دشمن این ماهواره مسلح روسی به فضا پرتاب شده و بسته به فاصله هدف بین 90 تا 200 دقیقه طول می کشید تا به فاصله مناسب رسیده و سپس ترکش های موجود در خود را به سمت هدف پرتاب کند.
ماهواره Istrebitel Sputnik شوروی سابق
موشک 79M6 در کنار جنگنده میگ 31
این ترکش ها می توانستند تا درون صفحاتی به قطر 100 میلی متر نیز نفوذ کنند. شوروی ها این سامانه را در دهه 1980 میلادی کنار گذاشتند و به دنبال دو طرح دیگر در بحث تسلیحات ضد ماهواره رفتند. یکی، سیستم های لیزری بسیار قدرتمند زمین پایه بود که در مرکزی به اسم Terra-3 در قزاقستان امروزی وجود داشت. چندین مرتبه آمریکا اعلام کرد که از طریق لیزرهای موجود در این مرکز به سمت ماهواره های آمریکایی شلیک و باعث اخلال در عملکرد آنها شده و در مواردی نیز باعث ایجاد مشکلات جسمی برای فضانوردان آن کشور شده است.
موشک جدید ضد ماهواره ساخت روسیه نصب شده زیر میگ 31
طرح دیگر شوروی ها به نوعی پاسخ به ASM-135 آمریکایی بود. این طرح بر اساس موشکی به اسم 79M6 بود که بر روی جنگنده میگ 31 نصب شده و تنها یک مرتبه قبل از فروپاشی شوروی سابق مورد آزمایش قرار گرفت. روسیه امروز سیستم A-235 را در اختیار دارد یک موشک رهگیر بسیار سریع برای مقابله با موشک های قاره پیما است و از طرف دیگر توانایی های ضد ماهواره دارد. روسها برای اولین بار این موشک را در سال 2015 آزمایش کردند. همچنین در سال 2018 نیز موشک جدید ضد ماهواره ای در زیر یک فروند جنگنده میگ 31 روسی مشاهده شده که به نظر دارای توانایی های ضد ماهواره است و البته اطلاعات خاصی در خصوص آن وجود ندارد.
چنگال اژدها از جو زمین خارج می شود
تا پایان جنگ سرد دو کشور آمریکا و شوروی سابق به عنوان تنها دارندگان توان عملیاتی ضد ماهواره شناخته می شدند اما پس از جنگ سرد به ناگاه رقیبی جدید پا به عرصه وجود گذاشت و آن هم کسی نبود جز جمهوری خلق چین!
برنامه چینی ها در بحث تسلیحات ضد ماهواره البته بسیار قدیمی بوده و از زمان جنگ سرد آغاز شد. این کشور از سال 1964 میلادی برنامه های خود در این بخش را آغاز کرده و گزینه های مختلفی مثل تسلیحات انرژی مستقیم مثل امواج لیزر یا مایکرویو و البته موشک های ضد ماهواره را در دست توسعه داشته است. بروز تحولات مختلف در درون چین و یک سری از تغییرات در سیستم رهبری این کشور تا حدی برنامه های نظامی و فضایی چین را با تاخیر مواجه کرد. در نهایت در سال 2006 میلادی اولین نشان واقعی از توان ضد ماهواره ای چین مشخص شد. در سال 2006 میلادی آمریکا اعلام کرد که چین یکی از ماهواره های شناسایی این کشور را نشانه گذاری کرده و البته آسیب خاصی نیز به آن وارد نشده است. به نظر میرسد در آن مرحله چین صرفا به دنبال ارسال پیامی به آمریکا بوده است که دارای این چنین توانایی است.
نمایه گرافیکی که از موشک ضد ماهواره SC-19 چین منتشر شده است
اما سال 2007 زمانی بود که چین برای اولین بار توان نابودی مستقیم یک ماهواره را به نمایش گذاشت. در 11 ژانویه یک تیر موشک SC-12 به سمت یک ماهواره رصد آب و هوایی چینی در ارتفاع 865 کیلومتری شلیک شده و آن را نابود کرد. حالا رسما سه کشور با توان ضد ماهواره در جهان وجود داشت. آزمایش ضد ماهواره آمریکا در سال 2008 با موشک استاندارد 3 نیز به نوعی پاسخ به همین آزمایش چین تلقی می شود. موشک SC-12 به نوعی بر اساس موشک بالستیک DF-21 توسعه پیدا کرده است. چین در ادامه آزمایش های ضد ماهواره خود در سالهای 2010، 2015 و 2018 نیز موفق شد تا سه ماهواره دیگر را در مدار زمین رهگیری کرده و نابود کند. امروزه در گزارش های منتشر شده از طرف مقامات رسمی آمریکا روسیه و چین به عنوان دو تهدید اصلی در بخش فضایی با توانایی اخلال و نابود کردن ماهواره ها معرفی می شوند. موشک های سری SC-19 و سری Dong Neng از جمله دیگر تسلیحات ضد ماهواره ساخت چین هستند.
غرش ببرهای بنگال در خارج از کره زمین
شاید برای بسیاری عجیب باشد اما کشور هندوستان نیز برای که برای بسیار با غذاهای تند، سینمای بالیوود و جمعیت زیاد شناخته شده دارای یکی از پیشرفته ترین برنامه های فضایی جهان است و اخیرا با اضافه کردن توان ضد ماهواره قدم بلندی در افزایش قدرت دفاعی خود برداشته است. هندی ها در 27 مارس 2019 میلادی با موفقیت یک ماهواره در مدار پایینی زمین را با یک موشک رهگیری نابود کردند و این اولین آزمایش هندی ها در این زمینه بود که با موفقیت انجام شد. هندی ها این آزمایش را به نوعی بخشی از برنامه گسترده تر خود برای توسعه یک سپر دفاع موشکی نیز اعلام کردند. این رهگیر موشکی از روش برخورد مستقیم با هدف و نابودی ان به وسیله انرژی جنبشی حاصل از برخورد استفاده کرده است.
موشک رهگیر ضد ماهواره هند
این موشک از دو مرحله پیشران سوخت جامد بهره می برد و در مرحله آخر نیز خود سرجنگی به سمت هدف پرواز می کند. در جریان تست مورد نظر موشک بعد از شلیک شدن ماهواره هدف را بعد از 168 ثانیه در ارتفاع 283 کیلومتری از سطح زمین هدف قرار داد. منابع رسمی هندی اعلام کردند که این موشک می تواند تمامی ماهواره های موجود در مدار LEO را با موفقیت رهگیری و نابود کند. برخی از کارشناسان اعتقاد دارند هند با این آزمایش موفق نه فقط توانایی های خود در بحث دفاع ضد موشکی و ضد ماهواره را اثبات کرده و بلکه از این به بعد نیز بخشی از هر توافق و سیستم بین المللی برای نظارت بر تسلیحات ضد ماهواره و مباحث مربوط به استفاده نظامی از فضا خواهد بود.
طی روزهای اخیر نیز ارتش هند در جریان یک رژه که رئیس جمهور و برخی مقامات ارشد این کشور نیزدر آن حضور داشتند ضمن نمایش انواع جنگ‌افزارها، از موشک ضدماهواره خود رونمایی کرد. این موشک جدید از سوی سازمان تحقیق و توسعه وزارت دفاع این کشور ساخت شده و در جریان هفتادمین رژه نظامی به مناسبت «روز جمهوری هند» همراه با پرواز جدیدترین بالگردهای «شینوک» و «آپاچی» به نمایش گذاشته شد.
به گزارش مشرق، با خروج طراحی و ساخت چنین موشکی از دست 3 قدرت اصلی موشکی جهان یعنی روسیه، چین و آمریکا، می توان پیش بینی کرد که برخی دیگر از قدرت های مهم موجود در دنیا نیز به سمت این قدرت جدید و مهم حرکت کنند، بخصوص آنکه هم اکنون ماهواره ها یکی از مهمترین تهدیدات علیه کشورها محسوب می شوند و در اختیار داشتن توانایی انهدام آنها می تواند چشم دشمنان کشورها را در موقع لازم کور کند.