به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، جمعیت همواره از مهم‌ترین ارکان جوامع انسانی و اساس شکل گیری تمدن‌ها بوده است. اقتدار اقوام و ثبات کشور‌ها علاوه بر بزرگی سرزمین و امکانات تحت اختیارشان، با تعداد نفوس آن‌ها نیز ارزیابی می‌شود و جمعیت در کشور‌هایی که از منابع زیرزمینی و رو زمینی و موقعیت استراتژیک برخوردارند، از جمله ارکان اصلی و راهبردی محسوب می‌شود.
ایران در قرن‌های گذشته جزء کشور‌های پرجمعیت محسوب می‌شد؛ به طوری که در 500 سال پیش از میلاد مسیح طبق گزارش‌های مورخان، جمعیت ایران حدود 40 تا 50 میلیون نفر بوده است و حداقل 10 درصد از جمعیت جهان با توجه به وسعت این کشور در آن زمان، در ایران استقرار داشته اند.
این آمار در مورد ایران قرن‌های گذشته صدق می‌کند، کشوری که امروزه فاصله چندانی تا نزدیک شدن به بحران تله جمعیت را ندارد، تله‌ای که در صورت کاهش جمعیت رخ داده و کشور از آن توان رهایی نخواهد داشت. نرخ فرزندآوری در ایران نیز پایین‌ترین مقدار در میان کشور‌های مسلمان است و سالانه رشد جمعیت و نرخ باروری در مقایسه با سال‌های گذشته، کاهش چشمگیری دارد.
بیشتر بخوانید: مردم ایران بیشتر در چه سنی ازدواج می‌کنند؟ / 30 تا 40 ساله‌ها بیشتر طلاق می‌گیرند
30 اردبیهشت روز ملی جمعیت نامگذاری شده است تا مسئولان به این موضوع و افزایش نرخ جمعیت نگاه جدی تری داشته باشند، اما با این حال با گذشت چند سال از تدوین برنامه‌ها موثر بر افزایش جمعیت، خبری نیست.
"محدود کردن نسل، برای کشور ما یک خطر بزرگی است. ما در منطقه خطر بسیار پیشرفت داشتیم، باید برگردیم؛ می‌توانستیم جلوی این کار را بگیریم، نگرفتیم آنچه که متخصصین و کارشناسان، با نگاه‌های علمی، با دقت علمی بررسی کرده اند، ما را به این نتیجه می‌رساند که با این روند کنونی، کشور در آینده دچار مشکل فراوان خواهد شد؛ کشور دچار پیری عمومی خواهد شد." این تنها بخش کوچکی از نگرانی‌های رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظامی در تیرماه سال 92 است، چندین سال است که این مسئله از سوی رهبر انقلاب به جامعه و مسئولان تاکید می‌شود.
آمار‌های منتشره نشان می‌دهد که در ده سال اخیر میزان ازدواج و فرزند آوری کاهش داشته است، به نوعی که در سال 98 در مقایسه با سال 97 حدود 158 هزار نفر نوزاد کمتری متولد شدند. با بررسی این آمار‌ها در سال‌های متوالی می‌توان به این نتیجه رسید که در آینده‌ای نه چندان دور جامعه سالمندان پیشرفت چشمگیری خواهد داشت.
این درحالی است که محمد اسماعیل اکبری مشاور سازمان جهانی بهداشت؛ در اولین نشست تخصصی که (14 بهمن ماه) برگزار شد، اظهار کرد: اصلاح ساختار جمعیتی باید هدف قرار گیرد و این نسبت‌ها اصلاح نمی‌شود مگر با فرزند آوری.
او در ادامه بیان کرد: لزوما تشویق ازدواج به نتیجه نمی‌رسد، زیرا 3 تا 6 سال طول می‌کشد تا یک زوج صاحب فرزند شوند.
اکبری با بیان اینکه حتما باید اعلام کرد که در هر خانواده 4 فرزند هدف است، گفت: جمعیت سالمند باید زیر 6 درصد باشد و جامعه سالمندی در کشور ما رشد کرده است که این یعنی یک خلاف دارد اتفاق می‌افتد.
اکبری در ادامه افزود: در 30 سال آینده ایران جز 4 کشور پیر جهان خواهد بود که تنها یک حرکت بسیجی و معنادار می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد.
او با اشاره به اینکه هیچ کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران در 30 سال گذشته کاهش جمعیت نداشته است، گفت: در تمامی سند‌های جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است که در سال 95 باروری کل جمعیت 2.1 دهم که این حرف از نظر علمی غلط است.
اکبری با بیان اینکه در سال 98 در مقایسه با سال 97، 158 هزار نفر کمتر به دنیا آمده‌اند، تصریح کرد: 60 تا 70 درصد از دختران ما ازدواج می‌کنند و 30 تا 40 درصد از دختران هرگز ازدواج نمی‌کنند.
مشاور سازمان جهانی بهداشت با اشاره به اینکه در هر خانوار داشتن 4 فرزند هدف است، گفت: 4 ساختار حاکمیتی، حکومتی، تولیتی و جمعیت برای اصلاح ساختار‌های جمعیت مدنظر است.
اکبری بیان کرد: عده‌ای از افراد مشکلات اقتصادی را بهانه عدم فرزند آوری می‌کنند، در صورتی که بیشترین ازدواج‌ها و فرزند آوری‌ها در خانواده‌های فقیر در حال انجام است.
اما سالنامه آمار جمعیتی در سال 96 جمعیت ایران طی صد سال اخیر 8 برابر بیشتر دانسته است، بررسی میزان عمومی ولادت نشان دهنده تغییر وضعیت چشمگیر آن در یک سده گذشته است، این شاخص در سال 1306 نزدیک به 40 در هزار نفر جمعیت بوده است.
این شاخص که در سال 1306 نزدیک به 40 در هزار نفر جمعیت بوده و جز دوره کوتاهی در سال 1320 کما بیش نزدیک به 40 در هزار نفر جمعیت بوده است و در سال 1365 بیشترین مقدار خود یعنی 43 در هزار نفر را در یک قرن اخیر تجربه کرده است.
اما این روند از سال 1375 به شکل کاملا متفاوت در آمده و از مدار نزدیک به 40 به مدار نزدیک به 20 تغییر مکان داده است، به گونه‌ای که در سال 1385 و در کمترین مقدار خود به عدد 17 در هزار نفر جمعیت رسیده است. در سال 1396 این عدد نزدیک به 19 در هزار نفر جمعیت محاسبه شده است.
همه می‌دانیم هنگامی که کشوری آمار سالمندانش بیشتر از جوانانش باشد با چه مشکلاتی رو به رو خواهد بود. مشکلاتی که به گفته مقام معظم رهبری در آذر ماه 92 در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی دیگر قابل علاج نخواهد بود، ایشان در این دیدار خاطر نشان کردند: «یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست، یعنی مسئله جمعیت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می‌کنیم؛ نه، اگر چندسال بگذرد، وقتی نسل‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست.»
در مجلس شورای اسلامی بار‌ها برای مقابله با این بحران طرح‌هایی مدون از جمله افزایش باروری و پیشگیری از کاهش جمعیت شده است، اما این طرح‌ها فایده‌ای نداشته و جوابگوی این بحران پیش رو نبوده است.
ترویج تک فرزندی در بین جوانان ایرانی، مطرح کردن شعارهایی چون «فرزند کمتر، زندگی بهتر»، بهانه کردن شرایط اقتصادی و ... از جمله دلایل کاهش نرخ جمعیت است.
بسیاری از روانشناسان از آسیب‌های تک فرزندی صحبت می‌کنند، آسیب‌های روانشناختی که ممکن است برای فرزند به همراه داشته باشد و مشکلات اقتصادی که این روز‌ها برای همه افراد جامعه وجود دارد نیز بهانه‌ای برای عدم فرزند آوری زوج‌های جوان شده است، در حالی که با بررسی آمار‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که میزان ازدواج و فرزند آوری در میان قشر ضعیف نیز بیشتر است.
امروزه خانواده‌های ایرانی در مقایسه با خانواده‌های اروپایی و غربی دارای فرزندان با تعداد کمتر هستند و جامعه سالمندان ایرانی هر روز در حال افزایش است، بنابراین با توجه به اینکه بحران جمعیت یکی از مشکلات اساسی جوامع محسوب می‌شود و نیازمند برنامه‌ریزی از سوی مسئولان است، آن‌ها باید برای مقابله با این معضل نگاه دقیق تری داشته باشند.
گزارش از زینب امینیان
