پاشنه آشیل مسکن ملی کجاست؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا،  طرح اقدام ملی تولید و عرضه مسکن  در سه قالب ثبت نام، قرارداد با دستگاه‌های اجرایی و مشارکت با سازندگان پیش می‌رود. هدف اولیه احداث 400 هزار واحد مسکونی تا سال 1400 بوده اما به نظر می‌رسد سرعت این طرح در بخش ثبت نامی چندان زیاد نیست و ظرفیت لازم برای تامین نقدینگی را نیز ندارد. در مرحله اول نام‌نویسی از متقاضیان 140 هزار  نفر واجد شرایط تشخیص داده شدند؛ هرچند طبق آمار 1395 از 24 میلیون و 196 هزار خانوار کل کشور حدود 31 درصد مستاجر هستند و این عدد در شهرها حدود 37 درصد اعلام شده است؛ لذا تقاضای نهفته‌ای در بازار مسکن وجود دارد که به هر دلیل زیر چتر مسکن ملی قرار نگرفتند.

بررسی‌ها از علت پایین بودن تعداد ثبت نام‌ها در طرح اقدام ملی نسبت به ظرفیت بالقوه خانوارهای هدف این طرح به عدم امکان تامین آورده 30 تا 40 میلیون تومان اولیه توسط متقاضیان، ایرادات وارد به نحوه‌ ثبت نام اینترنتی و بی‌اعتمادی نسبت به طرح‌های دولتی برمی‌گردد.

طرح اقدام ملی تولید و عرضه مسکن در بخش ثبت نامی در ذهن بسیاری از افراد، حدود دو میلیون و 200 هزار واحد ثبت نامی مسکن مهر را تداعی می‌کند که پرونده‌ آن هنوز بعد از گذشت 12 سال بسته نشده و این در حالی است که دولت نهم زمان تکمیل واحدها را 18 ماهه عنوان کرده بود. مسکن مهر البته در یک بخش دیگر با بیش از دو میلیون واحد تحت عنوان خودمالکی اجرا شد که با کمترین دردسر در زمان مقرر به نتیجه رسید.

واگذاری پروژه‌ها به افراد فاقد تخصص و صلاحیت از یک طرف و ناتوانی متقاضیان از تامین آورده، دو میلیون و 200 هزار متقاضی مسکن مهر را در سنگلاخی قرار داد که هنوز حدود 500 هزار نفر  آنها از آن  بیرون نیامده‌اند. بر این اساس کارشناسان هشدار می‌دهند که مسکن ملی در بخش ثبت نام می‌تواند، تکرار یک تجربه‌ ناموفق باشد.

مدل دیگری که در قالب طرح اقدام ملی مسکن جلو می‌رود قرارداد مشارکتی با سازندگان با ارائه زمین رایگان دولتی است. البته ابتدا زمین به رایگان به سازندگان واگذار و در پایان، سهم دولت به شکل واحد مسکونی بازپس گرفته می‌شود.

طبق اعلام محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی مجموع واحدهای مشارکتی 70 هزار است که ساخت 40 هزار مسکن شروع شده است. این در حالی است که پروژه‌های ثبت نامی هنوز در بخش مسطح‌سازی زمین قرار دارد و حتی در مواردی اختصاص زمین انجام نشده است. به طور مثال  در شهر جدید پردیس  حدود 8500 واحد طرح اقدام  ملی در بخش واگذاری زمین به تعاونی‌های واجد شرایط اختصاص یافته که از مدت‌ها قبل عملیات  اجرایی آن شروع شده اما 3000 واحد ثبت نامی در مرحله آماده‌سازی زمین قرار دارد.

در شهر جدید پرند  نیز از 26 هزار واحد هدف‌گذاری  شده 5000 واحد در قالب  قراردادهای مشارکتی با پیشرفت حدود 50 درصد در حال ساخت و 7400 واحد در همین چارچوب در مرحله آماده‌سازی زمین است. 

گفته می‌شود تا کنون صلاحیت 9480 متقاضی طرح اقدام ملی مسکن در پرند تایید شده که البته فعلا فقط 424 نفر تکمیل پرونده کرده‌اند.

قالب دیگر طرح اقدام ملی، انعقاد قرارداد با دستگاه‌های اجرایی است. تا کنون بین وزارت راه و شهرسازی و سه دستگاه دولتی  یعنی وزارتخانه‌های دفاع، آموزش و پرورش و کار تفاهم‌نامه‌هایی برای ساخت 100 هزار مسکن کارکنان وزارت دفاع، 170 هزار مسکن برای فرهنگیان و 200 هزار واحد مسکونی برای کارگران امضا شده و با توجه به وجود زمین دولتی و پیگیری دستگاه‌های مربوطه احتمال توفیق این طرح نیز می‌رود.

تقریبا یک سال قبل بود که طرح اقدام ملی تولید و عرضه 400 هزار واحد مسکونی کلید زده شد. البته آغاز رسمی این پروژه توسط رییس‌جمهور پنجم شهریور امسال صورت گرفت. طبق برنامه، وزارت راه و شهرسازی، تکمیل واحدها را سال 1400 اعلام کرده اما احتمالا این پروژه زمان بیشتری طول می‌کشد.

از حدود 400 هزار واحد قرار است 200 هزار واحد در شهرهای جدید، 138 هزار واحد توسط بنیاد مسکن و 100 هزار واحد در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد عرضه شود. اگر 100 هزار واحد بافت فرسوده که به شکل مجزا در حال اجراست را کنار بگذاریم باید تا کنون احداث 300 هزار واحد تعیین تکلیف می‌شد. اما بر اساس اعلام وزیر راه و شهرسازی با گذشت حدود یک سال از آغاز اجرای طرح، تنها 240 هزار نفر ثبت نام شده‌اند؛ زیرا 42 درصد ثبت‌نام کنندگان معادل 100 هزار نفر فاقد شرایط لازم بودند و 58 درصد معادل 140 هزار نفر واجد شرایط بوده‌اند. یعنی باید پالایش مجددی صورت گیرد که زمان آن اواخر سال جاری عنوان شده است.

کارشناسان معتقدند با این روند بعید است طرح اقدام ملی در قالب ثبت نام  طی دو سال به اتمام برسد. البته وزیر راه و شهرسازی همواره هدف اصلی‌اش از اجرای پروژه اقدام ملی را خانه‌دار کردن اقشار متوسط و پایین جامعه و هم‌چنین ایجاد نهضت خانه‌سازی عنوان کرده است.

از 200 هزار واحد طرح اقدام ملی که در شهرهای جدید تعریف شده تا کنون 70 هزار واحد آغاز شده است. در بنیاد  مسکن نیز 138 هزار واحد برنامه‌ریزی شده که تا کنون 13 هزار واحد آغاز و برای 47 هزار واحدی که زمین آن تامین شده برنامه در دست تهیه است. بنابراین شواهد و قرائن نشان می‌دهد که ظاهرا سرعت پروژه در بنیاد مسکن در حد انتظار نیست.

تجربه مسکن مهر نیز نشان می‌دهد درخصوص زمان اتمام پروژه‌های شهرسازی نمی‌توان برآورد دقیقی داشت. زمانی که دولت نهم طرح مسکن مهر را در سال 1386 کلید زد قرار بود 18 ماهه واحدها را به مردم تحویل دهد اما بعد از شش سال از مجموع دو میلیون و 200 هزار واحد، تنها حدود 600 هزار واحد را تحویل دادند. حال باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا دولت بعدی نیز میراث‌دار طرح اقدام ملی در قالب ثبت نام خواهد شد یا خیر.