به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ میلیاردها تومان ضرر فعالان مناطق آزاد به دلیل مشکلات اقتصادی در سال گذشته، امسال هم در حال تکرار شدن است. صرف‌نظر از دخل‌هایی که به نظر نمی‌رسد تا پایان سال پر شود، افزایش پاساژها و مغازه‌های نیمه‌تعطیل در بسیاری از مناطق آزاد کشور، گواه شرایط بد اقتصادی حاکم بر این مناطق است. یکی از ویژگی‌های مناطق آزاد تجاری، نبود انحصار در آنهاست تا فروشندگان در اصناف مختلف به واردات کالا بپردازند. اما اعمال برخی قوانین از جمله ثبت سفارش، وجود گمرک در مبدا ورودی کالاها، ترخیص دیرهنگام و... موجب شده نفس فعالیت در مناطق آزاد به شماره افتد. از سوی دیگر بحران ارزی، گرانی بنزین و افزایش هزینه‌های سفر هم پاشنه آشیل مردمی شده که تا همین چند سال قبل به‌ویژه 2 ماه پایانی سال، حضور چند ده هزار نفری در مناطق آزاد کشور را رقم می‌زدند. هر چند که حضورشان هم به چیزی جز مواجه شدن با اجناس خارجی گران و بی‌کیفیت و پاساژهای خلوت، مغازه‌های نیمه‌تعطیل و چهره‌های ناامید فروشنده‌ها ختم نمی‌شد.
پاساژهای نیمه‌تعطیل انزلی
منطقه آزاد انزلی هم که، به گفته بسیاری از اصناف خرد این منطقه، رونق خوبی داشت، این روزها حال اقتصادی چندان مساعدی ندارد. از یک‌سو توان خرید کم مردم و از سوی دیگر برخی قوانین ممنوعیت ورود کالاها که از سال 96 اجرایی شد، کسب و کار انزلی‌چی‌های منطقه آزاد را کساد کرده است. در این زمینه یکی از مغازه‌داران مواد غذایی در مجتمع تجاری ستاره شمال در منطقه آزاد انزلی می‌گوید: تا سال 96 بیشتر از 300 غرفه در این مجتمع فعال بود، اما اکنون به 200 غرفه هم نمی‌رسد که البته شرایط آنها هم چندان مساعد نیست.
این شرایط در تمام مجتمع‌های تجاری این منطقه وجود دارد و خرید و فروش کم و افزایش قیمت کالاها شرایط را نامساعد کرده است. محمد شیرزادی ادامه می‌دهد: 2 سال پیش یک آبمیوه را با 66 سنت از اوکراین وارد می‌کردیم که 3 هزار تومان برای ما تمام می‌شد و با هزار تومان سود می‌فروختیم. اما اکنون با گرانی ارز همان آبمیوه برای ما 13 هزار تومان آب می‌خورد و با همان سود هزار تومانی هم کسی خریدار نیست. با وجود این‌که سال پیش هم قیمت دلار افزایش قابل توجه داشت ولی از اواسط بهمن فروش خوبی داشتیم. اما امسال روزهایی هست که اصلا مشتری نداریم.
بعید می‌دانم این کسادی در روزهای آینده برطرف شود، چراکه مشکلات زیادی برای ورود مسافر وجود دارد. شیرزادی به گرانی بنزین اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از بهترین امکانات تفریحی ساحلی در این منطقه احداث شده و تا پیش از گرانی بنزین در 2 روز پایانی هفته مردم از شهرهای همسایه مانند لاهیجان و رشت به اینجا می‌آمدند. حتی با کوچک‌ترین تعطیلات هم مسافرانی از تهران داشتیم که برای تفریح و خرید به انزلی می‌آمدند. اما چند ماه است که این تعداد مسافر و حتی مردم بومی به‌شدت ریزش داشته‌اند.
کاهش فعالیت‌های اقتصادی در چابهار
آمارها از کاهش شدید فعالیت واحدها در منطقه آزاد چابهار خبر می‌دهد. واحدهای تجاری که هر کدام همراه با یک شرکت تجاری در چابهار فعال بودند از حدود 1800 واحد به 1200 واحد نیمه‌فعال رسیده است. این صحبت‌های دبیر اجرایی جامعه بازاریان صنوف خدماتی منطقه آزاد چابهار است که به‌شدت از وضیعت اقتصادی حاکم بر این منطقه ابراز نگرانی می‌کند. عباسعلی اکبری می‌گوید: کاش می‌توانستیم تعداد نامه‌های ارسالی را به مسئولان برای توضیح شرایط بسیار بد این منطقه آزاد منتشر کنیم. طی چند سال اخیر آمار اشتغال 6 هزار نفری در این منطقه به 1500 نفر رسیده است. در سال جاری هم صدور مجوز فعالیت به شدت کاهش پیدا کرده و به 10 تا 15 درصد رسیده است. بسیاری از شرکت‌های فعال هم برای تمدید مجوزشان اقدام نکرده‌اند.
اکبری می‌افزاید: مصوبه هیات دولت برای استقرار گمرک در مبادی ورودی مناطق آزاد و برداشته شدن معافیت ثبت سفارش کالا مشکلات زیادی را به وجود آورد. شرایط سخت ثبت سفارش و ترخیص کالا باعث فلج شدن فعالیت اقتصادی در این منطقه شده است. اتفاقی که در افزایش قابل توجه نرخ بیکاری در منطقه به شدت موثر بوده است. وی با بیان این‌که فعالان این منطقه تا برج 7 اجازه وارد کردن کالا نداشتند، اظهار می‌کند: از مهرماه تاکنون هم فرایند ثبت سفارش آنقدر سخت شده که کمترین زمان آن 2 هفته است. ما کالاهایی داریم که از خرداد امسال ترخیص نشده است. مگر سرمایه‌گذار چقدر سرمایه دارد که اینقدر درگیر ترخیص کالا شود. این شرایط حتی زمینه‌های تخلف را افزایش داده و در برخی موارد باید هزینه‌های هنگفتی برای ترخیص کالا پرداخت شود. با فرار سرمایه و سرمایه‌گذار و کاهش ارزش ملکی واحدهای تجاری، وضعیت وحشتناکی در انتظار است. چرا هیچ یک از مسئولان توجه نمی‌کنند که در صورت بیکاری جوانان در این منطقه ناهنجاری‌های اسفناکی به بار خواهد آمد.
وی با اشاره به این‌که سیستان و بلوچستان و به‌ویژه چابهار به دلیل محرومیت از کارخانه و اشتغال‌های صنعتی و تولیدی شرایط نامناسبی دارند، بیان می‌کند: به عنوان پهناورترین استان کشور آمار جوانان بیکار این منطقه واقعا قابل تامل است. در بسیاری از واحدهای تجاری منطقه آزاد چابهار جوان‌هایی مشغول به کار هستند که حقوق‌شان به یک میلیون و پانصد هزار تومان هم نمی‌رسد، اما سرپرست یک خانوار 7 تا 8 نفره هستند. دبیر اجرایی جامعه بازاریان چابهار به کاهش سفرهای استانی هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: استان ما فاصله زیادی با دیگر استان‌ها دارد و با توجه به افزایش قیمت بنزین و البته وجود طرح کدینگ (مسافران به دلیل کدینگ بودن کارت‌های سوخت غیربومی فقط در جایگاه شیلات و ترمینال مجاز به سوخت‌گیری هستند) نمی‌توان انتظار ورود مسافران زیاد را به منطقه داشت. البته بالاترین نرخ سفر هوایی در کشور هم متعلق به چابهار است. یک سفر رفت از تهران به چابهار یک میلیون تومان هزینه دارد و با وجود این‌که بهترین هوا را در طول سال داریم، اما با این شرایط کسی به این شهر سفر نمی‌کند. حداقل انتظار ما از مسئولان این است که به وضعیت مردم این منطقه که با محرومیت‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند، توجه کنند.
حداقل سرمایه هم برنمی‌گردد
فروشنده یکی از برندهای پوشاک خارجی ترک در منطقه آزاد ماکو می‌گوید: تا وقتی که دلار 3 هزار تومان بود شرایط خوب بود، اما سال گذشته با دلار 10 هزار تومانی و امسال هم با دلار 14 هزار تومانی آنقدر وضعیت خراب است که از هزار مغازه فعال این منطقه شاید کمتر از 100 مغازه باقی مانده باشد. جواد معزی ادامه می‌دهد: با این‌که در حال حاضر محدودیت‌های ثبت سفارش و تحویل کالا نداریم و اجاره مغازه‌ها هم کمتر شده، اما گرانی دلار و بنزین تاثیر خود را گذاشته و وضع کسب و کار راکد است.
وی به حضور 50 تا 80 هزار نفری مسافران در ماکو طی سال‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: با این حجم از ورود مسافر به صورت زنجیره‌ای، در شهرستان ماکو در تمام حوزه‌ها شرایط خوب اقتصادی داشتیم. آن روزها مسافران ما از تهران، اهواز و شیراز هم بودند اما 2 سال است که دیگر نمی‌آیند. هر سال از اوایل بهمن مسافران زیادی به این منطقه وارد می‌شدند. حتی مسافران تبریز هم برای خرید به ماکو می‌آمدند. بسیاری از اجناسی که در این منطقه فروخته می‌شوند، برند اصلی هستند. اما در حال حاضر یک سفر رفت و برگشت از تبریز به ماکو حداقل 150 هزار تومان هزینه دارد.
این فعال حوزه پوشاک در منطقه آزاد، به ورود مسافران خارجی هم اشاره و اظهار می‌کند: بسیاری از آنها فقط برای خرید سیگار و چای وارد کشور می‌شوند که به دلیل اختلاف قیمت ارز و پول ایران شرایط ویژه اقتصادی برای ما رقم نمی‌خورد.
معزی با اظهار ناامیدی از بهبود شرایط اقتصادی در روزهای آینده، بیان می‌کند: همین هفته گذشته 200 میلیون تومان خرید جنس داشتیم و باید حداقل روزی 15 میلیون تومان فروش داشته باشیم که سرمایه اولیه ما بازگردد، اما در بسیاری از روزها حداکثر فروش ما به 2 میلیون تومان هم نمی‌رسد. یعنی در یک ماه حتی سرمایه اصلی هم برنمی‌گردد. یکی از فروشندگان صنف لوازم آرایشی و بهداشتی در ماکو هم می‌گوید: تا همین 2 سال پیش به‌راحتی می‌توانستیم با حدود 150 میلیون تومان سرمایه، کالاهای مختلف از مواد غذایی گرفته تا لوازم آرایشی، بهداشتی و شوینده را بدون محدودیت از ترکیه وارد کنیم. هزینه حمل کالا و کرایه ماشین هم در بیشترین حالت ممکن حدود 20 میلیون تومان می‌شد، اما با وضعیت دلار خرید همان میزان کالا بیش از یک میلیارد تومان هزینه دارد. قیمت برخی اقلام حتی بیش از 5 برابر افزایش داشته است. علاوه بر آن پس از بسته شدن مرزها و ممنوعیت واردات کالاهای گروه 4، زیان بسیاری متوجه ما شده است. چندین بار پس از آن‌که واردات کالا را آزاد اعلام کردند ما ثبت سفارش کردیم، اما در زمان مراجعه به گمرک به ما اجازه ترخیص ندادند. در نهایت ناچار شدیم حدود 56 میلیون هزینه اضافه‌بار بدهیم و به جز آن حدود 400 میلیون هم بابت کالاها ضرر کردیم.
افت قیمت واحدهای تجاری
سید مرتضی احمدپور – تبریز: جلفا نسبت به 15 سال قبل که خبری از راه‌اندازی منطقه آزاد ارس نبود تغییرات بسیار زیادی کرده به نحوی که شهر هیچ تشابهی با گذشته ندارد. ساختمان‌های جدید در سراسر شهر احداث شده، صدها واحد تجاری به شهر افزوده شده و خیابان‌های چند بانده در شهر دیده می‌شود. هتل‌هایی که اکنون زیباتر از هتل‌های تبریز هستند و خودروهای لوکسی که در شهر تردد می‌کنند باعث شده جلفا به شهری جذاب‌تر برای گردشگران تبدیل شود.
اما با چند ساعت گشتن در شهر چهره عریان‌تری از اقتصاد صنوف خرد در آن نمود پیدا می‌کند، شهری با مغازه‌های خالی و اجناس تلنبار شده در پستوی مغازه‌ها که چشم‌انتظار مشتری هستند. این رکود 2 سال است که گریبانگیر منطقه آزاد ارس شده به نحوی که نشست‌های متعددی با حضور مسئولان عالی مناطق آزاد کشور و مسئولان استانی، همچنین نمایندگان مجلس در این راستا برگزار شده است.
نادر هاشم‌تبار شهروند ساکن جلفا است که چند سال قبل مغازه‌ای با قیمت متر مربعی 12 میلیون تومان حوالی مجتمع ستارخان، بزرگ‌ترین مجتمع تجاری منطقه، پیش‌خرید کرده است، اکنون حاضر است همان مغازه را به قیمت متری 8 میلیون تومان هم بفروشد. او می‌گوید: زمانی که دلار 3 هزار تومان بود مغازه را به قیمت بالایی از طریق آگهی پیش‌فروش خریدم، اما اکنون که دلار چند برابر شده قیمت مغازه در این منطقه کاهش زیادی پیدا کرده و فروش هم بسیار کمتر شده است.
عیسی عباسی دیگر مغازه‌دار منطقه که، به گفته خودش، امیدوار به بازار یک ماهه فروردین است هم عنوان می‌کند: معمولا از 25 اسفند جلفا شلوغ می‌شود و مسافران زیادی به منطقه می‌آیند و این رفت و آمدها تا اواخر فروردین ادامه دارد و اوج آن 13 تا 15 فروردین است که فروش خوبی هم داریم، اما این فروش یک ماهه کفاف هزینه‌های یک ساله را نمی‌دهد.
اصغر اسلامپور هم از مغازه‌داران مجتمع ساید ارس است که عنوان می‌کند: در فصل زمستان بدترین بازار را داریم و حتی اغلب مغازه‌هایی که جنس هم دارند بسته هستند. مشتری نیست و خود جلفا هم آنقدر ساکن دائمی ندارد که برای خرید به این واحدها مراجعه کنند. واحدهای تجاری نه تنها داخل جلفا که تا حاشیه روستاهای علمدار و گرگر هم احداث شده‌‌اند. روستاهایی که با خود جلفا 15 کیلومتر فاصله دارند و طبیعی است که این مغازه‌ها تنها زمانی فعالند که مسافر به منطقه بیاید. از سوی دیگر معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد ارس از اجرای برنامه‌هایی برای رونق اقتصاد صنوف خرد و گردشگری منطقه خبر می‌دهد و می‌گوید: برقراری سفر رایگان ریلی در یک ماه اخیر یکی از این گام‌ها بود که با هدف افزایش گردشگری زمستانی به منطقه صورت گرفت و جشنواره زمستانی با مشارکت 80 درصدی بخش خصوصی برگزار شد. صفر شاسفند ادامه می‌دهد: یکی از گلایه‌های گردشگران نبود هتل‌های کافی در ارس بود که مانع از اقامت بیش از یک روز آنان در این منطقه و در نتیجه کم‌رونقی بازار می‌شد که امسال با افزایش هتل‌ها و مراکز اقامتی این خلأ هم جبران شده و انتظار داریم نوروز امسال شاهد رونق خوبی در منطقه باشیم.
