کاهش ۴۰درصدی تجارت ایران و ترکیه

به گزارش اقتصادآنلاین، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به واکاوی تجارت کالایی ایران و ترکیه پرداخته است. براساس این گزارش تجارت کالایی ایران (به همراه نفت) با کشور ترکیه در سال 2019 حدود 5.6 میلیارد دلار بوده که 3.2 میلیارد دلار مربوط به واردات ایران از ترکیه و 3.3 میلیارد دلار هم مربوط به صادرات ایران به ترکیه است. در مقایسه با سال 2018، کل تجارت کالایی ایران به ترکیه در سال 2019 با افت 40 درصدی همراه بوده که منشاء اصلی آن کاهش 52.8 درصدی صادرات کالایی ایران به ترکیه است. صادرات کالایی ترکیه به ایران در سال 2019 حدود 31.2 میلیارد دلار است که فقط 3.2 درصد نسبت به سال 2018، افت داشته است.

روند صادرات و واردات بین دو کشور ایران و ترکیه تقریباً تا فصل سوم 2018، روند یکنواخت و باثباتی بوده که از فصل پایانی 2018 روند نزولی صادرات ایران به ترکیه آغاز می‌شود. در فصل اول 2019 به علت صادرات گازطبیعی، رقم صادرات ایران مجدداً بهبود می‌یابد ولی از فصل دوم 2019، روند نزولی شروع شده، در فصل سوم بر شدت کاهش افزوده شده و در فصل چهارم 2019 با مقدار جزئی افت، به رقم 268 میلیون دلار می‌رسد.

بر خلاف روند نزولی صادرات کالایی ایران به ترکیه، روند صادرات ترکیه به ایران تقریباً روند باثباتی طی دو سال 2018 و 2019 داشته است.

تراز تجاری ایران با ترکیه که همواره به علت صادرات بالای نفتی ایران، مثبت بوده با تشدید تحریم‌ها در سال 2019، از فصل دوم 2019 کاهش می‌یابد و طی دو فصل سوم و چهارم 2019، منفی می‌شود.

در سال 2018 عامل مسلط در ایجاد مازاد تراز تجاری 4.5 میلیارد دلاری فیمابین ایران و ترکیه، صادرات 5.7 میلیارد دلاری کالاهای تحت فصل 27 بوده که در سال 2019 به علت افت 63 درصدی صادرات این گروه کالایی ایران به ترکیه، مازاد تراز تجاری با افت 79 درصدی به کمتر از یک میلیارد و حدود 955 میلیون دلار می‌رسد. با توجه به کسری تراز تجاری دو فصل پایانی سال 2019، در صورت استمرار روند مزبور، این انتظار وجود دارد که در سال 2020، مازاد تراز تجاری ایران به ترکیه از بین رفته و به کسری تراز تجاری تبدیل شود.

صادرات کالای غیرنفتی ایران به ترکیه هم وضعیت خوشایندی ندارد. در سال 2018 تراز تجاری کالاهای غیرنفتی ایران با ترکیه دارای کسری حدود 1.16 میلیارد دلاری بوده که در سال 2019 تقریباً تغییری نکرده است. صادرات کالای غیرنفتی ایران به ترکیه در سال 2019 حدود 1.15 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با صادرات مشابه سال 2018، نزدیک به 6.5 درصد کاهش یافته است. واردات کالای غیرنفتی ترکیه به ایران هم در سال 2019 با کاهش 3.2 درصدی همراه بوده است. افت همزمان واردات و صادرات کالای غیرنفتی دو کشور ایران و ترکیه در سال 2019، باعث شده تا تراز تجاری فیمابین در مقایسه با سال 2018، تغییری نداشته باشد.

در گزارش دی ماه تجارت کالایی بدون نفت خام ایران منتشر شده توسط گمرک ایران، رقم صادرات ایران به ترکیه طی ده ماه نخست 1398 برابر با 4.16 میلیارد دلار درج شده در حالی که بر اساس آمار کشور ترکیه، کل صادرات کالایی (حتی با نفت) ایران به ترکیه طی دوازده ماهه 2019، معادل 3.27 میلیارد دلار گزارش شده که حتی با صرفنظر از دو ماه بیشتر در بازه زمانی آمارهای ترکیه، رقم اعلامی گمرک ایران (بدون نفت)، حدود یک میلیارد دلار بیشتر است. همین موضوع برای آمار واردات ایران از ترکیه هم صادق است. یعنی گمرک ایران اعلام کرده که واردات کالایی ایران از ترکیه طی ده ماه نخست 1398 حدود 4.2 میلیارد دلار بوده در حالی که آمار ترکیه حاکی از واردات 2.3 میلیارد دلاری ایران از ترکیه طی دوازده ماهه 2019 است. علت تفاوت قابل توجه آمارهای گمرک ایران با آمارهای رسمی ترکیه، روشن نیست و به علت عدم دسترسی به جزئیات آماری تجارت ایران، امکان بررسی دقیق‌تر موضوع و ردیابی نیز وجود ندارد.

ارزش صادرات ده فصل عمده کالای صادراتی ایران به ترکیه در سال 2019 برابر با 14.3 میلیارد دلار است که سهم آن از کل صادرات کالایی ایران به ترکیه در همین سال حدود 96 درصد است. مقایسه دو رقم 38 درصد (سهم کالاهای عمده وارداتی ترکیه از کل واردات ایران از این کشور) و 96 درصد فوق، حاکی از تفاوت آشکار میان تنوع اقلام صادراتی دو کشور است. با وجود برقراری برخی ممنوعیت واردات کالایی در ایران، تنوع اقلام صادراتی ترکیه به ایران بهتر از صادرات کالایی ایران به ترکیه است.

دلایل صادرات ضعیف کالاهای غیرنفتی ایران به کشور ترکیه را باید در مسائلی همچون نبود استراتژی منسجم و یکپارچه برای ارتقاء تجارت کشور، عدم ثبات قوانین و مقررات در این حوزه، فقدان دیپلماسی تجاری، برقراری محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها در حوزه تجارت، تضعیف تبادلات مالی، نپرداختن اصولی به موضوعات مهم در تجارت بین‌الملل مانند بازاریابی از سوی بنگاه‌ها به علت نااطمینانی از چشم‌انداز کسب و کار و گرفتارشدن در مسیرهای طولانی و پرپیچ و خم فرآیند اداری تجارت کشور جستجو کرد.