کتاب «نبرد امام مهدی (عج)؛ مبدأ تحول و بستری برای آزادسازی سوسنگرد» نوشته مهدی حاجی خداوردی خان به‌تازگی توسط انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشرشده است. در این اثر نویسنده کوشیده است مباحث اساسی عملیات، وضعیتی که منجر به عملیات شده و تصمیم‌گیری در شرایط دشوار را موردتوجه قرار دهد.
در این کتاب موقعیت بحرانی شهر سوسنگرد در آستانه هجوم سراسری و نحوه اشغال، آزادسازی و عملیات‌های محدود و ایذایی در این منطقه را به‌خوبی بازگویی شده است و از متن کتاب مشخص است در آن اوضاع بحرانی، چگونه تفکر جنگ مردمی و خلاقیت و تلاش فرماندهان سپاه در تعامل با فرماندهان ارتش زمینه توقف تهاجم همه‌جانبه ارتش بعث عراق را فراهم کرد و درنتیجه به آزادسازی مناطق اشغالی در سال‌های آغازین جنگ انجامید. همچنین به تلاش‌های دیگری که در جهت طراحی و اجرای «عملیات امام مهدی (عج)» در تاریخ 26 / 12 / 1359 صورت گرفت، پرداخته‌شده است.
محتوای این کتاب ترکیبی است از آمار و اطلاعات، ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌ها، تدابیر و اندیشه‌ها، گزارش و شرح وقایع عملیات و گفت‌وشنودهای فرماندهان هدایت‌کننده و اجراکننده و دیگر حوادث مهم و همچنین بیان اظهارات و خاطراتی که در تشریح بهتر جریان عملیات مؤثر است.
قابل‌ذکر است «عملیات امام مهدی (عج)» نخستین عملیات منظم سپاه در سال اول جنگ محسوب می‌شود، درواقع این عملیات مبدأ تحول در اندیشه عملیاتی و منشأ تغییرات جدی در شیوه رزمی شد و از جایگاه ویژه‌ای در دفاع مقدس برخوردار است.
عملیات امام مهدی (عج) در منطقه عمومی دشت آزادگان و به‌طور اختصاصی، جبهه سوسنگرد، یکی از مهم‌ترین محورهای عملیاتی جنوب کشور، اجراشده است. جبهه‌ای که ارتش عراق در آغاز جنگ برای دسترسی سریع به هدف اصلی‌اش، یعنی اشغال اهواز، آن را برگزید و در خیال واهی خود امید داشت مردم آن شهر به دلایل مختلف یاری‌اش می‌کنند؛ اما مردم نه‌تنها هیچ قرابتی با گرایش و رویکرد دشمن نداشتند، با هوشمندی و ازخودگذشتگی، علاوه بر آنکه مانع دستیابی نیروهای متجاوز به هدف خود شدند، با همیاری رزمندگان، قوای دشمن را متوقف و زمین‌گیر و تلفات و خسارات چشمگیری به آن‌ها وارد کردند.
طی حملات ارتش عراق به سوسنگرد، در شش ماه اول جنگ، این شهر یک‌بار اشغال و سه بار محاصره شد که هر بار با فداکاری رزمندگان، قوای دشمن مجبور به عقب‌نشینی شدند. تا اینکه در یک‌صد و هفتاد و هفتمین روز جنگ تحمیلی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مقاومت مردمی، عملیاتی به‌ظاهر کوچک اما بسیار حائز اهمیت را در قسمت غربی شهر سوسنگرد علیه قوای دشمن اجرا کردند؛ عملیاتی که موجب تغییر نگرش جدی فرماندهان در تکنیک و تاکتیک رزمی در جنگ با عراق شد. در این عملیات، نبوغ و خلاقیت جوانان پاسدار و نیروهای مقاومت مردمی در حد فوق انتظار آشکار شد؛ رزمندگانی که با درخشش کم‌نظیر درصحنه میدانی جنگ، با اجرای شناسایی‌های دقیق مواضع دشمن، طرح‌ریزی مانور عملیات و ... هویتی جدید در عرصه مدیریت نظامی پیدا کردند.
کتاب «نبرد امام مهدی (عج)؛ مبدأ تحول و بستری برای آزادسازی سوسنگرد» مبتنی بر چهارفصل و بخش ضمایم است. فصل اول با عنوان «آغاز جنگ و اشغال شهر سوسنگرد»، فصل دوم با عنوان «از توقف دشمن تا تثبیت موقعیت»، فصل سوم با عنوان «دوره تحول و تأثیرگذاری» و فصل چهارم «عملیات امام مهدی (عج) درآمدی بر یک تحول» می‌باشد.
عملیات امام مهدی(عج) اگرچه به‌ظاهر موفقیتی کوچک به نظر می‌رسید، تجربه‌ای گران‌بها برای اجرای عملیات‌های بعدی محسوب می‌شد. عملیات مذکور صرف‌نظر از بعد تاکتیک نظامی، دستاوردهای مهمی برای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ارمغان آورد ازجمله پیروزی در این عملیات موجب شد فرماندهان ارتش به توانمندی سپاه اعتماد کنند و از طرفی این عملیات سبب پایه‌گذاری ساختار جدید در سازمان رزم سپاه پاسداران در حوزه طراحی، عملیات و اجرای آن شد و جایگاه رزمی سپاه تثبیت گردید.
در قسمتی از این کتاب با تیتر «دستور حرکت و یک پیشنهاد غیرمنتظره» می‌خوانیم:
درحالی‌که همه در حال حرکت به‌سوی نقطه رهایی بودند، عزیز جعفری، در آخرین ساعات باقی‌مانده به شروع عملیات، پیشنهاد غیرمنتظره‌ای، مبنی بر انتخاب فرد دیگری به‌عنوان فرمانده عملیات، ارائه داد که مورد مخالفت قرار گرفت. البته اتخاذ این تصمیم مبنی بر دیدگاه ارزش‌گرایانه نیروها بود. بسیاری از رزمنده‌ها، بدون آنکه به تئوری شایسته‌سالاری در حوزه مدیریتی فرماندهی، که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شد، اشراف و آگاهی داشته باشند، در عمل به آن توجه داشتند. آن‌ها هرکس را که شایسته‌تر از خود می‌دیدند، به پذیرش مسئولیت تشویق می‌کردند و توجهی به مدارج تحصیلی یا سن او نداشتند؛ بلکه به درایت، سابقه و شجاعت و توانایی او در مدیریت صحنه نبرد و به تأثیر او در گره‌گشایی از مشکلات توجه می‌کردند.
سعید تجویدی از نیروهای اطلاعات عملیات می‌گوید: «در نیروهای سپاه و مردمی، ظرفیت و استعداد بسیار بالایی برای فرماندهی دیده می‌شد. بااین‌حال، افراد در پذیرش مسئولیت‌ها احتیاط می‌کردند؛ ازجمله عزیز جعفری، که پس از گذشت نزدیک به 6 ماه از جنگ، به‌قدری در کنار سایر رزمندگان بزرگ تجارب مفیدی کسب کرده بود که اجرای عملیات امام مهدی(عج) را پیشنهاد داده بود. شاید انتظار هم می‌رفت که فرماندهی عملیات را هم بر عهده گیرد. اما در آستانه عملیات ترجیح می‌دهد فرماندهی میدان نبرد به اسحاق عزیزی یا محسن بهرامی واگذار شود. یعنی او این‌ها را در آن مقطع، از خودش قوی‌تر می‌دانست و جالب اینکه آن دو [عزیزی و حسین بهرامی] چنین ادعایی نداشتند و... به‌سختی زیر بار مسئولیت می‌رفتند. آن زمان، هرکس دوست داشت دیگری را جلو بیندازد. هرکس دیگری را کاندیدای مسئولیت می‌کرد.»
کتاب «نبرد امام مهدی (عج)؛ مبدأ تحول و بستری برای آزادسازی سوسنگرد» دارای 259 صفحه می‌باشد که توسط انتشارات در سال 1398 منتشرشده است و با قیمت 35000 تومان روانه بازار نشر شده است.
