شعیان ماه شریفی است و آن ماه من است، حاملان عرش آن را بزرگ می شمارند و حق آن را می شناسند، آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می شود. رسول خدا محمد مصطفی(ص) می فرماید: شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است، حاملان عرش آن را بزرگ می شمارند و حق آن را می شناسند، آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می شود.
فضیلت ماه شعبان
شعبان ماه بسیار شریفی است و به حضرت سید انبیاء صَلَّی اللهِ عَلِیهِ وَآله منسوب است و آن حضرت این ماه را روزه می گرفت و به ماه رمضان وصل می کرد و می فرمود: شعبان، ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بگیرد، بهشت برای او واجب می شود و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است که چون ماه شعبان فرا می رسید، امام زین العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود، ای اصحاب من می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است.
حضرت رسول صلی الله علیه وآله می فرمود: شعبان ماه من است، پس در این ماه برای جلب محبت پیغمبر خود و برای تقرّب به سوی پروردگار خود روزه بدارید، به حقّ آن خدایی که جان علی بن الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم که از پدرم حسین بن علی علیهماالسلام شنیدم که فرمود، شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السلام که هر که روزه بگیرد در ماه شعبان، برای جلب محبّت پیغمبر خدا و تقرّب به سوی خدا؛ خداوند او را دوست می دارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او می گرداند و بهشت را برای او واجب می کند
سپس امام صادق علیه السلام چنین گفت: امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمود: از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در ماه شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم، به خواست خداوند از من فوت نخواهد شد. بنابر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اکرم (ص) در یکی از سال ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند.
در بحارالانوار قسمت هایی از این خطبه چنین آمده است: شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است، حاملان عرش آن را بزرگ می شمارند و حق آن را می شناسند، آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می شود و در آن بهشت آذین بسته می شود و این ماه را شعبان نامیده اند، زیرا در آن ارزاق مومنان تقسیم می شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می دهد.
بنا بر آنچه در حدیثی دیگر که در وسایل الشیعه به آن اشاره شده، ماه شعبان، ماهی است که: «در هر پنجشنبه آن، آسمان ها زینت بسته می شود و فرشتگان به دعا می پردازند که پروردگارا! آن کس را که در این ایام روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هر کس که در روز اول شعبان دو رکعت نماز گزارد و در هر رکعت آن یک مرتبه سوره حمد و یکصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت های دینی و دنیایی او را اجابت می فرماید.
همچنین در حدیثی دیگر که در وسایل الشیعه، بحارالانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است: «خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است که هر کس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم نکند.»
در فضیلت و اعمال ماه شعبان از امام جعفر صادق(ع) روایت است که چون ماه شعبان داخل می شد، حضرت امام زین العابدین(ع) اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود: ای گروه اصحاب من! می دانید این چه ماهی است، این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) می فرمود: شعبان ماه من است، پس در این ماه روزه بدارید، برای محبت پیغمبر خود و برای تقرب به سوی پروردگار خود، به حق آن خدایی که جان علی بن الحسین به دست قدرت اوست، سوگند یاد می کنم که از پدرم حسین بن علی(ع) شنیدم که فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین(ع) که هر که شعبان را روزه دارد، برای محبت پیغمبر خدا و تقرب به سوی خدا، خدا او را دوست دارد و نزدیک گرداند او را به کرامت خود در روز قیامت و بهشت را برای او واجب گرداند.
اعمال ماه شعبان
اعمال مشترکه ماه شعبان آن چند امر است:
- هر روز هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ
- هر روز هفتاد مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَی الْقَیوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیهِ و در بعضی روایات الْحَی الْقَیومُ پیش از الرَّحْمنُ الرَّحیمُ است و عمل به هر دو خوبست و از روایات مستفاد می شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است و هر که هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که هفتاد هزار در ماه های دیگر استغفار کند. در این ماه تصدق کند، اگر چه به نصف دانه خرمایی باشد تا حق تعالی بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند، از حضرت صادق(ع) منقول است که از آن جناب سوال کردند از فضیلت روزه رجب فرمود: چرا غافلید از روزه شعبان، راوی عرض کرد: یابن رَسول الله چه ثواب دارد کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد؟ فرمود: به خدا قسم! بهشت ثواب اوست، عرض کرد: یابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: تصدق و استغفار، هر که در ماه شعبان تصدق کند، حق تعالی آن را تربیت کند، همچنان که یکی از شما شتر بچه اش را تربیت می کند تا آنکه در روز قیامت به صاحبش برسد، در حالتی که به قدر کوه احد شده باشد.
در تمام این ماه هزار بار بگوید: لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِیاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که پاداش بسیار دارد، از جمله آن که عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند.
در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالی هر حاجتی که دارد، برآورد، از امر دین و دنیای خود و روزه اش نیز فضیلت دارد و روایت شده که در هر روز پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زینت می کنند، پس ملائکه عرض می کنند: خداوندا! بیامرز روزه داران این روز را و دعای ایشان را مستجاب گردان، در خبر نبوی است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد، حق تعالی بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حاجت های آخرت او را برآورد.
در این ماه صلوات بسیار فرستد.
در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نیمه آن صلوات مَرْویه از حضرت امام زین العابدین (ع) را بخواند. صدقه دادن در این ماه، اگر چه به اندازه نصف دانه خرمایی باشد، خوب است و خداوند بدن صدقه دهنده را بر آتش جهنم حرام می کند. از جمله اعمالی که در ماه شعبان به آن سفارش شده تمرین سکوت برای اندیشیدن درخویش است و آماده شدن برای بهره برداری بهتر از ماه رمضان.
مناجات است و آن یکی از کارهایی که بزرگان و پیشوایان دین در این ماه انجام می دادند، مناجات با رب الارباب است، از جمله مناجات ها، مناجات معروف «شعبانیه» است که از امیرالمؤمنین و فرزندان او است که در ماه شعبان می خواندند و آن مناجاتی است که برای اهلش عزیز و گرامی است و برای خاطر آن به ماه شعبان مأنوس می شوند، بلکه انتظار آن را می کشند و مشتاق آمدن ماه شعبان می شوند و در آن مناجات علوم سرشاری در کیفیّت معامله بنده با خدای متعال است که در آن اظهار ادب در طریق معرفت حق و سؤال و دعا و استغفار نسبت به خدای خود بیان شده و استدلالات ظریف و لطیفی که سزاوار مقام عبودیّت برای استحکام مقام امیدواری مناسب حال مناجات است، ذکر کرده و دلالت صریح و روشن در معنای قرب و لقای خداوند و دیدار او تنظیم شده است که به آن وسیله شبهات انسان ها و شکیّات منکران و وحشت اهل شک و شبهه را برطرف کرده است.