هومو ارکتوس انسان راست قامت

 

یک مطالعه تازه نشان داده است که یکی از خویشاوندان کهن انسان امروزی تا دوره‌های نسبتا اخیر در شرق آسیا می‌زیسته است. گونه هومو ارکتوس حدود دو میلیون سال پیش تکامل پیدا کرد و اولین گونه شناخته شده انسان است که کاملا صاف می‌ایستاد و راه می‌رفت.

اکنون شواهد نشان می‌دهد که این گونه تا کمی بیش از 100 هزار سال پیش در جزیره جاوه در اندونزی - یعنی تا مدت‌ها پس از آنکه در سایر مناطق از بین رفت - زندگی می‌کرد. به این ترتیب دوران زیست هومو ارکتوس با انسان امروزی همپوشانی داشته است.

جزییات این مطالعه در نشریه نیچر تشریح شده است.

در دهه 1930 دوازده کاسه جمجمه و دو استخوان پای این گونه در مرکز جاوه پیدا شد و در دهه‌های بعد از آن، محققان تلاش کردند تاریخ این فسیل‌ها را تعیین کنند، اما با مشکلاتی روبرو شدند.

در دهه 1990 یک تیم به تخمین خیلی کم 53 هزار سال تا 27 هزار سال رسید که این احتمال را پیش می‌کشید که هومو ارکتوس و انسان امروزی - هومو ساپین - برای دوره‌ای همزمان در این جزیره زندگی می‌کردند.

اکنون محققان تحت سرپرستی پروفسور راسل سیوچون از دانشگاه آیووا با حفاری دقیق‌تر محل کشف این فسیل‌ها در کنار رود سولو آن را بار دیگر تحلیل کرده است.

آن‌ها می‌گویند که اکنون به تاریخ قطعی بستر شکل گیری این استخوان‌ها رسیده اند که 117 هزار تا 108 هزار سال است. این جدیدترین رکورد شناخته شده از گونه هومو ارکتوس در جهان است.

به نظر می‌رسد هومو ارکتوس در سایر جزایر جنوب شرقی آسیا به گونه‌های کوچکتر تکامل یافته باشد. مثلا در جزیره فلورز به هومو فلورسنسیس - یا آدم کوتوله - و در فیلیپین به هومو لوزونسیس بدل شده باشد. علت آن احتمالا محدودیت منابع غذایی در این جزایر بود.

اما در جاوه ظاهرا غذای کافی برای ارکتوس‌ها وجود داشته تا ابعاد قبلی اندام خود را حفظ کنند.

به نظر می‌رسد قد گونه‌های کشف شده 152 تا 183 سانتیمتر بوده که قابل مقایسه با نمونه‌های کشف شده در آفریقا و سایر نقاط است.

این یافته‌ها موید تغییراتی است که تکامل شناسی طی چند دهه گذشته طی کرده. دانشمندان تصور می‌کردند که تکامل انسان روی یک خط راست از انسان واران - گونه‌هایی مثل شامپانزه و گوریل - تا گونه ما درحال پیشروی بوده است.

این نگاه در نمودار معروف به "راهپیمایی پیشرفت" که با یک موجود شبیه به شامپانزه شروع می‌شود و به انسان ختم می‌شود متبلور شده است.این روز‌ها می‌دانیم که روند تکامل به این سادگی نبوده.

مطالعه تازه این حقیقت شگفت انگیز را برجسته می‌کند که خیلی از گونه‌هایی که فکر می‌کردیم جزو مراحل گذار در این راهپیمایی بوده اند با یکدیگر همپوشانی داشته اند، که در برخی موارد به صد‌ها هزار سال می‌رسید.

اما چرا هومو ارکتوس اینقدر در جاوه دوام آورد؟ این گونه احتمالا 500 هزار پیش در آفریقا از بین رفته بود و در چین تا حدود 400 هزار سال قبل دوام آورد.

راسل سیوچون فکر می‌کند که ارکتوس، احتمالا در سایر نقاط زیر فشار رقابت با گونه‌های دیگر، صحنه را خالی کرده بود، اما در جاوه منزوی بود و توانست دوام آورد.

با این حال نتایج مطالعه نشان می‌دهد که این فسیل‌ها متعلق به دوره‌ای هستند که شرایط محیط زیست جاوه درحال تغییر بود. منطقه‌ای که قبلا دارای جنگل‌های تنک بود، به تدریج داشت به جنگلی گرمسیری بدل می‌شد.

پروفسور سیوچون فکر می‌کند این می‌تواند درست همان مقطعی باشد که هومو ارکتوس در این جزیره منقرض شد.