در همین ارتباط، ظریف روز دوشنبه در صدر یک هیات سیاسی به سوریه سفر کرد و با مقامات سوریه از جمله بشار اسد رئیس‌جمهوری این کشور دیدار و گفت وگو کرد. وزیر امور خارجه ایران را در این سفر علی اصغر خاجی دستیار ارشد وزیر امور خارجه در امور ویژه سیاسی و حمیدرضا دهقانی‌پوده دستیار وزیر و مدیرکل خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه همراهی می‌کنند. شبکه خبری المیادین شامگاه شنبه هفته جاری از سفر ظریف به دمشق خبر داده و اعلام کرده بود که ظریف قرار است دوشنبه در سفر به سوریه با ولید معلم، وزیر امور خارجه سوریه دیدار و گفت‌وگو کند.
لزوم سفر ظریف به سوریه
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران دیروز دوشنبه در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت در سفر ظریف به دمشق طیف وسیعی از مسائل مطرح می‌شود. او افزود: لازم بود بعد از مدت‌ها که دیداری بین مقامات ایران و سوریه نبود، یک سفر و دیدار برای هماهنگی امور به ویژه در شرایطی که الان در آن قرار دهیم انجام شود و این سفر اخیرا برنامه‌ریزی شد و ظریف در آنجا راجع‌به تحولاتی که در منطقه رخ داده و همین‌طور تحولات در داخل خاک سوریه در مبارزه آنها علیه تروریسم، رایزنی و تبادل‌نظر خواهد کرد.
تاثیر کرونا بر سفرهای وزیر خارجه
موسوی 21 اسفند‌ماه درباره تاثیر کرونا بر سفرهای وزیر خارجه گفته بود که «اگر شرایط اقتضا کند آمادگی داریم اگر کاری پیش بیاید و موضوع مهم و حیاتی باشد، آقای ظریف به نقاط مورد نظر سفر کنند، ولی شرایطی که اکنون وجود دارد قدری بر تحرکات اثر گذاشته است. البته رایزنی‌ها قطعا ادامه دارد و اگر حضوری نبوده است از طریق تماس‌های تلفنی و... این رایزنی‌ها برقرار است. اگر نکته مهم و حیاتی پیش بیاید قطعا این سفرها انجام خواهد شد.»
آخرین باری که وزیر امور خارجه ایران به سوریه سفر کرد، فروردین ماه سال گذشته بود. او در این سفر با مقامات ارشد سوریه، از جمله رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه این کشور دیدار و در مورد تقویت روابط دوجانبه و تحولات منطقه رایزنی و گفت‌وگو کرد. ولید المعلم معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه سوریه و سرتیپ علی عبدالله ایوب وزیر دفاع این کشور هم 22 دی 98 و چند روز پس از ترور سردار سلیمانی به تهران سفر و با مقامات عالیرتبه ایران دیدار و گفت وگو کردند.
بررسی روند آستانه
پیگیری روند آستانه و برگزاری دور جدید آن یکی از مهم‌ترین اهداف سفر محمد جواد ظریف به دمشق در شرایط کنونی است. اهمیت چارچوب آستانه در حفظ تمامیت سرزمینی سوریه، مبارزه با تروریسم و فراهم کردن زمینه‌های شکل‌گیری قانون اساسی جدید سوریه است که زمینه را برای گفت‌وگوهای سیاسی طرف‌های درگیر این بحران فراهم می‌کند.
قرار بود در اسفند (1398) نشست سران سه کشور روند آستانه (ایران، روسیه و ترکیه) درباره صلح سوریه در تهران برگزار شود که به دلیل شیوع کرونا این نشست برگزار نشد. در همین خصوص یک روزنامه سوری خبر داد که وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران قرار است در جریان سفر به دمشق، پس از دیدار با مسوولان سوری، مسائل مربوط به نشست آتی آستانه را بررسی کند. به گزارش خبرگزاری فارس، یک منبع دیپلمات خارجی در دمشق به الوطن گفت: هدف از این سفر، «رایزنی با مسوولان سوری پیش از نشستی است که قرار است چهارشنبه آتی، وزرای خارجه کشورهای ضامن روند آستانه (روسیه، ایران و ترکیه) برگزار کنند.» او همچنین تاکید کرد که نشست وزرای خارجه کشورهای ضامن روند آستانه، از طریق ارتباط ویدئویی برگزار خواهد شد. پیشتر «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه مدعی شده بود که «روند آستانه» که حدود سه سال پیش برای حل و فصل مسالمت‌آمیز مسائل سوریه توسط ترکیه، روسیه و ایران تشکیل شد دچار فروپاشی شده است و باید ببینیم ترکیه، روسیه و ایران چه کاری می‌توانند برای احیای روند آستانه انجام دهند.»
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در اهمیت برگزاری نشست آستانه گفت: روند آستانه به‌عنوان مهم‌ترین روند سیاسی که ممکن است به شرایط بهتری در این وضعیت فعلی بینجامد، همچنان در دستورکار کشورهای عضو از جمله ایران قرار دارد و بنا بود نشست سران عضو روند آستانه را در تهران داشته باشیم که به دلیل کرونا این امر به تعویق افتاده، ولی این به آن معنا نیست که رایزنی‌ها و هماهنگی‌های ما در این زمینه مختل شود. بنابراین سفر ظریف در زمان مناسبی انجام شد و امیدوارم به نتایج خوبی منجر شود.
وضعیت میدانی ادلب
وضعیت میدانی ادلب دیگر محور سفر محمد جواد ظریف به دمشق و رایزنی با مقامات سوری است. در شرایط کنونی و میدانی سوریه، ادلب یکی از مهم‌ترین گره‌های بحران سوریه است که تمرکز تروریست‌ها و برخی حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی بر آن قرار گرفته است. به‌ویژه تمرکز ترکیه بر ادلب و مناطق اطراف آن به نگرانی‌ها از ادامه بحران دامن زده است.
حضور نیروهای مسلح ترکیه در خاک سوریه و اطراف ادلب هم با خواسته دولت مرکزی و خواسته دو کشور دیگر ضامن روند صلح آستانه یعنی ایران و روسیه در تعارض قرار دارد، از همین رو حضور ظریف در دمشق می‌تواند تکلیف اوضاع امنیتی ادلب را بیش از گذشته روشن کند. بنابراین تعیین‌تکلیف وضعیت امنیتی ادلب و کنترل کامل این استان توسط حکومت سوریه یکی از دغدغه‌های تهران و دمشق است.
ارتش ترکیه در ماه‌های اخیر به بهانه نظارت بر آتش‌بس ده‌ها نقطه دیده‌بانی در استان ادلب ایجاد کرده و حجم وسیعی از نیروهای نظامی خود را در مناطق شمالی سوریه مستقر کرده است. گفتنی است، در حال حاضر، بخش اعظمی از استان ادلب در اشغال تروریست‌ها قرار دارد. ارتش سوریه نیز چندی پیش در چندین عملیات توانست مناطق گسترده‌ای از حماه، حلب و ادلب را آزاد کند که با توافق آتش‌بس، فعلا این عملیات متوقف است.
نزدیک شدن امارات به دمشق
سومین محوری که به‌نظر می‌رسد در سفر محمد جواد ظریف به دمشق مورد بررسی قرار گرفته، خیز دولت‌های عربی خلیج فارس و در راس آنها امارات برای بازگشایی روابط سیاسی و اقتصادی با سوریه است. تلاش دولت‌های عربی خلیج فارس برای نزدیک شدن به دولت سوریه در حالی است که از زمان آغاز بحران سوریه در سال 2011، این کشورها در صف حامیان گروه‌های تروریستی مخالف حکومت دمشق درآمده و حمایت‌های مالی و نظامی گسترده‌ای را از این گروه‌ها انجام دادند اما با تغییر معادلات میدانی سوریه، درصدد نزدیکی با سوریه بر آمده‌اند.
اخیرا «محمد بن زائد» ولیعهد ابوظبی، با «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه، تماس گرفته و از تمایل امارات برای حمایت از حکومت قانونی دمشق سخن گفته است. اهداف امارات و دیگر دولت‌های عربی خلیج‌فارس چون عربستان و بحرین را می‌توان اقتصادی و به مساله بازسازی سوریه مرتبط دانست. همچنین امارات و عربستان به دنبال این هستند که با حضور در سوریه و بازگشایی روابط سیاسی با دمشق، زمینه را برای فشار بر ترکیه و قطر افزایش دهند.
