کافه بازار گزارش «صنعت برنامه‌های موبایل ایران در سال 98» را منتشر کرد. این گزارش به گفته بازار، تصویری روشن‌تر از وضعیت صنعت برنامه‌ها و بازی‌های موبایل در ایران را به نمایش می‌کشد. بازار که قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین مارکت اندرویدی ایران است در پایان سال 98 تعداد 41 میلیون کاربر فعال داشته است.
بازار از 1389 تا 1398
گزارش کافه بازار با گریزی به تمام عمر فعالیت این پلتفرم آغاز می‌شود. در زمان انتشار این گزارش (15 اردیبهشت) بازار اعلام می‌کند که بیشتر از 43 میلیون کاربر ثبت نامی دارد.
بیشتر از 67 هزار توسعه دهنده در این مسیر با بازار همراه بوده‌اند که درآمد کلی آن‌ها بیشتر از 477 میلیارد تومان بوده است. در مجموع بازار شاهد بیشتر از 90 میلیون تراکنش موفق بوده و بیشتر از 12 میلیون خریدار در این پلتفرم حضور داشته‌اند.
و اما سال 1398
آمارهایی که بازار از سال 98 ارائه می‌دهد با چند داده‌ی مهم و البته چند رکورد قابل توجه همراه می‌شوند. این پلتفرم می‌گوید که در انتهای سال 98 تعداد 41 میلیون نصب فعال داشته است و تعداد کل دانلود و به روز رسانی‌ها نیز 1 میلیارد و 850 میلیون عدد بوده‌اند که رشد سال به سال 16 درصدی را به نمایش می‌کشد.
دو رکورد مهم هم در این بخش دیده می‌شود. بازار در یک روز شاهد 13.7 میلیون دانلود و به روز رسانی بوده است. رکورد کاربر فعال روزانه نیز به 6 میلیون و 440 هزار کاربر رسیده است.
نمودار فوق به شکل کامل گویاست که تعداد توسعه دهنده فعال، کل برنامه‌ها، درآمد توسعه‌دهندگان و تراکنش‌های موفق چه تغییراتی داشته‌اند اما برخی از این تغییرات واقعا مهم هستند. برای مثال تعداد توسعه‌دهندگان در مقایسه با سال 97، تا 32 درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر درآمد خالص توسعه‌دهندگان نیز با رشدی 83 درصدی به 189 میلیارد تومان رسیده. از این رقم 120 میلیارد تومان به سازندگان برنامه‌ها و 69 میلیارد تومان به سازندگان بازی‌ها رسیده و این نشان می‌دهد که هنوز در ایران ساختن برنامه پول‌سازتر است.
در این نمودار البته تعداد کل برنامه‌های موجود در بازار به نسبت یه سال قبل 22 درصد کاهش داشته و به 127 هزار اپ و بازی رسیده است؛ این در حالی است که تعداد توسعه‌دهندگان 32 درصد افزایش داشته است. برنامه‌ها 17 درصد و بازی‌ها در این میان 42 درصد کاهش داشته‌اند. بازار علت این موضوع را در گزارش خود ذکر نکرده است.
رشد در 5 سال اخیر
اگرچه بازار در سال 98 با ثبت نام بیشتر از 7 میلیون کاربر، تعداد کل کاربران ثبت نامی خود را به 43 میلیون نفر رسانده است اما نمودارهای متنوعی را نیز منتشر کرده که نشان می‌دهد در 5 سال اخیر چه اتفاقاتی در این مارکت اندرویدی افتاده و هر سال، چه تعداد کاربر در این پلتفرم حضور داشته‌اند.
این نمودار نشان می‌دهد که روند رشد کاربران فعال، کاربران ثبت نامی در بازار و تعداد کل برنامه‌ها از سال 94 تا 98 به چه شکل بوده‌اند. این نمودار 2 نکته‌ی قابل توجه دارد. اول اینکه بازار موفق شده در ترغیب کاربرانش برای ثبت نام، رشدی 20 درصدی داشته باشد و از 36 میلیون در سال 97 به 43 میلیون در سال 98 برسد. نکته دوم مربوط به کاهش برنامه‌های فعال است که از 163 میلیون در سال 97 به 127 میلیون در سال 98 رسیده است: یک کاهش 22 درصدی.
این نمودار نشان می‌دهد که بازار در سال 98 24 میلیون تراکنش موفق داشته است. بازار می‌گوید از کل 90 میلیون تراکنش موفق انجام شده از سال 89، تعداد 24 میلیون تراکنش در سال 98 توسط 3.7 میلیون خریدار انجام شده که نشان‌دهنده‌ی رشد سال به سال است.
اما یکی دیگر از مهم‌ترین نمودارهای سالانه‌ی بازار مربوط به دریافتی توسعه‌دهندگان است که نقش نبض تپنده این پلتفرم را بازی می‌کنند. توسعه‌دهندگان در سال 98 مبلغ 189 میلیارد تومان خالص دریافتی از بازار داشته‌اند؛ که بر اساس نمودار زیر، رشدی 83 درصدی داشته است که بسیار قابل توجه است.
بازار اعلام می‌کند که از زمان تاسیس تا پایان سال 98، مجموعا درآمد توسعه‌دهندگان به بیشتر از 477 میلیارد تومان رسیده است. نکته مهم اینجاست که در یک سال اخیر و با وجود کاهش «برنامه‌های فروشنده»، درآمد توسعه‌دهندگان و میانگین تعداد تراکنش به ازای هر فروشنده افزایش یافته است. در واقع هر برنامه‌ی فروشنده، به یک برنامه یا بازی گفته می‌شود که حداقل یک تراکنش موفق داشته باشد.
در نمودار فوق می‌بینیم که تعداد برنامه‌های فروشنده در کافه بازار از 52 هزار عدد در سال 97 با کاهش 23 درصدی به 40 هزار عدد در سال 98 رسیده است. این روند نزولی از سال 96 آغاز شده بود و به نظر می‌رسد روندی خودخواسته در کافه بازار است. با این حال در نهایت می‌توان دید که تعداد تراکنش به ازای هر فروشنده، 99 درصد در سال 98 افزایش یافته است.
مرز بندی برنامه‌ها و بازی‌ها
بخش بعدی گزارش بازار به تحلیل برنامه‌ها و بازی‌ها اختصاص دارد و مرزهای هر بخش را به شکلی روشن‌تر نمایش می‌دهد.
نمودار فوق اولین به خوبی یک نمای کلی از این مرز بندی را نمایش می‌دهد. برنامه‌ها (آبی) 64 درصد از میانگین توسعه‌دهندگان را به خود اختصاص داده‌اند. به کلامی ساده‌تر، از کل درآمد 189 میلیارد تومانی توسعه‌دهندگان در سال 98، تقریباً یک سوم این مبلغ به توسعه‌دهندگان بازی‌ها (قرمز) اختصاص پیدا کرده است. سهم بازی‌ها همچنین یک پنجم از کل تراکنش‌ها بوده است.
در مجموع 40 هزار برنامه و بازی فروشی که در بازار حضور دارند، 81 درصد برنامه و 19 درصد بازی هستند. اما نکته جالب اینجاست که میانگین نصب فعال برنامه‌های فروشنده 2800 و میانگین نصب فعال بازی‌های فروشنده 4300 است.
آمارهای ماهانه و سالانه بازار از خریداران و فروشندگان نشان می‌دهد که تعداد خریدارها افزایش و تعداد فروشندگان کاهش داشته است. در واقع، در مقایسه با سال 97، تعداد بازی‌ها 25 درصد و تعداد برنامه‌ها 22 درصد کاهش داشته است.
درآمد بازی و برنامه‌ها در آذر ماه 98 به شکل عجیبی بیشتر از سایر ماه‌ها افزایش داشته است. این آمار در سه ماه پایانی سال در مقایسه با آذر ماه کاهش پیدا می‌کند اما می‌توان دید که مجدداً در پایان سال و احتمالا به دلیل خانه نشینی بیشتر مردم، روند تعداد تراکنش‌ها افزایش داشته است.
این نمودار همچنین نشان می‌دهد که درآمد توسعه‌دهندگان برنامه‌ها 114 درصد افزایش داشته و به 120 میلیارد تومان رسیده در حالی که درآمد توسعه‌دهندگان بازی با 47 درصد افزایش به 69 میلیارد تومان در سال 98 رسیده است.
کاربران در سال 98 مجموعاً یک میلیارد و 871 میلیون بار برنامه‌ها و بازی‌های خود را دانلود یا بروز رسانی کرده‌اند؛ روندی که در نمودار نیز می‌توان دید که در نیمه دوم سال افزایش داشته است. رکورد این دانلود و بروز رسانی باز هم متعلق به آذر ماه است و در این ماه برنامه‌ها 137 میلیون بار و بازی‌ها 63 میلیون بار دانلود یه بروز شده‌اند.
نکته مهم اینجاست که بازار می‌گوید در این آمار، برنامه‌های پرنصب شرکت‌هایی مانند گوگل و سامسونگ که معمولاً به شکل پیش‌فرض در موبایل‌ها نصب شده‌اند را محاسبه‌ی نصب فعال در نظر نگرفته است.
بخش جالب دیگری که می‌توان در گزارش بازار یافت مربوط به جستجوهای کاربران و علایق آن‌هاست. بازار می‌گوید در سال 98 میزبان 2.13 میلیارد جستجو بوده است و کاربران به شکل میانگین در هر ماه، 12.5 میلیون کلمه متفاوت را جستجو می‌کنند. در بخش فوقانی تصویر بالا می‌توانید ببینید که باز هم آذر ماه رکورد شکن بوده و 16.1 میلیون کلمه متفاوت در این ماه جستجو شده است.
همانطور که در جدول فوق می‌بینید، در 3 ماه نخست سال 98 جستجوها برای تلگرام به شدت پر رنگ بوده است اما در ماه‌های بعدی، نقش اینستاگرام و واتس‌اپ در جستجوها پر رنگ‌تر می‌شود. پرجستجوترین کلمه نیز در جستجوها، کلمه‌ی «بازی» بوده است.
نگاهی عمیق‌تر به «برنامه‌ها»
در بخش برنامه‌ها، بازار گزارشی جامع را منتشر کرده که می‌تواند به خوبی نشان نقشه پراکندگی توسعه‌دهندگان را به تصویر می‌کشد. اما آنچه مهم‌تر است اینکه آیا درآمد توسعه‌دهندگان مستقل هم در همه جای کشور یکسان است؟
پاسخ به این سوال به تلخ‌ترین شکل ممکن منفی است. استان تهران با 27.8 درصد، بیشترین سهم از توسعه‌دهندگان را دارد و با 20.5 درصد، بیشترین سهم را هم در برنامه‌ها دارد، اما 86.9 درصد درآمد سال 98 توسعه‌دهندگان، به توسعه‌دهندگان تهرانی اختصاص پیدا کرده است. این روند در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است. اما رویکرد دولت باید برای این تمرکز زدایی از پایتخت چه باشد؟ «امیر ناظمی»، رئیس سازمان فناوری و معاون وزیر ارتباطات در همین رابطه و پیروی گزارش کافه بازار، یادداشتی تحت عنوان «تمرکز زدایی و دن‌کیشوت شدن» را در دیجیاتو منتشر کرد.
در بخش دیگر دسته‌های برنامه‌ها به نمایش کشیده شده‌اند. دسته آموزش، مذهبی و کتاب‌ها بیشترین تعداد برنامه و دسته ابزارها، کاربردی و پیام‌رسان‌ها بیشترین تعداد دانلود و بروز رسانی را به خود اختصاص داده‌اند. در مجموع برنامه‌ها در سال 98، 1.2 میلیارد بار دانلود یا بروز رسانی شده‌اند.
همچنین در سال 98 همچنین 78 میلیون امتیاز در بازار ثبت شده است. 49 میلیون از این تعداد به برنامه‌ها اختصاص دارد که بیشترین تعداد امتیاز به دسته‌های مذهبی، کاربردی و شبکه‌های اجتماعی ثبت شده است.
نمودار فوق درصد خریداران مشترک بین رقبای هر دسته از برنامه‌ها را نشان می‌دهد. در اغلب دسته‌ها، بیشتر خریداران، خریدهای خود را تنها از یک رقیب انجام می‌دهند. از سوی دیگر این نمودار نشان می‌دهد که بیشترین اشتراک خریدار در دسته‌ی «شبکه‌های اجتماعی» اتفاق افتاده است؛ در برنامه‌های این دسته 73 درصد از خریداران تمام خریدهای خود را از یک فروشنده انجام داده‌اند.
نمودار فوق سهم برنامه‌های فروشنده از کل برنامه‌های هر دسته را نمایش می‌دهد. اولین موضوعی که با دیدن این نمودار مشخص می‌شود این است که در دسته‌های امور مالی، آموزش و دارو و درمان، حجم انتشار برنامه‌ها به شکل رایگان به شدت کمتر از سایر دسته‌هاست.
این نمودار، بیشترین و کمترین رشد در نصب فعال دسته‌های برنامه‌ها را نمایش می‌دهد. برنامه‌های امور مالی، موسیقی و صدا، شبکه‌های اجتماعی بیشترین رشد تعداد کل نصب فعال را در مقایسه با انتهای سال 97 داشته‌اند.
این نمودار نیز بیشترین و کمترین رشد در تعداد تراکنش‌های دسته‌های مختلف را نشان می‌دهد. برنامه‌های دسته‌ی خرید، ورزشی، ورزش و تغذیه بیشترین رشد تراکنش موفق را در مقایسه با سال 97 داشته‌اند.
بازار می‌گوید از ابتدای عمرش تاکنون 84 هزار برنامه برای فروش قرار گرفته‌اند. در سال 98، تعداد 32 هزار اپلیکیشن فعال فروشنده در بازار فعال بوده‌اند.
بر اساس نمودار فوق، در سال 98 تعداد 3500 فروشنده جدید به بازار اضافه شده و 26 هزار فروشنده نیز در سال 97 فعال بوده‌اند.
از سوی دیگر در کل عمر بازار، 10.8 میلیون خریدار از برنامه‌ها خرید کرده‌اند که 3 میلیون نفر از آن‌ها در سال 98 نیز فعال بوده‌اند. 1.75 میلیون نفر نیز برای اولین بار در سال 98 خرید کرده‌اند. 
در نمودار بعدی، بازار نقشه‌ی رقابت برنامه‌ها در صنعت محصولات دیجیتال را به تصویر کشیده است. این نمودار میزان عرضه، تقاضا و تمرکز درآمد در دسته‌های مختلف برنامه‌ها را نشان می‌دهد.
آخرین نمودار در بخش برنامه‌ها، مربوط به برترین‌های ایرانی در سال 98 است. در واقع بازار می‌گوید در این رده‌بندی تنها توسعه‌دهندگان ایرانی را در نظر گرفته است. بخش‌های بیشترین رشد و پرنصب‌ترین‌های جدید، تا حد زیادی در گروی اپلیکیشن‌های مالی، بانکی و رمزساز هستند.
نگاهی عمیق‌تر به «بازی‌ها»
در بخش بازی‌ها، باز هم می‌بینیم که توسعه‌دهنده‌های بزرگ بازی در تهران 88 درصد از درآمدهای این صنعت را به خود اختصاص داده‌اند در حالی که دیگر استان‌ها نیز توسعه بازی سهم دارند. خراسان رضوی، اصفهان و فارس بیشترین توسعه‌دهندگان بازی را پس از تهران دارند.
بازی‌ها بیش از 670 میلیون بار در سال 98 دانلود یا بروز رسانی شده‌اند. همانطور که در نمودار فوق می‌بینید، دسته‌ی بازی‌های تفننی بیشترین تعداد بازی و بیشترین دانلود یا بروز رسانی را در بین 12 دسته مختلف به خود اختصاص داده است.
نمودار مهم دیگری که در بخش بازی‌ها وجود دارد مربوط به سهم بازی‌های فروشنده از کل بازی‌ها است. در این نمودار می‌توان دید که در دسته‌ی کلمات و دانستی‌ها، توسعه‌دهنده‌ها تمایل کمی برای انتشار رایگان بازی‌ها دارند.
در مجموع هم می‌توان دید که بازی‌های رایگان سهم زیادی از بازی‌ها دارند. دسته‌های امتیازی، معمایی و تفننی بیشترین سهم را در بازی‌های رایگان دارند.
این نمودار بیشترین و کمترین رشد در نصب فعال دسته‌های مختلف بازی‌ها را نشان می‌دهد. بازی‌ها در دسته‌های آموزش، ماجراجویی، اکشن بیشترین رشد تعداد نصب فعال را داشته‌اند.
این نمودار نیز بیشترین و کمترین رشد در تعداد تراکنش دسته‌های مختلف بازی را نشان می‌دهد. بر همین اساس بازی‌های دسته تفننی، ماجرایی و استراتژی بیشترین رشد تراکنش موفق را داشته‌اند.
بر اساس نمودار فوق، در کل عمر بازار 20 هزار بازی برای فروش عرضه شده است که 7.7 هزار عدد از آن‌ها در سال 98 هم فعال بوده‌اند. از این 7.7 هزار بازی، 1.6 هزار عدد آن‌ها جدید هستند
از ابتدای راه‌اندازی بازار تا انتهای سال 98 نیز بیش از 3 میلیون 960 هزار خریدار بازی‌ها را خریده‌اند که در سال 98 تعداد 963 عدد از آن‌ها فعال بوده‌اند.
نقشه رقابت بازی‌ها که میزان عرضه، تقاضا و تمرکز درآمد در دسته‌های مختلف بازی‌ها را به تصویر می‌کشد.
آخرین نمودار گزارش بازار به برترین بازی‌ها در سال 98 اختصاص دارد؛ جایی که البته صرفاً توسعه‌دهنده‌های ایرانی در نظر گرفته شده‌اند. نکته قابل توجه اینجاست که پرنصب‌ترین بازی ایرانی یعنی «آمیرزا» 2 میلیون نصب فعال دارد و گزینه‌های بعدی با اختلاف زیاد همه 500 هزار نصب فعال دارند. این در حالیست که اپلیکیشن «دیوار» به عنوان پرنصب‌ترین برنامه در بازار، 20 میلیون نصب فعال دارد.
چند نکته مهم
بازار در انتهای گزارش خود مروری داشته بر اتفاقات مهم سال 98 که در این میان می‌توان به سرمایه‌گذاری 3 میلیارد و 900 میلیون تومانی این شرکت در شتابدهنده آواگیمز اشاره کرد. موضوع قابل توجه دیگر، راه‌اندازی دفتر مشهد کافه بازار است. این شرکت در همین رابطه می‌نویسد:
«افتتاح دفتر کافه‌بازار در مشهد سبب شد که علاوه بر تمرکز زدایی و رونق اشتغال در خارج از تهران، با جامعه‌ی نخبه‌ی دانشگاهی و فعالان صنعت این شهر ارتباط سازنده برقرار شود و تخصص و دانش فارغ التحصیلان و دانشجویان آنجا فرصت شکوفایی بیابد.»
موضوع قابل توجه دیگری که کافه بازار به آن اشاره می‌کند مربوط به افت چشم‌گیر درآمد توسعه‌دهندگان به دلیل آغاز به کار رمز پویا و اجباری شدن استفاده از آن است: «با اجباری شدن رمز پویا، درآمد هفتگی توسعه دهندگان بازار در نخستین هفته‌ی اجرای طرح (19 تا 25 بهمن) 20 تا 30 درصد کاهش داشت. بازی‌ها بیشترین کاهش (30 تا 50 درصد) را داشتند. کافه‌بازار از ابتدای طرح کوشید تا در ارتباط نزدیک با نهادهای بانکی، اشکالات اجرایی طرح را بیان کند و در این مدت، پیشنهادهایی برای کاهش اثر منفی آن ارائه داده است. با گذشت زمان و تسهیل روند فعالسازی و استفاده از رمز پویا، افت درآمد توسعه دهندگان روند کاهشی در پیش گرفته است.»
«شایعه هک بازار» موضوع دیگری است که کافه بازار در گزارش خود به آن اشاره کرده و آن را یک شایعه قلمداد کرده است. اتفاقی که مربوط به ابتدای سال 98 می‌شود. این شرکت در همین رابطه می‌نویسد: «کمی پس از 40 میلیونی شدن کاربران بازار، شایعه‌ای مبنی بر هک بازار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. بررسی‌های تیم فنی کافه‌بازار وجود یک اشکال امنیتی در سورس‌کد یکی از زیرسیستم‌های وبسایت بازار را تأیید کرد. پس از شناسایی و رفع مشکل، بازار در بیانیه‌ای، وجود یک اشکال امنیتی را در زیرسیستم سایت تأیید و هرگونه نشت اطلاعات کاربران را رد کرد.»
موضوع مهم بعدی، قطعی اینترنت در آبان ماه است که کافه بازار تصمیم گرفته تا اینجا و در گزارش خود به آن واکنش نشان دهد. این شرکت می‌گوید:
«در مدت قطعی اینترنت، کاربران همچنان می‌توانستند از بازار استفاده کنند اما به نظر ما این اتفاق در کل به دسترسی سرویس‌های اینترنتی داخلی ضربه بزرگی زد، روند کار و فعالیت روزمره این شرکت‌ها را هم تا حد زیادی مختل کرد، و علاوه بر آن ضربه‌ای جدی بر بدنه‌ی نیروی انسانی نخبه‌ی این صنعت وارد آورد. امیدواریم چنین اتفاقی در سال‌های آینده هرگز رخ ندهد.»
می‌توانید نسخه کامل گزارش بازار را از اینجا دانلود کنید.
