گزارش‌ها حاکی از آن است که بانک‌ها و موسسات اعتباری انتشار اوراق گواهی سپرده مدت‌دار با نرخ سود 18 درصد را در دستور کار قرار داده‌اند. برخی از بانک‌ها این روند را در روزهای اخیر آغاز کرده‌اند و برخی دیگر، از ابتدای هفته آینده در دستور کار قرار خواهند داد. نرخ شکست این اوراق 10 درصد گزارش شده است. این اوراق یکساله با نام بوده و قابلیت انتقال به شخص دیگر وجود ندارد. پیش از این بانک‌ها و موسسات اعتباری در یک اقدام هماهنگ نرخ سود سپرده‌های یکساله را تا 15 درصد کاهش داده بودند. این موضوع به‌دنبال کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی اتفاق افتاد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ سود در بازار بین بانکی، تا سطح 16 درصد نیز کاهش یافت و تصمیم کاهش نرخ سود سپرده‌ها نیز به‌دنبال این تصمیم اتخاذ شد. اما دو سوال مشخص وجود دارد، لزوم انتشار اوراق با توجه به کاهش سود سپرده به 15 درصد چیست؟ و سوال دیگر این است که چرا در حال حاضر، بانک‌ها منابع خود را از بازارهای جایگزین نظیر بازار بین بانکی تامین مالی نمی‌کنند؟
مزیت اوراق نسبت به سپرده
بانک‌ها به‌طور سنتی برای دریافت منابع از مشتریان خود، سپرده‌های مدت‌دار تعریف می‌کنند، این سپرده‌ها با توجه به ویژگی‌هایی که دارند می‌توانند جذابیت‌های مختلفی داشته باشد. اوراق گواهی سپرده‌ای که در بانک‌ها منتشر می‌شود، مشابه سپرده‌های یکساله است، اما برخی مزیت‌ها نیز نسبت به این سپرده‌ها دارد. شباهت‌های این اوراق با سپرده بانکی است که هر دو یکساله بوده، نرخ سود به‌صورت ماهانه اختصاص پیدا می‌کند و هر دو جزو سرمایه‌گذاری بدون ریسک محسوب می‌شوند. به نوعی هر فردی که به‌دنبال تحقق سود بدون دغدغه است، از این ابزارها در بانک‌ها استفاده می‌کند. اما اوراق جدید بانکی، برخی مزیت‌ها را نیز دارد. نخست این است که نرخ سود این اوراق 18 درصد است، به بیان دیگر سه واحد درصد بیشتر از نرخ سود سپرده یکساله است. موضوع دوم این است که نرخ شکست بالاتری دارد، به این معنی که اگر فردی بخواهد پول خود را زودتر از موعد یک سال از بانک خارج کند، چه سودی تعلق می‌گیرد. این نرخ برای سپرده‌های یکساله 8 درصد و برای اوراق گواهی سپرده 10 درصد تعریف شده است. نکته دیگر این است که گواهی اوراق سپرده با نام است، اما قابلیت معامله در بازار ثانویه و قابلیت انتقال را ندارد. بنابراین طبیعی است افرادی که به‌دنبال سپرده‌گذاری یکساله و بدون ریسک باشند به این نوع سرمایه‌گذاری در بانک‌ها روی آورند.
لزوم انتشار اوراق بانک‌ها
یکی از سوالات مهمی که در حال حاضر مطرح است این است که چرا پس از کاهش نرخ سود سپرده به 15 درصد، بانک‌ها اجازه انتشار اوراق با نرخ سود 18 درصدی را پیدا کردند؟ در میانه فروردین ماه بانک‌ها توافق کردند که نرخ سود سپرده‌های یکساله را 15 درصد تعیین کنند، این موضوع به این معنی است که بانک‌ها دیگر نباید نرخی بالاتر از سطح 15 درصد برای سپرده‌ها پرداخت کنند. اما این تصمیم با یک سیاست جانبی همراه شد. در روز اول اردیبهشت ماه روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در یک گزارش با عنوان «سود 18 درصدی از مسیر اوراق» به این نکته اشاره کرد که بانک‌ها این امکان را دارند بر حسب نیاز خود، اوراق گواهی سپرده با نرخ سود 18 درصد به مشتریان ارائه دهند. در حقیقت، بانک‌ها در صورت نیاز می‌توانند از این ابزار استفاده کنند و این موضوع، اهرمی برای حفظ سپرده‌های بلندمدت بانکی است. اما این تفاوت وجود دارد که حجم انتشار این اوراق محدود خواهد بود و متناسب با نیاز بانک‌ها منتشر خواهد شد. بنابراین در حقیقت برای بانک‌ها، ابزاری در نظر گرفته شده است که بتوانند تعادل میان منابع و مصارف خود را حتی با سیاست کاهش نرخ سود بانکی حفظ کنند.
تفاوت با بازار بین بانکی
پرسش دوم این است که با توجه به کاهش نرخ سود در بازار بین بانکی، چرا بانک‌ها نیازهای خود را از این بازار تامین نمی‌کنند؟ برای پاسخ به این پرسش باید کمی ماهیت بازار بین بانکی را تشریح کرد. بازار بین بانکی، یک بازار برای سپرده‌گذاری یا تسهیلات دهی یک شبه میان بانک‌ها است. بنابراین بانک‌ها عموما کسری‌های روزانه خود را از این بازار تامین می‌کنند. با توجه به این موضوع بانک‌ها نمی‌توانند حساب بلندمدتی روی منابع بازار بین بانکی کنند، این در حالی است که انتشار اوراق یکساله باعث می‌شود که منابع به شکل بلندمدت در اختیار بانک‌ها قرار گیرد و در نتیجه قدرت بانک‌ها در اعطای تسهیلات بانکی حفظ شود؛ بنابراین فعالیت در بازار بین بانکی بیشتر بر تامین مالی کوتاه مدت تمرکز دارد، این در حالی است که تامین مالی از طریق اوراق برای تعادل منابع بلندمدت است. در نتیجه این ابزار برای حفظ تعادل در بلندمدت در اختیار بانک‌ها قرار گرفته است. در مجموع به نظر می‌رسد که بانک‌ها در هفته آینده انتشار این نوع اوراق را در دستور کار قرار دهند و بسیاری از مشتریان نیز می‌توانند پس از اتمام مهلت سپرده‌های یکساله خود، خرید اوراق گواهی سپرده را جایگزین آن کنند، تا بدون ریسک بهره لازم را از این طریق کسب کنند. این ابزار می‌تواند به تور جدید بانک‌ها برای جذب منابع و سپرده‌ها تبدیل شود. اما در هر حال جذابیت‌های بازارهای موازی مانند بورس، می‌تواند به نوعی یک تهدید برای منابع بانکی محسوب شود.
