چه منابعی توانایی تامین کسری بودجه را دارند؟

محمود جامساز در گفت‌وگو با ایسنا درباره کسری بودجه و چگونگی تامین آن، اظهار کرد: کسری بودجه سال جاری با سال‌های گذشته متفاوت است. علت کسری بودجه 1399 این است که در لایحه آن پیش‌بینی‌های درآمدی براساس منطق درستی انجام نشده و بسیار خوش‌بینانه بوده است. درآمدهای نفتی با وجود کاهش صادرات و قیمت آن و درآمدهای مالیاتی نمی‌توانند کسری بودجه را تامین کنند و فروش اوراق بدهی طبق میزانی که در بودجه برای آن درنظر گرفته شده هم کفاف کسری بودجه را نخواهد کرد. 

وی ادامه داد: این درآمدهای ذکر شده تنها قادر هستند که هزینه‌های جاری دولت را تامین کنند. فروش اوراق بدهی با توجه به تجربیات گذشته موفق نبوده و موفقیت آن هم به سود این اوراق و هم به اعتماد مردم بستگی دارد که بر اثر آن، تا چه حد این اوراق را خریداری کنند. اگر تمام اوراق بدهی منتشر شده هم به فروش برسد، برای تامین کسری بودجه کافی نیست. 

استفاده از منابع مختلف برای تامین کسری بودجه 

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه شیوع ویروس کرونا هم به میزان هزینه‌های دولت افزوده است، گفت: دولت باید از منابع مختلفی برای تامین کسری بودجه استفاده کند که یکی از این منابع می‌تواند فروش اوراق بدهی باشد و منابعی همچون صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی، پایه پولی و در نتیجه نقدینگی و تورم را افزایش می‌دهند که به زیان مردم است. 

به گفته وی برای تامین کسری بودجه مهم‌ترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، جلوگیری از اسراف و تبذیر و صرفه‌جویی در مصارف خودش است. انتظام مالی دولت یکی از مهم‌ترین مسائل در هزینه‌کرد بودجه است. 

این کارشناس اقتصادی افزود: دولت باید سعی کند تا مجلس را قانع کند که ردیف بودجه‌ نهادهایی را که هیچ نقشی در تولید ناخالص داخلی ندارند را حذف کند یا به حداقل برساند. بنگاه‌های بزرگ فرادولتی هیچ گونه مالیاتی به دولت پرداخت نمی‌کنند و بخشی از آن‌ها معاف از پرداخت مالیات و بخش دیگر مالیات گریز هستند. دولت لازم است که منابع هنگفتی را از این نهادها و بنگاه‌ها کسب کند تا از این طریق، از استقراض از نهادهای مالی بین‌المللی هم بی‌نیاز شود.

اخذ مالیات یا وام از بنگاه‌های فرادولتی 

جامساز اظهار کرد: علاوه بر مالیات دولت می‌تواند از بنگاه‌ها و بنیادهای فرادولتی که هزاران میلیارد تومان انباشت سرمایه دارند، برای کسری منابع خود وام بگیرد. از آنجا که اکنون کشور قادر به جذب سرمایه خارجی نیست، باید از تمام منابع داخلی برای تامین مخارج استفاده کند که این منابع در کشور وجود دارد. 

وی در پایان سخنانش با بیان اینکه اکنون 2٢٣٠ هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: می‌توان با اعمال مدیریت صحیح این میزان نقدینگی را به سمت تولید هدایت و دست رانت خواران و  دلالان را از این منابع کوتاه کرد که بازار سرمایه بهترین جایگاه برای فرود آمدن نقدینگی‌های انباشت شده است؛ مشروط به اینکه این بازار بر اساس استانداردهای بین المللی عمل کند.

تاثیرات انتشار اوراق بدهی از زبان همتی 

به تازگی رئیس کل بانک مرکزی در یادداشتی اعلام کرد که انتشار اوراق بدهی روش مناسب‌تری برای تأمین کسری و نیز جلوگیری از پولی کردن کسری بودجه و تورم است.

همتی درباره تاثیرات انتشار اوراق بدهی نوشته است: دولت با انتشار اوراق بدهی، نه تنها می‌تواند نیازهای خود را پوشش دهد، بلکه به تعمیق بازار بدهی و اصلاح ترازنامه بانک‌ها نیز کمک کرده و ابزار کنترل بهتر تورم را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. همچنین، در این زمینه کارگزاری بانک مرکزی اعلام کرد که در راستای کاهش هزینه‌های معاملاتی، تسهیل دسترسی بانک‌ها و موسسات مالی غیربانکی به اوراق بدهی دولتی و نیز اتکای تامین مالی دولت از محل فروش اوراق بهادار، در نظر دارد بازار اولیه فروش این اوراق را در بازار بین‌بانکی ایجاد کند.