اعاده دادرسی چیست؟ / در چه مواردی می توان درخواست اعاده دادرسی داد؟

اعاده دادرسی چیست؟

شرایط دادخواست اعاده دادرسی

مهلت اعاده دادرسی

اقسام اعاده دادرسی

اعاده دادرسی در امور کیفری

اعاده دادرسی ویژه

اعاده دادرسی چیست؟

فرادید؛ همین که رای قطعیت پیدا کرد فرض بر این است که کلیه مراحل رسیدگی به درستی انجام گرفته است و رای قابل اجرا است اما باید به این نکته توجه داشت که تصمیمات قضات نیز عاری از اشتباه و خطا نیست به همین دلیل اعاده دادرسی پذیرفته شده است تا از درصد این خطاها کاسته شود. در این نوشتار اعاده دادرسی اوصاف و شرایط آن در دعاوی حقوقی و کیفری مورد بررسی قرار می گیرد.

رسیدگی مجدد به پرونده توسط همان دادگاه صادر کننده رای قطعی به دلیل وجود جهات خاص مذکور در قانون را اعاده دادرسی می گویند. در واقع جهاتی وجود دارد که در صورت برقراری آن دادگاه می‌تواند به درخواست یکی از طرفین دعوا مجددا به پرونده رسیدگی کند.

شرایط دادخواست اعاده دادرسی

رسیدگی به اعاده دادرسی در صلاحیت دادگاه صادر کننده حکم قطعی است و اعاده دادرسی نسبت احکام قطعی امکان پذیر است یعنی تا قبل از قطعیت حکم امکان اعاده دادرسی وجود ندارد در واقع تا قبل از منتفی شدن روش های عادی شکایت (واخواهی و تجدیدنظر) اعاده دادرسی ممکن نیست.

لازم است در دادخواستی که جهت اعاده دادرسی ارائه می شود موارد ذیل رعایت شود:

1- نام و نام خانوادگی و محل اقامت متقاضی اعاده دادرسی و نماینده او

2- نام و نام خانوادگی و محل اقامت خوانده اعاده دادرسی

3- مشخصات حکمی که مورد درخواست اعاده دادرسی است.

4- مشخصات دادگاه صادر کننده حکم

5- جهاتی که موجب درخواست اعاده دادرسی شده است.

مهلت اعاده دادرسی

مهلت اعاده د‍ادرسی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج 2 ماه است و ابتدای مهلت اعاده دادرسی نسبت به آرای حضوری قطعی از تاریخ ابلاغ رای و احکام غیابی از تاریخ به پایان رسیدن مهلت واخواهی یا تجدیدنظر است و در صورتی که دلیل واخواهی مغایر بودن دو حکم باشد تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از دو حکم می باشد.

در صورتی‌که به دلیل به‌دست آوردن اسناد و مدارک مکتوم اعاده دادرسی کرده باشد، تاریخ تحصیل این اسناد یا آگاهی از وجود چنین اسنادی شروع مهلت اعاده دادرسی محسوب می‌شود.
‍‍‍
اصحاب دعوای اعاده دادرسی

اعاده دادرسی از طرف محکوم علیه (کسی که حکم قطعی بر علیه او صادر شده است) به طرفیت محکوم له (کسی که حکم به نفع او صادر شده است) صورت می گیرد.

اعاده دادرسی ممکن است توسط قائم مقام مثل وراث اقامه گردد.

اقسام اعاده دادرسی

1- اصلی: حکمی بین دو نفر صادر شده است و یکی از ایشان به دلیل وجود یکی از جهات اعاده دادرسی تقاضای اعاده دادرسی میکند‌. این اعاده دادرسی نیازمند تقدیم دادخواست است و در دادگاه صادر کننده حکم قطعی به عمل می آید.

2- اعاده دادرسی طاری: دعوایی بین دو نفر در جریان بوده و حکم به نفع یکی صادر شده است شخص مزبور به استناد حکم صادره دعوای دیگری علیه طرف دیگر مطرح میکند طرف دیگر میتواند نسبت به حکم سابق که در دعوای فعلی به عنوان دلیل علیه او مورد استناد قرار گرفته تقاضای اعاده دادرسی کند این اعاده دادرسی به موجب درخواست به عمل می آید این درخواست باید به همان دادگاه رسیدگی کننده به دعوای فعلی تقدیم شود البته ظرف 3 روز باید دادخواست اعاده دادرسی به همین دادگاه تقدیم گردد این دادگاه درخواست اعاده دادرسی را به دادگاه صادر کننده حکم قطعی می‌فرستد و اگر نتیجه اعاده دادرسی را در حکم خود موثر بداند تا تعیین نتیجه قطعی اعاده دادرسی رسیدگی خود را متوقف می‌کند.

جهات اعاده دادرسی ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی

1- موضوع حکم مورد ادعای خواهان نبوده باشد: مثلا خواسته خواهان صدور حکم نسبت به تخلیه ملک بوده ولی دادگاه حکم به پرداخت اجاره معوقه را نیز صادر کرده است.

2-حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده است: شخصی بابت ده میلیون تومان دادخواست داده اما قاضی حکم به پرداخت صد میلیون تومان صادر کرده است.

3- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم جعلی بودن آنها ثابت شده باشد.

4- طرف مقابل حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است: مثل معرفی شهود کذب در دادگاه و استماع شهادت ایشان

5- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن که قبلاً توسط همان دادگاه صادر شده متضاد باشد.

6- پس از صدور حکم اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل بر حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و البته باید ثابت شود که این اسناد و مدارک در جریان دادرسی پنهان بوده و در اختیار متقاضی نبوده است: مثلا رای دادگاه بر مبنای یک استعلام دولتی صادر شد سپس همان اداره دولتی بیان کند که استعلام قبلی اشتباه بوده است.

7- اثبات اصالت یک سند به موجب حکم قطعی کیفری: در دعوای حقوقی سندی ارایه شده که اصالت آن مورد تعرض قرار گرفته است بنا به دلایلی این سند از شمار ادله ارایه کننده آن خارج می شود اما بعداً اصالت سند در دادگاه کیفری تایید می گردد و حکم قطعی کیفری در این خصوص صادر می گردد.

8- وجود تضاد در مفاد حکم که ناشی از استناد به مواد متضاد است: دعوایی در دادگاه مطرح شده در خصوص فسخ یک قرارداد اما دادگاه در استدلال خود بیان کرده که این قرارداد باطل است در نتیجه قابل فسخ نیست اما نهایتا در حکم صادره حکم به فسخ قرارداد داده است.

اعاده دادرسی در امور کیفری

در امور کیفری درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور تقدیم میشود و دیوان پس از تجویز اعاده دادرسی رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی ارجاع می‌دهد.

منظور از دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی چیست؟

فرض کنید شخصی به اتهام سرقت در شعبه سوم دادگاه عمومی شهرستان... به دو سال حبس محکوم میشود و رای قطعی میگردد سپس محکوم علیه درخواست اعاده دادرسی میکند درخواست در دیوان عالی کشور پذیرفته می شود در این حال پرونده به همان شعبه قبلی فرستاده نمیشود بلکه به شعبه دیگری از همان دادگاه عمومی شهرستان... فرستاده می شود.

طبق ماده 475 قانون آیین دادرسی کیفری اشخاص زیر حق درخواست اعاده دادرسی دارند:

1- محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه همسر یا وراث قانونی و وصی او

نماینده قانونی پدر و جد پدری است که در خصوص اشخاص محجور تحت شرایطی اقدام می کنند.

وصی شخصی است فرد برای بعد از فوت خود تعیین میکند تا کارهایی که خودش می‌توانست انجام دهد را بعد از فوت وی وصی انجام دهد مثل تادیه دیون

2- دادستان کل کشور

3- دادستان مجری حکم

جهات اعاده دادرسی در امور کیفری ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری

درخواست اعاده دادرسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاه ها اعم از آن که حکم محکومیت اجرا شده باشد یا نشده باشد در موارد زیر پذیرفته می شود:

1- کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.

2- چند نفر به اتهام ارتکاب به جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.

3- شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضایی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم بی گناهی یکی از آنان احراز شود.

4- درباره شخصی به اتهام واحد احکام متفاوتی صادر شود.

5- در دادگاه ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان مبنای حکم بوده است.

6- پس از صدور حکم قطعی واقعه جدیدی حادث و یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.

7- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.

هرگاه دیوان عالی کشور اعاده دادرسی را بپذیرد اجرای حکم تا صدور حکم مجدد به تعویق می افتد.

مهلت اعاده دادرسی در امور کیفری

در قانون آیین دادرسی کیفری برای درخواست اعاده دادرسی مهلتی تعیین نشده است.