رمضان، فرصتی برای سیر و سلوک

آن‌چه از آیات کتاب خدا و روایات شریفه در توصیف ماه مبارک رمضان وارد شده است ما را به این حقیقت رهنمون می‌کند که ماه مبارک رمضان، ماه سیروسلوک و سفر به سوی پروردگار بزرگ عالم است. ماه مبارک رمضان فصل و بهار زیبایی‌ها و حسنات است. آثار و ثمراتی که برای روزه‌داری در این ماه بیان شده است، در راستای همین سیروسلوک الی الله است. رسول اکرم (ص) به نقل از خداوند متعال فرموده است:

«روزه براى من است و من خود جزاى آن مى شوم و جزاى آن را مى دهم. روزه خواسته‌هاى نفسانى و شهوات طبع را از بین مى برد. روزه آینه دل را صفا مى دهد، و اعضا و جوارح را پاک مى سازد، و ظاهر و باطن را آباد مى کند، انسان را در مقابل نعمت هاى پروردگار متعال سپاسگزار قرار مى دهد، موجبات دستگیرى از نیازمندان و احسان بر فقرا را فراهم مى کند، حالت خضوع و خشوع قلب و گریه و تضرع را ایجاد مى نماید، یگانه وسیله توجه و پناه به سوى خداوند مهربان است، موجب انقطاع و اعراض از مخلوقات بوده و اهتمام انسان را از غیر راه حق مصروف مى دارد، سبب مى شود که بر حسنات و اعمال خیر انسان افزوده شده و به همان نسبت از کارهاى بد و ناشایست که مخالف صلاح و روحانیت و سعادت است کاسته شود. و در روزه گرفتن فواید بیشماری است، و همین اندازه که اشاره شد براى اشخاص عاقل و خردمند که توفیق عمل به این عبادت مهم را پیدا کرده اند کفایت خواهد کرد.»[1]

انسان باید نوری از عمل، حال و معرفت در خود ایجاد کند تا عنوان مسافر و سالک بر او صدق کند. در سورهٔ مبارکهٔ فاطر خداوند متعال حقیقت سفر به سوی خود را که بالاترین سیر و پربرکت ترین سفر و سودمندترین سلوک است، این‌گونه بیان می‌فرماید:
 إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُه [2]

صعود در آیهٔ شریفه به معنای حرکت رو به بالاست؛ حرکتی معنوی که پایان آن قرب و لقاء به حضرت حق است. خداوند متعال برخی از بندگان را با عنوان «مقربین» نام می‌برد. آن‌ها به خدای خود نزدیک شدند و به وصف «مقرب بودن» توصیف شدند، حال آن‌که روی زمین خاکی زیستند و جسم آن‌ها از خاک و دارای نیاز‌های مادی هستند.

 إِنَّ اللهَ یُبَشِّـرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمـَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَمِنْ الْمـُقَرَّبِینَ [3]

همچنین در پایان سورهٔ مبارکهٔ واقعه آمده است:
 وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ۞ أُوْلَئِکَ الْمـُقَرَّبُونَ [4]

امام صادق(ع) در توصیف «سابقون» که پروردگار دربارهٔ آن‌ها فرموده است { أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ } فرمود:
«آنان کسانی هستند که از وجود خداوند متعال در خوف و هراسند. میل به طاعت او دارند و از معصیتش کراهت دارند.»[5]

----------------------------------------------------------------
[1] . مصباح الشریعه، ترجمه مصطفوی:  83 و 84؛ مستدرک الوسائل: 7/500،باب1، حدیث8742؛ «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِهِ وَ الصَّوْمُ یُمِیتُ مُرَادَ النَّفْسِ وَ شَهْوَةَ الطَّبْعِ وَ فِیهِ صَفَاءُ الْقَلْبِ وَ طَهَارَةُ الْجَوَارِحِ وَ عِمَارَةُ الظَّاهِرِ وَ الْبَاطِنِ وَ الشُّکْرُ عَلَى النِّعَمِ وَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْفُقَرَاءِ وَ زِیَادَةُ التَّضَرُّعِ وَ الْخُشُوعِ وَ الْبُکَاءِ وَ حَبْلُ الِالْتِجَاءِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ سَبَبُ انْکِسَارِ الْهِمَّةِ وَ تَخْفِیفِ السَّیِّئَاتِ وَ تَضْعِیفِ الْحَسَنَاتِ وَ فِیهِ مِنَ الْفَوَائِدِ مَا لَا یُحْصَى وَ کَفَى بِمَا ذَکَرْنَاهُ مِنْهُ لِمَنْ عَقَلَهُ وَ وُفِّقَ لِاسْتِعْمَالِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.»
[2] . فاطر (35): 10؛ «حقایق پاک [چون عقاید و اندیشه های صحیح] به سوی او بالا می‌رود و عمل شایسته آن را بالا می‌برد.»
[3] . آل‌عمران (3): 45؛ « [یاد کنید] زمانی که فرشتگان گفتند: ای مریم! یقیناً خدا تو را به کلمه ای از سوی خود که نامش مسیح عیسی بن مریم است مژده می‌دهد که در دنیا و آخرت دارای مقبولیّت و آبرومندی و از مقربّان است.»
[4] . واقعه (56): 10 و 11؛ «و پیشی گیرندگان [به اعمال نیک] که پیشی گیرندگان [به رحمت و آمرزش] اند، اینان مقربان اند.»
[5] . الکافی: 1/271، حدیث 1؛ بحارالانوار: 25/52، باب 3، حدیث 3.

برگرفته از کتاب حسنات و سیئات نوشته استاد حسین انصاریان