رکوردهای ۲۴۱ روزه بارندگی‌ها‌

تصویر ریزش‌های جوی تا نیمه بهار سال آبی جاری ترسیم شد. ارزیابی میانگین بارش‌ها در 8ماه ابتدایی سال آبی 99-98 از افت 7 درصدی بارندگی‌ها نسبت به مدت‌زمان مشابه سال آبی گذشته حکایت دارد. این در حالی است که بررسی میزان بارش‌ها از اول مهرماه 1398 تا 31 اردیبهشت‌ماه امسال در مقایسه با میانگین 11 ساله و میانگین 51 ساله، رشد محسوس بارندگی‌ها را نشان می‌دهد. طبق داده‌های آماری «دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران»، بارش‌های 241 روز ابتدایی سال آبی جاری نسبت به میانگین 11 ساله، رشد 41 درصدی و نسبت به میانگین 51 ساله رشد 38درصدی را به ثبت رسانده است.  متولیان بخش آب در مورد دلیل «افت بارش‌ها» در ماه میانه بهار نسبت به مدت زمان مشابه سال آبی گذشته در مقابل «رشد بارندگی‌ها» در مقایسه با دوره‌های بلندمدت استدلال‌هایی را مطرح می‌کنند. به گفته سکاندار وزارت نیرو سال 98 یکی از پرآب‌ترین سال‌ها در طول 50 سال اخیر در کشور بوده است؛ به‌گونه‌ای‌که سال آبی 99-98 را می‌توان چهارمین سال پربارش کشور در نیم قرن اخیر لقب داد. به اعتقاد رضا اردکانیان امسال وضعیت خوبی از حیث تامین آب شیرین در کشور وجود دارد. وزیر نیرو همچنین اعلام کرد در راستای جهش تولید و به دلیل بارش‌های مطلوبی که حاصل شده، امسال امکان تامین آب کشاورزی 30 درصد بیشتر از میزان متوسط فراهم شده است. طبق داده‌های آماری بخش کشاورزی مصرف بیش از 95 درصد از آب را در کشور به خود اختصاص داده است.

در این میان سدها هم این روزها حال خوبی دارند و به میزان قابل ملاحظه‌ای پر شده‌اند. هم‌اکنون از مجموع 50 میلیارد مترمکعب ظرفیت مخازن سدها، 70 درصد پر و 30 درصد خالی است که این میزان خالی بودن سدها در برخی نقاط برنامه‌ریزی‌شده و برای مدیریت سیلاب‌ها در نظر گرفته شده است. اما آمارها نشان می‌دهد وضعیت منابع سفره‌های آب زیرزمینی همچنان نامساعد است. آسیب‌شناسی‌ها حاکی است به علت سال‌های خشک متمادی و البته استفاده بی‌رویه‌ از منابع زیرزمینی در برخی نقاط کشور، به‌طور متوسط 8/ 5 میلیارد مترمکعب کسری در سفره‌های زیرزمینی ثبت شده است. البته سیاست‌گذاران بخش آب عنوان می‌کنند که یک میلیارد مترمکعب از این کسری در دو سال اخیر جبران شده است. علاوه‌بر این موضوع از 150 تالاب کشور، 50 تالاب اصلی و مهم از 40 تا 100 درصد آبگیری شده‌اند.

از حوضه‌های آبریز چه خبر؟

آمارهای رسمی دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد، ارتفاع کل ریزش‌های جوی از آغاز سال آبی جاری (اول مهر تا 31 اردیبهشت) 6/ 304 میلی‌متر بوده است. این میزان بارندگی نسبت به میانگین دوره مشابه سال آبی گذشته (2/ 326 میلی‌متر) 7 درصد افت، نسبت به میانگین 11ساله (7/ 215 میلی‌متر) 41 درصد رشد و نسبت به میانگین 51 ساله (3/ 231 میلی‌متر) افزایش 32 درصدی را تجربه کرده‌ است. اما پراکندگی میزان بارندگی‌ها در حوضه‌های آبریز درجه یک چگونه بوده است؟ مطابق بررسی‌ها، حوضه آبریز «خلیج‌فارس و دریای عمان»، «دریای خزر» و «دریاچه ارومیه» از اول مهر سال 98 تا 31 اردیبهشت‌ امسال به‌ترتیب با ثبت 4/ 440، 5/ 423 و 1/ 341 میلی‌متر بارندگی‌، پربارش‌ترین حوضه‌های آبریز اصلی در مدت زمان مورد بررسی بوده‌اند. در این میان حوضه‌آبریز «مرزی شرق» با ثبت 4/ 146 میلی‌متر و «فلات مرکزی» با ثبت 228 میلی‌متر بارندگی، کم‌بارش‌ترین حوضه‌ها تا میانه بهار جاری معرفی شده‌اند. البته مقایسه میزان بارندگی‌های حوضه‌های آبریز شش‌گانه با مدت مشابه سال قبل، میانگین 11 ساله و میانگین 51 ساله از نکات دیگری حکایت دارد. طبق داده‌های آماری حوضه‌های آبریز «خلیج فارس و دریای عمان»، «دریای خزر» و «دریاچه ارومیه» که در بازه 241 روزه سال آبی جاری توانسته‌اند پربارش‌ترین‌ها باشند، در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل روند نزولی را در بارش‌ها به ثبت رسانده‌اند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد «دریاچه ارومیه» با ثبت 1/ 341 میلی‌متر بارندگی از اول مهر تا 31 اردیبهشت‌ماه نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل افت محسوس 29 درصدی را پشت‌سر گذاشته است. همچنین حوضه‌های «خلیج فارس و دریای عمان» و «دریای خزر» نسبت به سال آبی گذشته به‌ترتیب افت 17 و 15 درصدی را ثبت کرده‌اند. سه حوضه آبریز اصلی دیگر هم شامل «مرزی شرق»، «فلات مرکزی» و «قره‌قوم» نسبت به میانگین بارندگی‌های سال آبی گذشته، رشد 36، 11 و 3 درصدی را به ثبت رسانده‌اند. اما برخلاف روند بارش‌های حوضه‌های شش‌گانه سال آبی جاری در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته، ریزش‌های جوی 241 روزه امسال نسبت به میانگین 11 ساله و 51 ساله متفاوت بوده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تمامی حوضه‌ها چه نسبت به میانگین 11ساله و چه 51 ساله روند رو به رشدی را در بارش‌ها سپری کرده‌اند. طبق آمارهای منتشر شده حوضه‌های آبریز «مرزی شرق»، «فلات مرکزی» و «قره‌قوم» نسبت به میانگین 11ساله بیشترین میزان بارش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان میزان بارندگی‌ها (از اول مهر تا 31 اردیبهشت‌ماه) نسبت به میانگین 51 ساله هم وضعیت مشابهی را تجربه کرده و سه حوضه آبریز ذکر شده نسبت به سایر حوضه‌ها بیشترین رکورد بارش‌ها را به ثبت رسانده‌اند.

استان‌های پیشتاز

شاید مهم‌ترین خبرها در بخش بارندگی این روزها به تهرانی‌ها اختصاص داشته باشد. مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران چند روز پیش اعلام کرد با ثبت 9/ 25 میلی‌متر بارندگی در مدت 18 دقیقه تا ساعت 22 مورخ (30 اردیبهشت‌ماه) رکورد بارندگی‌های 32 ساله شهر تهران شکسته شده است. به‌گفته محمدرضا خانیکی، با ورود موج اول سامانه بارشی پایان اردیبهشت‌ماه به شهر تهران، 9/ 25 میلی‌متر بارندگی در مدت 18 دقیقه، تا ساعت 22 مورخ (30 اردیبهشت‌ماه) ثبت شد که در مجموع از ابتدای سال آبی تا این لحظه توانسته رکورد بارندگی 32 ساله را پشت‌سر بگذارد. مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران در ادامه گفت: با توجه به بارندگی‌های چشمگیر، ایستگاه‌های آردینه (رودهن) با ثبت 8/ 44 میلی‌متر، پلور 5/ 38 میلی‌متر، رودک 5/ 43 میلی‌متر و درکه 36 میلی‌متر بیشترین میزان بارندگی‌های استان را به خود اختصاص داده‌اند.

همچنین در زمان حاضر از مجموع 50 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب ظرفیت مخازن سدهای کشور، حدود 35 میلیارد مترمکعب آب پشت سدهای کشور ذخیره شده است. این مقدار به‌معنای پر بودن حدود 70 درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور و خالی بودن 30 درصد این ظرفیت است. به‌گفته وزیر نیرو، این ظرفیت خالی 30 درصدی، ظرفیت مناسبی برای مهار سیلاب‌های احتمالی پیش‌ِ‌رو در بهار سال جاری است.

اما براساس جداول دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران در سایر استان‌ها ریزش‌های جوی چه حال و هوایی داشته‌اند؟ بررسی آمار بارش‌ها در 31 استان کشور از ابتدای مهرماه تا 31 اردیبهشت‌ماه جاری نشان می‌دهد رکورددار بارش‌ها در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، استان «سیستان و بلوچستان» با ثبت 185 میلی‌متر است که 5/ 60 درصد رشد را تجربه کرده است. پس از استان سیستان و بلوچستان، استان «هرمزگان» با ثبت 9/ 369 میلی‌متر بارندگی تا 31 اردیبهشت‌ماه جاری، نسبت به بازه زمانی سال آبی گذشته، رشد 7/ 51 درصدی را تجربه کرده و عنوان دومین استان با بالاترین رشد بارش را از آن خود کرده است. «کرمان» هم با رشد 39 درصد بارش نسبت به مدت مشابه سال قبل، سومین استان با بالاترین رشد بارش کشور به‌شمار می‌رود. در این میان استان «ایلام» با افت 2/ 43 درصدی بارش‌ها نسبت به مدت‌مشابه سال آبی گذشته، در صدر استان‌های با بیشترین افت قرار گرفته است. پس از آن استان‌های «خوزستان» و «لرستان» با ثبت افت 4/ 40 درصد و 8/ 39 درصد نسبت به نیمه بهار سال قبل، قرار دارند. همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، 20 استان نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته افت بارندگی‌ها را تجربه کرده‌ و 11 استان هم رشد ریزش‌های جوی را به ثبت رسانده‌اند. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد 3 استان کشور در مدت زمان مورد بررسی، نسبت به میانگین بلندمدت افت بارش‌ها را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.