به گزارش ایسنا، آیین یادروز ملاصدرا، حکیم و فیلسوف شیرازی و پایه‌گذار حکمت متعالیه، با پخش پیام آیت‌الله جوادی آملی، سخنرانی امام جمعه شیراز و نماینده ولی فقیه در استان فارس، شهردار شیراز، مدیر دانشنامه فارس، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه شیراز و با حضور جمعی از استادان دانشگاه و اندیشمندان حوزه در مدرسه خان برگزار شد.
ملاصدرا؛ قطب فرهنگی یک ملت
آیت‌الله جوادی آملی، در پیام خود ملاصدرا را قطب فرهنگی یک ملت خواند و گفت: ملاصدرا قطب بودن عقل و علم را با تلاش و کوشش از یک سو و با پذیرش تبعید از سوی دیگر و نیز با تحمل ناملایمات از دوست و آشنا اثبات کرد.
او همچنین حوزه و دانشگاه فارس و شیراز را وارثان حکمت ملاصدرا دانست و اظهار کرد: امیدوارم کوشش نخبگان و فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی به‌گونه‌ای باشد که قرآن و عترت به وسیله این قطب فرهنگیِ عقلی و علمی، روزبه‌روز شکوفاتر شود.
سپس آیت‌الله لطف‌الله دژکام، امام جمعه شیراز و نماینده ولی فقیه در استان فارس، در این آیین با بیان اینکه شیراز باید نقشی در تداوم فرهنگ بشری ایفا کند، به نوآوری‌های ملاصدرا در تبیین مباحث فلسفی و مابعدالطبیعه پرداخت و گفت: میراث صدرایی با شرح و حواشی علامه طباطبایی بر کتاب اسفار شکوفا شد.
او تحقیقات ملاصدرا در فلسفه و مابعدالطبیعه را تحقیقی بین رشته‌ای خواند و افزود: روش‌شناسی فلسفه را یادگارهای ملاصدرا بسط می‌دهند و ما را به عالم جدیدی رهنمون می‌شوند که در آن دعواهای فلاسفه عرفان و متشرعین تمام می‌شود و همه در شناخت حقیقت باهم به نقطه‌ای مشترک می‌رسند.
حیدر اسکندرپور، شهردار شیراز، هم در این آیین با بیان اینکه شیراز با تاریخ پر فراز و نشیب خود جایگاهی عظیم در علم و اندیشه دارد، گفت: مکتب ادبی، هنری، عرفانی، معماری و فلسفی شیراز بخشی از داشته‌های این فرهنگ‌شهر است.
حیدر اسکندرپور با طرح این پرسش که چرا در زمانه ما در بسیاری حوزه‌های فکری، اندیشگانی، هنری و معماری کیفیت لازم را نداریم، افزود: به دنبال این هستیم که در زمانه فعلی هم به داشته‌های شیراز بیفزاییم؛ به عنوان شهردار شیراز علاقه‌مندم در حوزه‌های فرهنگی، معماری و هنری بسترهای لازم را برای آنکه شیراز دوباره شیراز شود، فراهم کنیم.
سخن تازه ملاصدرا برای نسل جوان
حجت‌الاسلام قاسم کاکایی، رییس دانشکده الهیات دانشگاه شیراز، در ادامه این مراسم ملاصدرا را اندیشمندی دانست که تعالیمش او را از همه متفکران پیش از خود، متمایز می‌کند.
به گفته کاکایی، ملاصدرا بر قله فلسفه اسلامی ایستاده است و هر روز بیشتر کشف می‌شود؛ با این حال هنوز ابعاد بسیاری از تعالیمش نیاز به پژوهش دارد.
او ابراز امیدواری کرد، حوزه‌ها و دانشگاه‌ها فکر ملاصدرا را از مهجوریت بیرون آورند؛ زیرا او قطعاً برای نسل جوان سخنان تازه ای خواهد داشت.
ملاصدرا و تلفیق حکمت یونانی و حکمت ایمانی
کوروش کمالی سروستانی، مدیر دانشنامه فارس، نیز در این مراسم گفت: نبوغ او در آمیختن شرع و فلسفه و استدلال و عرفان است و بدین‌سان شیراز نخستین حوزه مشترک کلام و فلسفه و عرفان در شیعه می‌شود و بر همین سیاق هانری کربن در بحث «کانون‌های معنوی تشیع» یکی از مهم‌ترین کانون‌ها را «مکتب شیراز» می‌خواند و بر آن است که تشیع در ماهیت خود به معنای توجه به باطن در اسلام است. مبانی باطنی این حکمت یا فلسفه به خصوص در اندیشه ملاصدرا مبتنی بر قرآن، برهان و عرفان است.
او سپس بیان کرد: کشف و برهان از بارزترین شاخصه‌های فلسفه حوزه شیراز است. این دو اصل در آثار همه اندیشمندان و فیلسوفان این حوزه اعم از اهل سنت یا شیعه مشهود است. بر همین اساس نه تنها فلسفه، بلکه عرفان، کلام و دیگر علوم این حوزه از چنین صبغه معنوی برخوردارند و این ویژگی‌ها در روزگاری «مکتب شیراز» را به نمایندۀ فکری تشیع بدل می‌کند.
کمالی سروستانی توضیح داد: سیدحسین نصر در مقاله ملاصدرا در هندوستان که در سال 1340 در کتاب راهنمایی کتاب چاپ شده است، گزارشی از شرکت در جشن چهارصدمین سال تولد ملاصدرا که پیش از برگزاری آن در ایران در کلکته هند برگزار شده بود می‌نویسد: «شهرت ملاصدرا در هندوستان چندان کم‌تر از معروفیت او در ایران نیست و در حوزه‌های اسلامی هند، افکار او در چند قرن اخیر یکه‌تاز میدان علوم عقلی بوده است و کتاب‌هایش در سه قرن اخیر همواره در تمامی مدارس اسلامی تدریس می‌شده و حتی «اسفار» کتاب درسی طلاب دوره عالیه علوم معقول بوده است... و همگان عقل‌گرایی او را می‌ستایند».
مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ادامه داد: اگر حکیم ملاصدرا در جایگاه یک فیلسوف، بر عقل پای می‌فشارد و رستگاری و سعادت نوع انسانی را در پرورش و پیروی از عقل بر می‌شمارد و بر آن است که عقل، شأنی از شئون آدمی است که از طریق آن، هم کسب معرفت و هم عمل می‌کند و نیرویی است که به کمک آن می‌توان حقایق را شناخت و مجهولات را از طریق معلومات، شناخت و بر آن است که کار عقل، ادراک است و در وجود انسان، حقیقت پیوسته‌ای دارد و انسان با حرکت جوهری خویش و در پرتوی عنایت عقل فعال، آن را به فعلیت می‌رساند؛ تاجایی‌که انسان می‌تواند به موجودی مجرد از ماده تبدیل شود. از این‌روی، عقل و دین حقیقت واحدی دارند و بر این اساس، یافته‌های عقلانی با دین سازگار است و نیز مبدا سیاست را ادراک و تفکر عقلی می‌داند که حاکم جامعه با در نظر گرفتن واقعیت‌ها و اطلاعات برای تاثیرگذاری و نتیجه‌گیری مطلوب خود، تعیین و اجرا مـی‌کند، بنابراین، سیاست حاکم برای اداره جامعه، باید از اصـول عـملی عـلوم عقلی باشد. اگر بر آن است که سعادت نهایی انسان، قرب الهی است که عقل نظری راه وصول به آن است که باید تقویت این قوه و فعلیت بخشیدن به مراتب مختلف آن پرداخت.
تشابه اندیشه سعدی و ملاصدرا
کمالی سروستانی به وجه تشابه اندیشه سعدی و ملاصدرا پرداخت و گفت: سعدی نیز در جایگاه یک شاعر، عقل و خرد را در دستیابی نوع بشر به سعادت و رستگاری، پدیده‌ای بس ارزشمند و لازم می‌شمارد. به عقیده او، در نهاد آدمی، خیر و شر و نور و ظلمت با هم به ودیعه نهاده شده و تنها در سایه درایت و تدبیر و بهره‌گیری خرد پویاست که می‌توان بر بدی‌ها و ظلمات چیره شد. این باور در حقیقت، همان روایت پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله در فضیلت عقل است که فرمود: «همه خیرات، به وسیله عقل به دست می‌آید».
او افزود: سعدی تبیین و چگونگی این امر را بیان می‌کند و بر آن است که عقل و خرد، چونان مشعلی فروزان است در دست انسان، که راه او را از بیراه و خوبی را از بدی بر او می‌نمایاند و سرانجام، او را به سرمنزل سعادت می‌رساند. اگرچه اختلاف‌نظرهای بسیاری پیرامون گرایش به عقل یا گریز از آن در باور و آثار اندیشمندان وجود دارد، اما به گونه اجمالی می‌توان گفت که به باور اجماع، عقل سودانگاری که در قید منفعت‌های دنیوی و زودگذر گرفتار می‌شود، مورد نکوهش بوده و اهل معرفت نیز با صاحبان این عقل به طعن سخن می‌گویند، ولی اگر عقل در قید خواسته‌های نفسانی و امور زودگذر محدود و مقید نگردد، نه تنها مورد نکوهش اهل معرفت قرار نمی‌گیرد، بلکه یک لطیفه ربانی محسوب می‌شود که منشاء تعالی و تکامل شناخته می‌شود.
مدیر دانشنامه فارس گفت: «دانا»، «خرد»، «تدبیر»، «خردمندی»، «خردورزی»، «عاقل» و «عقل» از جمله واژگان کلیدی مورد باور و عمل این حکیمان است؛ آنان، عقل و تدبیر را به یاری می‌جویند تا عدالت را و سعادت را تفسیر نمایند و مورد تأمّل قرار دهند و بدین ترتیب از حکمت نظری خود پیرامون باور به این مقوله، به سویۀ حکمت عملی، یعنی اجرای آن در جامعه با مشارکت جمع حرکت نمایند. حکمتی که در اصطلاح، دانش بایدها و نبایدهاست و خواجه نصیرالدین طوسی آن را «دانستن مصالح کارها و قیام نمودن به آنها چنان که باید» می‌داند. به بیان دیگر، آنان با تکیه بر عنصر عقل و خرد، حکمت عملی و اخلاق فردی را به مخاطب تعلیم می‌دهند و آنها را به سوی زندگانی برتر رهنمون می‌شوند.
آیین یادروز ملاصدرا، حکیم و فیلسوف شیرازی به همت شهرداری شیراز، دانشنامه فارس و شعبه شیراز مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.
