جنجال ناتمامِ مالیات بر محصولات دخانی/ سودی که به جیب دلالان می‌رود

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، بهزاد ولی‌زاده، در خصوص شعار امسال هفته ملی بدون دخانیات، گفت: با توجه به اپیدمی کووید 19 و ترفندهای صنایع دخانی برای سوء استفاده از این فرصت برای منافع خود و گسترش بازار مصرف، شعار ملی امسال "محافظت از سلامت عمومی در برابر ترفندهای صنایع دخانی و بیماری کرونا" تعیین شده است. 

وی درباره مالیات بر ارزش افزوده کالاهای دخانی، افزود: در دی ماه سال 98 مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای با ارقامی برای مالیات بر ارزش افزوده در بخش دخانیات تصویب کردند. در بند ت ماده 28 مالیات بر ارزش افزوده، نرخ‌هایی برای مالیات سیگار، توتون و تنباکوی تولید داخلی با نشان بین‌الملل و واردات توتون، سیگار و توتون خام وضع شد و به این ترتیب برای سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخلی 25 درصد، سیگار، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخل با نشان بین‌المللی که فهرست آن هر سال توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه و با تصویب هیأت وزیران ابلاغ می‌شود 40 درصد، سیگار، توتون پیپ و تنباکوی وارداتی 65 درصد، توتون خام وارداتی 10 درصد و برای توتون فرآوری شده وارداتی (خِرمن توتون) 35 درصد در نظر گرفته شد.

تغییر در برخی قوانین بالادستی مرتبط با دخانیات

وی با بیان اینکه نکته قوت این لایحه افزایش 5 واحد درصد در سال است،‌ تصریح کرد: این موضوع به معنای آن است که نرخ‌های تعیین شده از سال دوم اجرای قانون هر سال 5 واحد درصد افزایش می‌یابد. این افزایش نیز تا زمانی ادامه می‌یابد که نرخ مذکور برای انواع سیگار و محصولات دخانی، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخل به 55 درصد، برای تولیدات داخل با نشان بین‌المللی به 95 درصد و برای انواع سیگار و محصولات دخانی، توتون پیپ و تنباکوی وارداتی به 125 درصد برسد.

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات کشور، ادامه داد: متاسفانه در مصوبه 27 فروردین‌ماه 1399 مجلس شورای اسلامی برخی قوانین بالادستی در این لایحه نسخ شد. از جمله این قوانین نسخ شده ماده 73 قانون برنامه ششم توسعه و ماده 69 قانون الحاق بود. در ماده 73 قانون برنامه ششم توسعه برخی نرخ‌ها قید شده بود که علاوه بر نرخ‌های فوق‌الذکر مالیات بر ارزش افزوده و... برجای خود باشد که این قوانین نسخ شد و این باعث شد اتفاقی برای مالیات بر دخانیات نیفتد. در بند الف این ماده مالیات برای انواع سیگار تولید داخل 10 درصد قیمت هر پاکت؛ تولیدات مشترک 20 درصد قیمت هر پاکت، تولید مستقل برند خارجی 25درصد قیمت هر پاکت و برای توتون و تنباکو 10درصد تعیین شده است.

ترفند صنایع دخانیاتی

وی با بیان این که بحث مالیات بر ارزش افزوده چند مشکل دارد، گفت: وقتی قانون به صنعت ابلاغ می‌شود تولید کننده و عوامل در زنجیره توزیع، مالیات را از حلقه‌های بعدی خرید و فروش و مصرف کننده اخذ کرده و به خزانه دولت واریز می‌کنند. وقتی مالیاتی از سوی صنایع پرداخت نشود، آن صنعت سعی می‌کند قیمت تمام شده کالا را به حدی پایین بیاورد که حتی مالیات‌هایی که در حلقه‌های بعدی به مصرف کننده محول می‌شود، چون بر اساس قیمت خرده فروشی محاسبه می‌شود، بار چندانی برایش نداشته باشد و مصرف کننده فشاری متحمل نشود. این نشان می‌دهد چطور عوامل صنایع دخانی اقدام به رایزنی و توجیه می‌کنند. این صنایع توجیه می‌کنند که اخذ مالیات بیشتر موجب می‌شود صنعت تولید داخل دچار مشکل شود تا به دنبال این توجیه، قیمت کالاهای دخانی پایین مانده تا به دنبال کاهش مصرف محصولات دخانی آسیبی متوجه صنایع دخانی نشود.

تغییر کاربری زمین‌های کشت برنج به کشت توتون

وی افزود: صنایع دخانی با اقداماتی مانند تغییر کاربری زمین‌های کشت برنج به کشت توتون برای عدم افزایش قیمت محصولات دخانی به دنبال واردات توتون خارجی، به فکر پایین نگه داشتن قیمت محصولات دخانی هستند. این صنایع با هدف حفظ بازار مصرف از هر طریقی سعی می‌کنند مالیات کمتری برای کالاهای دخانی پرداخت شود. در دنیا ثابت شده است یکی از ابزار مهم کنترل کننده مصرف دخانیات و کاهش تقاضا افزایش مالیات است. 

هر چه رشته کردیم، پنبه شد

مسوولان حمایت کنند

وی با بیان اینکه نَسخ ماده 73 قانون برنامه ششم توسعه و ماده 69 قانون الحاق به ضرر کنترل مصرف دخانیات تمام می‌شود، اظهار کرد: ما تمام تلاشمان در سال‌های اخیر ساماندهی مالیات بود که با این مصوبه هرچه رشته کردیم پنبه شد. اکنون به دنبال اصلاح آن هستیم و امیدواریم که مسئولین نیز ما را حمایت کنند. 

نرخ‌ مالیات بر انواع محصولات دخانی یکسان باشد

ولی‌زاده با تاکید بر اینکه نباید میان انواع محصولات دخانی تفاوت قائل شد و همگی باید یک نرخ داشته باشند، تصریح کرد: با نگاه به تفاوت میان نرخ مالیات محصولات دخانی تولید داخل و محصولات دخانی تولید داخل با نشان بین‌المللی و با توجه به اینکه قیمت محصولات دخانی تولید داخل کمتر از محصول با نشان بین‌المللی است،‌ می‌بینیم به دنبال افزایش بیشتر نرخ مالیات محصولات دخانی با نشان بین‌المللی تا 40 درصد، مصرف کننده این محصول به سمت مصرف مواد دخانی تولید داخل روی می‌آورد و نوع مصرف شخص تغییر می‌کند. یعنی  در واقع این تفاوت قیمت تنها سبب تغییر مصرف می‌شود و کمکی به عدم مصرف این محصولات نمی‌کند درحالی که اگر نرخ‌های مالیاتی یکسان بود می‌توانستیم امیدوار به کاهش مصرف محصولات دخانی باشیم. این موضوع خلاف کنوانسیون کنترل دخانیات است و نباید تفاوتی بین انواع محصولات دخانی قائل شد. متاسفانه ساختار استاندارد مالیات دخانی هنوز در کشور شکل نگرفته است.

فروش نخی محصولات دخانی تخلف است

سهم وزارت بهداشت از درآمد مالیات بر دخانیات پرداخت نشده است

وی با بیان اینکه مشکلات به همین‌جا ختم نمی‌شود، ادامه داد: به عنوان مثال فروش نخی محصولات دخانی یک تخلف است. خرید نخی محصولات به سهولت اتفاق می‌افتد و با این امر کاهشی در مصرف دخانیات اتفاق نمی‌افتد.  اگر مالیات استانداردی مطابق آنچه که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است، یعنی 75 درصد قیمت خرده فروشی اخذ کنیم، درآمدی معادل 20 هزار میلیارد تومان از مالیات محصولات دخانی به دست می‌آوردیم. این درآمد اکنون حدود 2 هزار و 300 میلیارد تومان است که بخش عمده آن در جیب دلالان می‌رود و سهم وزارت بهداشت از مجموع درآمد مالیات بر دخانیات نیز پرداخت نشده است.

صدای مسوولان سلامت در حوزه دخانیات شنیده نمی‌شود

وی با تاکید بر اینکه صدای مسئولان سلامت در حوزه دخانیات به خوبی شنیده نمی‌شود، ‌گفت:  افزایش مالیات بر دخانیات باعث کاهش مصرف آن می‌شود؛ مصرفی که می‌تواند بیش از 100 هزار میلیارد تومان هزینه مستقیم و غیر مستقیم بر دوش دولت تحمیل کند. بیش از 30 هزار میلیارد تومان این هزینه به بخش سلامت و 70 هزار میلیارد تومان نیز به دنبال ناتوانی از کار، کاهش بهره‌وری و... به سایر بخش‌های کشور تحمیل می‌شود. 

افزایش مالیات بر دخانیات؛ نجات جان انسان‌ها و تولید درآمد برای کشورها

وی با بیان اینکه در بُعد جهانی نیز افزایش مالیات بر دخانیات موجب نجات جان انسان‌ها و تولید درآمد برای کشورها می‌شود، خاطرنشان کرد: افزایش مالیات بر مواد دخانی میلیون‌ها نفر را نجات خواهد داد. در پایین ترین میزان، افزایش مالیاتی که موجب افزایش 20 درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند بیش از 10 میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از مصرف دخانیات را در طول 50 سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود 212 میلیون سال عمر، درآمدی بیش از 1.6 تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان به ارمغان خواهد آورد. چنانچه این افزایش مالیات موجب افزایش 50 درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند بیش از 27 میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از آن را در طول 50 سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود 535 میلیون سال عمر، درآمدی بیش از 3 تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان خواهد داشت. برای ارائه چشم‌اندازی از این ارقام،  اگر همه کشورها مالیات بر دخانیات را 50 درصد افزایش دهند، تعداد مرگ و میری که جلوگیری می‌شود معادل کاهش تمام مرگ و میرهای سرطانی جهانی در مدت سه سال خواهد بود