سهم همسایگان از تجارت ایران

تمرکز بر بازارهای همسایه، استراتژی دولتمردان و متولیان تجارت خارجی ایران به خصوص در شرایط تحریم و محدودیت‌های تجاری است. آنچه در آمارهای تجارت خارجی منعکس شده نشان می‌دهد در سال 98 در مجموع 76 میلیون و 599 هزار تن کالا به ارزش 24 میلیارد و 681 میلیون دلار از ایران به بازارهای همسایه صادر شده است. این آمار حکایت از رشد 2 درصدی ارزش صادرات نسبت به سال 97 دارد. همچنین وزن صادرات نیز نسبت به سال 97 افزایش 29 درصدی را تجربه کرده است. علاوه بر این، ارزش واردات از 15 کشور همسایه 16 میلیارد دلار بوده و وزن کالاهای وارد شده از این کشورها نیز 13 میلیون و 476 هزار تن ثبت شده است. بنابراین ارزش واردات در سال 98 نسبت به سال 97 رشد 38درصدی داشته و وزن واردات رشد 57 درصدی را تجربه کرده است.

تجارت با همسایگان

کشورهای همسایه ایران شامل عراق، ترکیه، امارات، افغانستان، پاکستان، عمان، روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، قطر، کویت، قزاقستان، بحرین و عربستان است. در میان این 15 کشور، بیشترین صادرات سال 98 به عراق صورت گرفته است. سال گذشته 25 میلیون و 695 هزار‌تن کالا به ارزش 8 میلیارد و 992 میلیون دلار به این کشور همجوار صادر شده است که به لحاظ وزنی رشد 29 درصدی و به لحاظ ارزشی افت 1/ 0 درصدی را نسبت به سال 97 ثبت کرده است. اما واردات از عراق چندان چشمگیر نیست. 118 هزار تن کالا به ارزش 129 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده است که نسبت به سال 97 از نظر وزنی رشد 78 درصدی و از نظر ارزشی رشد 118 درصدی داشته است. بیشترین مازاد تجاری ایران نیز در تجارت با عراق رقم خورده است. تراز تجاری ایران با این کشور به مثبت 8 میلیارد و 863 میلیون دلار می‌رسد. ترکیه دومین شریک تجاری ایران در میان کشورهای همسایه است. سال گذشته ارزش صادرات به ترکیه با رشد 112 درصدی نسبت به سال 97 به 5 میلیارد و 46 میلیون دلار و وزن صادرات با رشد 156 درصدی به 17 میلیون و 355 هزار تن رسید. در عین حال واردات از این کشور رشد ارزشی 90 درصدی را تجربه و رقم 4میلیارد و 996 میلیون دلار را ثبت کرد. همچنین وزن کالاهای وارد شده از این کشور با رشد 306 درصدی، به 5 میلیون و 665 هزار تن رسید. بنابراین تراز تجاری با این کشور نیز مثبت 50 میلیون دلار ثبت شده است.  امارات از دیگر کشورهای همسایه ایران است که سال گذشته بیشترین کسری تجاری را به خود اختصاص داده است. تراز تجاری ایران با این کشور منفی 4 میلیارد و 411 میلیون دلار ثبت شده است. این رقم، حاصل صادرات 4 میلیارد و 501 میلیون دلاری به این کشور و واردات 8 میلیارد و 913 میلیون دلاری از  آن است. صدور کالا به امارات در سال 98 نسبت به سال 97 با افت 25 درصدی در ارزش روبه‌رو بوده است. همچنین وزن کالاهای صادر شده با افت 12 درصدی به 12 میلیون و 323 هزار تن رسیده است. اما واردات از این کشور از نظر ارزشی رشد 35 درصدی داشته و وزن کالاهای وارد شده با رشد یک درصدی به 3 میلیون و 892 هزار تن رسیده است.  ارزش صادرات به افغانستان اما با افت 20 درصدی به 2 میلیارد و 361 میلیون دلار و وزن کالاهای صادر شده به این کشور با رشد 12 درصدی به 6 میلیون و 379  هزار تن رسیده است. همچنین سال گذشته 8 هزار تن کالا به ارزش 8 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده که نسبت به سال 97 افت ارزشی 29 درصدی و افت وزنی 25 درصدی را تجربه کرده است. از این رو تراز تجاری ایران با این کشور مثبت 2 میلیارد و 353 میلیون دلار است.  پاکستان نیز از دیگر کشورهای همسایه ایران است که در سال 98 یک میلیارد و 108 میلیون دلار کالا با وزن 2 میلیون و 857 هزار تن از صادرکنندگان ایرانی خریداری کرده و در ازای آن 366 هزار تن کالا به ارزش 410 میلیون دلار به ایران فروخته است. صادرات به پاکستان به لحاظ وزنی رشد یک درصدی و به لحاظ ارزشی افت 13 درصدی دارد. همچنین واردات از این کشور از نظر وزنی رشد 19 درصدی و از نظر ارزشی رشد 20 درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری ایران با پاکستان به نفع ایران و مثبت 697 میلیون دلار است. صدور کالا به عمان در سال 98 معادل 2 میلیون و 111 هزار تن کالا به ارزش 527 میلیون دلار است که نسبت به سال 98 به لحاظ وزنی رشد 3 درصدی و به لحاظ ارزشی افت 30 درصدی را ثبت کرده است. اما واردات کالا از عمان در سال گذشته با افت ارزشی 61 درصدی به 169 میلیون دلار رسیده و وزن این کالاها با افت 71 درصدی، 112 میلیون دلار ثبت شده است. تراز تجاری ایران با عمان نیز به نفع ایران و مثبت 358 میلیون دلار است.

صادرات به روسیه هم در سال گذشته ارزشی معادل 458 میلیون دلار داشته و وزن کالاهای صادر شده معادل 909 هزار تن بوده است. صدور کالا به این کشور هم از نظر وزنی افزایش 81 درصدی داشته و هم از لحاظ ارزشی رشد 61 درصدی را تجربه کرده است. همچنین در همین بازه زمانی 2 میلیون و 942 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 171 میلیون دلار از این کشور وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته خود (سال 97) از نظر ارزشی افت 14 درصدی و از نظر وزنی رشد 34 درصدی را به ثبت رسانده است. تراز تجاری با این کشور نیز منفی 713 و به نفع روسیه است. جمهوری آذربایجان از دیگر همسایگان ایران است که در سال گذشته 900 هزار تن کالا به ارزش 430 میلیون دلار از ایران خریداری کرده است. صادرات به این کشور از نظر ارزشی رشد 3 درصدی و از نظر وزنی رشد 8 درصدی داشته است. همچنین واردات از این کشور در این بازه زمانی 34 هزار تن به ارزش 18 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 97 هم از نظر ارزشی افت 13 درصدی داشته و هم از نظر وزنی با کاهش 35 درصدی مواجه شده است. تراز تجاری ایران با این کشور هم مثبت 411 میلیون دلار و به نفع ایران است. ارمنستان نیز سال گذشته خریدار یک میلیون و 604 هزار تن کالا به ارزش 376 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 97 هم به لحاظ ارزشی رشد 134 درصدی داشته و هم به لحاظ وزنی با افزایش 184 درصدی روبه‌رو بوده است. واردات از ارمنستان هم وزنی معادل 16 هزار تن و ارزشی معادل 41 میلیون دلار داشته است. در عین حال رشد وزنی واردات از ارمنستان 221 درصد بوده و ارزش واردات افزایش 77 درصدی داشته است. تراز تجاری ایران و ارمنستان مثبت 335 میلیون دلار است. صادرات به ترکمنستان یک میلیون و 79 هزار تن کالا به ارزش 290 میلیون دلار در سال گذشته بوده که نسبت به مدت مشابه سال 97 از نظر وزنی رشد 44 درصدی و از نظر ارزشی افت 29 درصدی را تجربه کرده است. در عین حال واردات از این کشور در همین بازه زمانی در 41 هزار تن به ارزش 21 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 97 رشد 99 درصدی وزنی و رشد 110درصدی ارزشی را ثبت کرده است.  تراز تجاری با این کشور مثبت 268میلیون دلار است.

همچنین سال گذشته یک میلیون و 291 هزار تن کالا به ارزش 234 میلیون دلار از ایران به قطر صادر شده که نسبت به سال 97 رشد ارزشی یک درصدی و افت وزنی 9 درصدی داشته است. واردات از این کشور نیز در همین بازه زمانی با رشد وزنی 105 درصدی به 2 هزار تن رسیده در حالی که ارزش کالاهای وارد شده با افت 28 درصدی، 13 میلیون دلار ثبت شده است. تراز تجاری ایران با قطر هم مثبت 221 میلیون دلار است.

کویت از دیگر کشورهای همسایه و شریک تجاری ایران است که سال گذشته 3 میلیون 498 هزار تن کالا به ارزش 186 میلیون دلار به این کشور صادر شده است. صادرات به کویت نسبت به مدت مشابه سال 97 از نظر وزنی افت 5 درصدی و از لحاظ ارزشی کاهش 24 درصدی دارد. واردات از این کشور نیز در سال گذشته با افت 77 درصدی وزنی به 2 هزار تن و با کاهش 57 درصدی ارزشی به 5 میلیون دلار رسیده است. تراز تجاری ایران با کویت در سال 98 مثبت 181 میلیون دلار ثبت شده است.

قزاقستان شریک دیگر تجاری ایران بوده که در سال 98 خریدار 586 میلیون دلار کالا به وزن  164 هزار تن بوده است. صادرات به این کشور از نظر وزنی رشد 26 درصدی و از نظر ارزشی رشد 23 درصدی داشته است. واردات از قزاقستان نیز در همین بازه زمانی با افت وزنی 12 درصدی به 263 هزار تن رسیده و ارزش کالاهای وارداتی با رشد 20 درصدی 105 میلیون دلار ثبت شده است. تراز تجاری ایران با قزاقستان نیز مثبت 59 میلیون دلار است.

صادرات به بحرین در سال گذشته ارزش 10 میلیون دلاری و وزن 10 هزار تنی داشته که نسبت به سال 97 افت ارزشی 18 درصدی و رشد وزنی 13درصدی را تجربه کرده است. نکته جالب در واردات از بحرین این است که هیچ وزنی برای کالاهای وارد شده از این کشور ثبت نشده در صورتی که ارزش واردات 2 میلیون دلار است. رشد وزنی واردات از این کشور نیز 190 درصد و رشد ارزشی آن هم 120 درصد است. تراز تجاری ایران با بحرین به مثبت 8 میلیون دلار رسیده است. عربستان کمترین مراودات تجاری را با ایران دارد. صادرات به این کشور در سال گذشته وزنی معادل 100 تن و ارزشی معادل 30 هزار دلار داشته است که نسبت به مدت مشابه سال 97 از نظر ارزشی افت 68 درصدی و از لحاظ وزنی رشد 191 درصدی را تجربه کرده است. اما هیچ وارداتی از این کشور در سال 98 صورت نگرفته است. تراز تجاری ایران با عربستان نیز مثبت 30 هزار دلار است.