سرویس جهان مشرق _ حدود 4 دهه از تشکیل گروه تروریستی حزب کارگران کردستان PKK و درگیریهای سنگین در خاک ترکیه با ارتش این کشور میگذرد. در طول این دوران ده‌ها هزار نفر از نیروهای امنیتی ترکیه، اعضای پ ک ک و مردم غیرنظامی کشته شده اند. درگیریهای مابین سالهای 2017 تا 2019 خونبارترین دوره نبرد میان دو طرف در طول 4 دهه اخیر بوده که به بررسی آماری این دوره خواهیم پرداخت.
معاهده آتش بس میان ترکیه و PKK در سال 2013
در ماه مارس 2013 دولت ترکیه که در اوج طرح منطقه‌ای خود برای آشوب در سوریه و سرنگونی دولت این کشور بود، تصمیم به پایان موقت درگیری ها با گروه تروریستی پ ک ک میگیرد. نمایندگانی از هر دو طرف پس از چند ماه مذاکرات فشرده سرانجام در ماه مارس 2013 پیمان آتش بس دوطرفه را امضا کرده و دولت ترکیه موظف میشود به استانهای جنوب و جنوب شرق این کشور که دارای اکثریت کردنشین هستند خدمات رفاهی و اجتماعی ارائه دهد. این طرح بیش از اینکه برای جلب توجه اقلیت کرد این کشور و یا پایان جنگ داخلی در مناطق شرقی ترکیه باشد به منظور تمرکز این کشور بر طرح سرنگونی دولت سوریه و ارسال تروریست‌های بین المللی از مرزهای جنوبی این کشور به خاک سوریه بود.
پس از شکست سنگین تروریستها در نبرد زمستان سال 2012 در دروازه‌های دمشق و آزادی شهر القصیر در استان حمص توسط رزمندگان حزب الله و تامین امنیت مرز لبنان، حال خاک ترکیه تنها مسیر امن برای سرازیر شدن تروریست‌های خارجی به خاک سوریه بود. بدین ترتیب برای تمرکز کامل ارتش و نیروهای امنیتی ترکیه بر این طرح و عبور امن تروریستها از مرزهای ترکیه، صلح موقت با دشمن اصلی یعنی پ ک ک الزامی بود.
**قدرت گرفتن شبه نظامیان کرد در سوریه و پایان قرارداد آتش بس
از ابتدای سال 2015 میلادی، ائتلاف بین المللی ضد داعش به رهبری امریکا تصمیم به ورود به میدان نبرد سوریه به بهانه مبارزه با تروریست‌های داعش کردند. از آنجایی که قوای ائتلاف غربی علاقه‌ای به ارسال قوای زمینی پر تعداد و متحمل شدن تلفات نداشتند، تصمیم به تسلیح و سازماندهی هزاران شبه نظامی کرد و عرب شمال سوریه برای نبرد زمینی با نیروهای داعش میگیرند.
این سازمان که تحت عنوان نیروهای دموکراتیک سوریه SDF شکل گرفت در واقع متشکل از هزاران شبه نظامی کرد عضو گروه YPG بودند که دارای ارتباط مستقیم با تروریست‌های PKK در خاک ترکیه و شمال عراق بودند. این مسئله موجب شد تا کادر رهبری PKK بسیاری از اعضای رده پایین و کم تجربه خود را به درون این سازمان منتقل کرده تا با کسب تجربه و حتی انتقال تسلیحات اهدایی امریکا به خاک ترکیه از فرصت پیش آمده حداکثر استفاده را ببرند.
این موضوع که از چشم مقامات امنیتی ترکیه پنهان نمانده بود موجب اعتراض شدید آنها به امریکا و قوای ائتلاف شد، اما در آن هنگام برای مقامات امریکایی تنها رسیدن به طرح اشغال مناطق نفتخیز حاشیه رود فرات اهمیت داشته و چندان تفاوتی نداشت که قوای مبارز تحت امر آنها از گروهی حتی مانند پ ک ک باشند که خود دولت این کشور آن را به عنوان سازمان تروریستی شناسایی کرده است.
مجموعه این اتفاقات موجب شد تا در ماه جولای 2015 معاده آتش بس 2 و نیم ساله ترکیه و گروه PKK پایان یافته و خونین ترین دوره درگیریها میان دو طرف آغاز شود.
تلفات درگیریهای 5 ساله ترکیه و گروه تروریستی PKK
موسسه Crisisgroup با استناد بر منابع مختلف شامل ارتش ترکیه، رسانه‌های وابسته به پ ک ک و برخی منابع محلی و با جمع آوری لیست اسامی افراد کشته شده در درگیریهای آماری نسبتا دقیق و دسته بندی شده از تلفات طرفهای درگیر در نبرد منتشر کرده است.
بر طبق این آمار از تاریخ 25 جولای 2015 و پایان آتش بس تا 7 ماه می 2020 میلادی، 4869 نفر در درگیریهای مناطق شرقی ترکیه میان ارتش این کشور و شبه نظامیان مسلح کشته شده اند.
در این میان 1234 نیروی امنیتی ترکیه شامل 823 سرباز ارتش، 298 نیروی پلیس و 113 نیروی محلی تلفات قوای دولتی ترکیه بوده است. در میان نظامیان ارتش این کشور که در درگیریها کشته شده اند 709 سرباز رده پایین، 83 افسر و 11 ژنرال دیده می‌شوند.
در این درگیریها همچنین 2912 شبه نظامی پ ک ک و 497 غیرنظامی نیز کشته شده اند.
بیشترین کشته ها مربوط به نبرد شهر نصیبین از ژانویه تا ژوئن 2016 است که نیروهای PKK بر خلاف رویه قدیمی با کشاندن درگیری به مناطق شهری پرجمعیت اقدام به اخراج مقامات محلی و کنترل عبور و مرور در شهرهای مناطقی مانند ماردین، شرناخ و حکاری میکردند که با واکنش سنگین ارتش ترکیه و بمباران سنگین این مناطق ده‌ها هزار نفر از ساکنین مجبور به ترک منازل خود و مهاجرت به استانهای مرکزی این کشور شدند.
تصویر ماهواره‌ای از تخریب گسترده شهر نصیبین بر اثر درگیریهای ارتش ترکیه و پ ک ک
نتیجه این درگیریها برای گروه PKK و رهبران آن که به دنبال ایجاد نسخه Rojava (عنوان جعلی اطلاق شده به مناطق کردنشین سوریه) در خاک ترکیه بودند، شکست سنگینی محسوب میشد و در سالهای بعد با افزایش فشار ارتش ترکیه و عملیات پرتعداد پهپادهای تهاجمی این کشور در شمال عراق و کوهستان قندیل، فعالیت شبه نظامیان این گروه تنها شامل حملات بزن در رو به پاسگاه های مرزی و یا کمین بر سر راه نیروهای ارتش ترکیه شد. طبق اعتراف برخی فرماندهان این گروه، نیروهای پ ک ک مدتهاست که توان عملیات در مناطق مرکزی ترکیه را نداشته و حتی در کوهستان مرتفع و برفی قندیل نیز از شکار شدن توسط نیروی هوایی ترکیه در امان نیستند.
قبرستان تروریست‌های عضو PKK در کوهستان قندیل
اما این درگیریها برای ترکیه و به خصوص حزب حاکم عدالت و توسعه نیز مضرات فراوانی داشت. در وهله نخست مقامات ترکیه به خوبی طعم تلخ حمایت از تروریسم و آنچه در حق ملت سوریه انجام داده را در خاک خود چشیدند.
سالها حمایت و تسلیح گروه‌های تروریستی در خاک سوریه برای جنگ با دولت رسمی این کشور دامان ترکیه را نیز گرفته و خط ارتباطی تروریستها از سوریه به استانهای کردنشین ترکیه تا زمان حال نیز موجب نا امنی و خسارات فراوان برای این کشور شده است تا جایی که ارتش ترکیه برای جلوگیری از این موضوع مجبور به 3 عملیات بزرگ و نسبتا پرتلفات تحت عنوان سپر فرات، شاخه زیتون و چشمه صلح در شمال سوریه شد.
رنگ نارنجی: استانهای شامل موارد درگیری نظامی در شرق ترکیه
همچنین حزب عدالت و توسعه و جریان ملی گرای متحد این حزب یعنی ائتلاف MHP در سالهای بعد و در انتخابات پارلمانی و شورایی در استانهای شرقی این کشور که شاهد درگیریهای سنگی نظامی بود با کاهش چشمگیر آراء و محبوبیت مواجه شد که احتمالا در آینده نزدیک نیز این رویه ادامه خواهد داشت.
نمودار درصد آراء حزب عدالت و توسعه در مناطق شامل درگیری (خط مقطع) و بدون درگیری(خط ممتد)
نمودار درصد آراء حزب MHP
