احساسات و تفکراتی که مانع تصمیم گیری صحیح شده و ایجاد تردید میکنند:
1- انتظار و پیش بینی شکست در همان ابتدای تصمیمی گیری که میتواند به علت اعتماد بنفس و عزت نفس پایین فرد باشد.
2- تحت سلطه زیردست و یا مافوق قرار داشتن، که تصمیم نهایی از جانب آنها اتخاذ و دیکته میشود.
3- میل به اثر پذیری و پیروی از افکار، ایده ها و اصول دیگران.
4- تمایل فرد به احساس نا امیدی و تسلیم شدن زود هنگام در مقابل کوچکترین و کم اهمیت ترین موانع.
5- خودبینی، خودمحوی و یا غرور اجازه نمیدهد شخص اندرزهای دیگران را بجوید.
6- نیروی اراده ضعیف و سست و یا ساختار ذهنی مردد و متزلزل.
7- میل به تردید و دودلی مزمن که ممکن است به علت تجارب گذشته زندگی باشد.
8- عقده خود کم بینی و تمایل به تردید در تواناییهای فردی.
9- فقدان تعادل ذهنی، بی ثباتی اندیشه و دمدمی مزاجی.
10- تهییج و برانگیختگی مفرط، تحریک پذیری و نابردباری.
11- رویکرد بد بینانه به زندگی.
12- عادت به پشت گوش اندازی، تعلل و عذر تراشی بمنظور افکندن بار مسئولیت و پیامدها به دوش دیگران.
13- رفتار خشمگینانه و نفرت آمیز.
14- عدم برخورداری از استقلال اندیشه و تصمیم گیری که در آن فرد برای اتخاذ هر تصمیمی نظرات دیگران را جویا میشود.
15- رفتار تملق آمیز و یا گریز از معضلات زندگی.
16- رفتار وسواسی.
راهبردهای اجتناب از تصمیم گیری:
1- توسل به غیر: مثل توسل به طالع بینی، کف خوانی، چهره شناسی، رویاها و تعبیر آنها، نگاه کردن به ستاره ها، تله پاتی، رنگها، فالگیر ها و رمال ها. به یاد داشته باشید که بخت و اقبال از آن افراد با جسارتی است که تصمیمات خوب و درستی را اتخاذ میکنند.
2- امیدهای کاذب: امید به وقوع پیوستن چیزی که ما هیچگونه کنترلی بر آن نداریم. مثال: امید دربه زمین نشستن بی خطر هواپیما در حالی که شما تنها مسافر هستید ونه خلبان. امید کاذب و ترس دو روی یک سکه میباشند. ما تنها میتوانیم مطابق با امیدهای تحت کنترل خود و اطمینان از پیامدهای آنها به خود ودیگران وعده دهیم.
3- نیندیشیدن به آن: تصمیم گیرندگانی که منتظر از راه رسیدن یک ناجی هستند. یا باید تصمیم گرفت و وارد عمل شد و یا به پشت تکیه زد و به امید یک معجزه بود. اعجاز ها فوق العاده هستند، اما در عین حال بسیار غیر قابل پیش بینی. بی اعتنا بودن نسبت به مشکلات موجود، بی گمان سبب از کنترل خارج شدن آنها و سرایتشان به تمام جوانب زندگی خواهد شد.
4- مرجع قرار دادن اطلاعات ناقص: اهمیت بخشیدن نامتناسب به برخی اطلاعات عوض صبر کردن به قدر کافی و دستیابی به تمام اطلاعات.
5- ترس از متضرر شدن: تکرار یک تصمیم واحد به علت آنکه “شما در آن بسیار سرمایه گذاری و هزینه کرده اید و قادر نمی باشید آن را رها کرده و یا تصمیم دیگری اتخاذ کنید.”
6- جستجوی شواهد و مدارک تایید کننده: تمایل به جستجوی اطلاعاتی که حمایت کننده انتخاب اولیه بوده و بی اهمیت دانستن شواهد مخالف.
7- برای معجزه دعا کردن:مردم معمولا برای وقوع معجزه دعا میکنند. تمام دعاها چنین مضمونی دارند: “خدای بزرگ کاری کن که دو دو تا چهار تا نشود” هر قدر اوضاع وخیم تر میشود، مردم بیشتر دعا میکنند و به بدترین و وخیم ترینها دست می یابند. البته این بدین معنی نیست که دعا بی تاثیر است اما توسل مطلق به دعا نا معقول است.
8- اطمینان مفرط به تواناییهای فردی: این امر باعث میشود شما خوشبینانه تصمیمات پر ریسکی را اتخاذ کنید. باور کردن و خوشبین بودن نسبت به هرچیز و یا تردید داشتن و بدبین بودن نسبت به هر چیز، هر دو به یک اندازه راهبردی راحت طلبانه هستند. با توسل به هر کدام از آنها ما خود را از اندشیدن معاف میکنیم.
9- بیش از حد محتاط بودن:کنجکاوی زیاد و طولانی برای به تاخیر انداختن تصمیم گیری. چنانچه شما خیلی محتاط باشید، محتاط بودن تمام مشغولیت ذهنی شما خواهد شد، که بی تردید باعث اختلال در تصمیم گیری شما میشود. تردیدهای ما، با هراساندن ما و متعاقد ساختن ما به عدم تصمیم گیری بزرگترین خائنین ما بوده و باعث از دست رفتن فرصتها می گردند. دودلی و بی عزمی یک عامل ناتوان کننده است.
10- به دوش دیگران انداختن: انتقال بار مسئولیت تصمیم گیری به دوش دیگران. عدم تصمیم گیری شخصی به این علت که چنانچه کارها بدرستی پیش نرفت فرد دیگری را مقصر معرفی کرده و مورد ملامت قرار دهد. مثلا فرد ممکن است برای گریز از مشکلات زندگی تن به ازدواج دهد تا همواره همسر خود را به خاطر ناملایمات زندگی سرزنش کند.
11- تن به شکست دادن: اعتقاد فرد به اینکه گزینه های وی از پیش مقدر و توسط تقدیر رقم خورده و محکوم به شکست میباشد. و بر مبنای آن باور نادیده گرفتن سخت کوشی و نقش افکار و تصمیم گیریها.
12- افکارهای دوم: افکاردوم بیش از موانع طاقت فرسا و شرایط دشوار میتوانند تصمیمات سودمند را عقیم سازند. کوچک شمردن اعتبار و اصالت خود و پذیرش افکار و عقاید دیگران نوعی سوء استفاده شیطانی، گمراه کننده و ظریف از خویشتن است.
13- تشکیل کمیته و شورا: معمولا شوراها با حضور کارشناسان برگزار نمیشود و هدف آن هم اندیشی نبوده بلکه سلب مسئولیت فردی است. چنانچه تصمیم کمیته نتیجه بخش باشد تمام اعضاء شورا به خود مباهات خواهند کرد، اما درصورتی که تصمیم اتخاذ شده نادرست و بی نتیجه باشد همه اعضای کمیته خواهند گفت که: “این تصمیم من تنها نبوده بلکه تصمیم کمیته بوده است.” به خاطر داشته باشید که، همواره کارهای بزرگ توسط افراد منفرد محقق گردیده و نه کمیته ها و شوراها.
14- ناتوانی در شناخت مسئله: این بی گمان به یک راه حل غلط منتهی میشود. با عدم شناخت درست مشکل، هر راه حلی لاجرم نادرست خواهد بود.
15- ناتوانی در درک مسئله:به علت تجزیه تحلیل غیر معقول، تعلل، طفره رفتن، فقدان حساسیت و یا فقدان تمرکز باعث ناتوانی در درک مشکل میشود.
16-تصمیم گیری بر اساس دانش و خرد عمومی و یا گپ های دوستانه بی تردید نادرست خواهد بود.
17- اطلاعات: عدم گردآوری اطلاعات معتبر و موثق، تصمیم گیری را دچار مشکل خواهد کرد. اما معمولا افراد ابتدا تصمیم میگیرند و سپس به دنبال اطلاعاتی میگردند که تصمیم آنها را تایید کند.
18- نمادین بودن تصمیم: شخص بسیار برای اتخاذ یک تصمیم و خط مشی تلاش میکند اما در به اجرا درآوردن آن بی تفاوت است.
19- تقلید کردن:برخی افراد هنگامی که با سوالاتی نظیر “چه باید بکنم” و یا “چگونه باید زندگی کنم” تنها کورکورانه از دیگران پیروی کرده و هرگز مخالفت نمیکنند.
20- دغدغه های پس از تصمیم گیری: اغلب افراد پس از تصمیم گیری جنبه مثبت تصمیم خود را برجسته ساخته و جنبه مثبت گزینه های مطرود شده را نادیده گرفته و انکار میکنند.
21- اسناد موفقیتهای خود به مهارتها، استعدادها و سخت کوشی و شکستهای خود به نیروهای خارجی اجتناب ناپذیر (شرایط و یا تقدیر). و اتخاذ رویکردی عکس آن برای توفیقات و شکستهای دیگران.
22- ما تمایل داریم نخستین آلترناتیوی (گزینه) که به نظر موثر و عملی می آید را بپذیریم و از لحاظ کردن گزینه های دیگر صرفنظر میکنیم.
23- محافظه کاری و ایستایی: عدم تمایل به تغییر الگوهای افکار در مواجهه با اوضاع کنونی. افکاری که ما در گذشته به آنها خو گرفته ایم .
24- محدودیت های تجربی: عدم تمایل و ناتوانی در نگریستن به ورای گستره تجارب گذشته یمان و رد ناشناخته ها.
25- تفکر آرزومندانه: میل داریم که به مسایل به دید مثبت نگاه کرده و آنطور که دوست داریم به وقوع بپیوندند، بیاندیشیم. که باعث تحریف ادراک و اندیشه ما میشود.
26-ناهمسانی در اعمال معیارهای تصمیم گیری در شرایط یکسان.
27-تعصب و درک گزینشی موجب تحریف تصمیم گیری خواهند شد.
28-ترس از اتخاذ تصمیم غلط و پیامدهای آن.
مراحل تصمیم سازی:
مرحله اول- تصمیمی که قصد دارید اتخاذ کنید را شناسایی کنید. شما در می یابید که باید تصمیم بگیرید. آگاهی شما ممکن است از چیزهای گوناگونی سرچشمه گرفته باشد. باید بکوشید بطور روشن ماهیت تصمیمی که میخواهید اتخاذ کنید را معین کنید.
مرحله دوم- گردآوری اطلاعات مرتبط.اغلب تصمیم ها نیاز به جمع آوری اطلاعات مربوط به خود را دارد. باید بدانید که به چه اطلاعاتی نیاز داردید. بهترین منبع اطلاعاتی کدام است و چگونه باید به آنها دسترسی پیدا کنید. برخی از اطلاعات با تجزیه تحلیل خویشتن و برخی از منابع خارجی همچون کتاب، افراد و غیره تامین میگردند.
مرحله سوم- آلترناتیوها (گزینه ها) را شناسایی کنید. از طریق فرایند گردآوری اطلاعات، شما احتمالا دو یا چند مسیر کنش را شناسایی خواهید کرد. همچنین شما میتوانید از قوه مخیله و اطلاعات در دست استفاده کرده و آلترناتیو های جدیدی را خلق کنید.
مرحله چهارم- شواهد را بسنجید. از اطلاعات و هیجانات بهره گرفته تا بتوانید تجسم کنید، چنانچه هر کدام از آلترناتیو ها به مرحله اجرا درآید، چگونه خواهند بود. شما بایدارزیابی کنید که آیا نیازی که در مرحله نخست شناسایی کرده اید به کمک هر کدام از آلترناتیوها حل خواهد شد و یا خیر. سرانجام شما قادر خواهید بود تا آلترناتیوهای موجود را به ترتیب اولویت طبقه بندی کنید.
مرحله پنجم- از میان آلترناتیو ها یکی را برگزینید. پس از آنکه تمام شواهد را ارزیابی کردید شما قادر خواهید بود تا آلترناتیوی که مناسب شماست را انتخاب کنید. همچنین میتوانید ترکیبی از آلترناتیوها را برگزینید.
مرحله ششم- در این مرحله برای اجرایی ساختن آلترناتیو منتخب خود دست بکار شوید.
مرحله هفتم- تصمیم و پیامدها را مرور کنید. نتایج تصمیم خود را تجربه کنید و ببینید آیا آن آلترناتیو در حل مشکل شما را یاری کرده یا خیر. چنانچه پاسخ مثبت بود تصمیم خود را حفظ کنید و گر نه بایستی مراحل خاصی از قرایند فوق را از سر بگیرید.
چند نکته در رابطه با تصمیم گیری:
1- تصمیم گیری یک فرآیند است و نه یک رخداد ایستا. ما همواره با دستیابی به اطلاعات تازه میتوانیم تصمیمات خود را بازبینی و بازسازی کنیم.
2- تفاوت بارزی میان تصمیم و پیامد وجود دارد.شما ممکن است بر مبنای اطلاعات در دسترس تصمیم خوبی را اتخاذ کنید اما باز به نتیجه بدی برسید. تصمیم تحت کنترل شماست اما پیامد خیر. تمام تصمیمات مشمول این عنصر ریسک و اقبال است.
3- شما ممکن است برای دستیابی به اطلاعات با دیگران مشورت کنید. اما در نهایت این شما هستید که باید برای خود تصمیم بگیرید. اما بهتر است با بیش از یک منبع انسانی مشورت کنید تا اطلاعات شما سودار و تعصب آمیز نباشد.
چه زمانی نبایستی تصمیم گیری کرد:
1- مواقعی که هیجانات در اوج خود هستند (ترس، خشم، اندوه، اضطراب و سرخوشی) نبایستی اقدام به تصمیم گیری (به ویژه تصمیمات منفی) کرد. چراکه تصمیماتی که حین این شرایط اتخاذ میشود نتیجه تفکر متمرکز و منطقی نمیباشند. صبور باشید و در آرامش خاطر تصمیم گیری کنید.
2- هرگز صرفا به خاطر انتقام گیری و یا صدمه زدن به شخصی تصمیم گیری نکنید.
3- هرگز مشکلی را با ایجاد یک مشکل تازه حل نکنید. برخی اوقات در مواجهه ناکامیهای عمیق ناشی از مشکلات دشوار فرد ممکن است با ایجاد مشکلی بزرگتر، مشکل فعلی خود را حل نماید. مثلا شخص جای رویارویی شجاعانه با مشکلات به مصرف الکل روی می آورد. همانطور که الکل میکروبها را نابود میکند، شان انسانی فرد را نیز نابود می سازد. هر راه حلی ممکن است یک مشکل تازه باشد .
