اختلالات قاعدگی و نکات عادت ماهیانه

چرخه قاعدگی طبیعی:

– یک زن بطور طبیعی هر 22 تا 35 روز یکبار قاعده میشود. (بطور متوسط 28 روز یکبار)

– نخستین قاعدگی (MENARCHE) معمولا در سن 9 تا 16 سالگی روی میدهد.(بطور متوسط در سن 13-12 سالگی)

– نخستین قاعدگی معمولا 2 سال پس از ظهور و رشد سینه ها و 6-4 ماه بعد از رشد موهای زیر بغل و ناحیه تناسلی آغاز میگردد.

– قاعدگی در سن 60-45 سالگی متوقف میگردد که یائسگی نامیده میگردد.

– چرخه قاعدگی در دختران تازه به بلوغ رسیده نامنظم میباشد که به مرور زمان منظم میگردد. سیکل قاعدگی در دختران نوجوان از 21 روز تا 45 روز متغییر میباشد.

– چرخه قاعدگی در آستانه یائسگی نیز نامنظم میگردد.

– قاعدگی طبیعی 7-3 روز بطول می انجامد.

– بطور طبیعی در هر قاعدگی 35 تا  80 میلی لیتر خون از بدن دفع میگردد.(در حدود 8-2 قاشق غذاخوری و یا 3/1 فنجان) هر میلی لیتر یک گرم وزن دارد. هر میلی لیتر معادل یک هزارم لیتر است.

– در هر قاعدگی بطور متوسط 16 میلی گرم آهن از بدن دفع میگردد.

– خون دفع شده به همراه بافت تخریب شده لایه پوشاننده رحم برنگ قرمز روشن، قرمز تیره و یا قهوه ای تیره میباشد. خونریزی همراه با لخته های خون کوچک و سیاه رنگ طبیعی است.

– طی قاعدگی خیس شدن 6-5 پد (نوار بهداشتی) و یا تامپون در روز طبیعی است.

– سیکل قاعدگی توسط هیپوتالاموس و غده هیپوفیز کنترل میگردد.

– برای آنکه یک زن از سیکل قاعدگی طبیعی و منظمی برخوردار باشد بایستی عملکرد هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، تخمدانها و رحم کاملا طبیعی باشد.

– همچنین آناتومی دستگاه تناسلی زن بایستی نرمال باشد تا خون بتواند بسهولت از بدن دفع گردد.

1- فقدان عادت ماهانه (آمنوره)(AMENORRHEA):

* آمنوره اولیه: هنگامی ست که دختر نوجوان نخستین عادت ماهانه خود را تجربه نمیکند. (فقدان کامل قاعدگی  در زمان بلوغ). در صورتی که دختری در سن 16 سالگی قاعده نشده باشد و یا تا سن 14 سالگی صفات ثانویه جنسی در وی پدید نیامده باشد، میبایست به پزشک مراجعه کند. علل آمنوره اولیه بلوغ دیررس میباشد که در دختران ورزشکار و یا خیلی لاغر شایع میباشد. نابهنجاریهای مادرزادی نظیر غیر طبیعی بودن ساختمان اعضای تناسلی و یا فقدان آنها، مسدود بودن کامل پرده بکارت و نشانگان ترنر(TURNER SYNDROME) -اختلالات غدد درونریز، اختلالات  تغذیه ای و بیماریهای عمومی بدن نیز در بروز آمنوره اولیه دخیل میباشند.

* آمنوره ثانویه: هنگامی ست که زن قبلا قاعدگی را تجربه کرده است اما ناگهان قاعدگی  وی قطع می گردد.

علل آمنوره ثانویه:

1-حاملگی.
2-شیر دهی.
3-یائسگی و یا یائسگی پیش رس(پیش از 40 سالگی).
4-جراحی و برداشتن رحم(هیسترکتومی) و تخمدانها.
5-قطع مصرف قرصهای ضد بارداری و یا دیگر روشهای جلوگیری از بارداری هورمونی.
6-مصرف قرصهای ضد بارداری.
7-تومورهای غده هیپوفیز.
8-اختلالات تغذیه ای نظیر پرخوری عصبی وبی اشتهایی عصبی.
9-مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد افسردگی.
10-اختلالات و نارساییهای تخمدانی. کیست و تومورهای تخمدانی.
11-اختلالات غدد درون ریز نظیر نشانگان کوشینگ(CUSHING`S SYNDROME) که در آن سطح کورتیزول و هورمون آدرنال(فوق کلیوی) افزایش می یابد. و یا کم کاری و پر کاری تیروئید.
12-استرس ها و تنشهای جسمی و عاطفی. استرسهای ناشی از سفر، شغل و یا امتحان دادن.
13-کاهش سریع وزن.و یا چربی ناکافی در بدن.
14-چاقی و افزایش وزن ناگهانی. میزان زیاد چربی در بدن فرآیند تخمک گذاری را مختل میکند.
15-ورزش و فعالیتهای بدنی شدید، سنگین و مستمر.
16-بیماریهای مزمن نظیر ورم مخاط روده بزرگ(COLITIS)، نارسایی کلیوی، دیابت کنترل نشده، سل، کم خونی و امراض کبدی.
17-شیمی درمانی.

18-بیماریهای مزمن روانی نظیر افسردگی.

19-افزایش هورمونهای پرولاکتین و تستوسترون.

20-مصرف مواد مخدر و روانگردان.

21-باریک بودن گردن رحم.

* قطع یک دوره قاعدگی در صورت رد احتمال حاملگی نیاز به مراجعه به پزشک ندارد، اما چنانچه بیش از یک دوره قاعده نشدید حتما به پزشک مراجعه کنید.

2- خونریزی شدید طی قاعدگی (منوراژ)(MENORRHAGIA):

به خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی اطلاق میگردد. علایم آن:

1-طول کشیدن قاعدگی بیش از 7 روز.
2-خیس شدن  کامل حداقل یک پد بهداشتی و یا تامپون در یک ساعت و ادامه یافتن این وضع تا ساعتهای متمادی.
3-مشاهده لخته های خونی بزرگ طی قاعدگی.
4-نیاز به تعویض نوار بهداشتی و یا تامپون در طول شب.
5-ایجاد اختلال در فعالیتهای روزمره مانند خرید کردن و به سر کار رفتن.
6-کم خونی (سرگیجه، ضعف عمومی بدن، رنگ پریدگی)

علل منوراژ:

1-از تعادل خارج شدن هورمونها. آندومتر (لایه پوشاننده رحم) بیش از حد توسعه مییابد، بنابراین تخریب و ریزش آن با خونریزی بیشتری همراه است.
2-پر کاری و یا کم کاری تیروئید.
3-فیبروئید رحمی (تومور خوش خیم رحم)
4-پولیپ رحمی (تودهه ای خوش خیم بروی دیواره رحم)
5-کیست رحمی (کیسه های پر از مایع خوش خیم)
6-اختلال در عملکرد طبیعی تخمدانها.
7-عوارض جانبی استفاده از دستگاه داخل رحمی(IUD).
8-حاملگی خارج رحمی (اکتوپیک) و یا سقط چنین.
9-سرطان گردن رحم و یا تخمدانها.
10-مصرف برخی داروها نظیر داروهای ضد انعقاد خون و ضد التهاب.
11-عفونت و التهاب لگن، رحم و یا مهبل، اندومتریوز (بافت پوشاننده رحم در محلی خارج از رحم رشد می یابد)، نارسایی های کلیوی و کبدی و شیمی درمانی.
12-فعالیت بدنی سنگین و طولانی مدت.

* از آنجایی که منوراژ منجر به کم خونی میگردد مراجعه به پزشک ضروری است.

3- لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی (متروراژ)(METRORRHAGIA):

لکه بینی و خونریزی خفیف بین پریودها در دختران نوجوان و یا در طی تخمک گذاری در دختران جوان امری طبیعی است اما مشاوره با پزشک توصیه میگردد. لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی درزنان 40 سال به بالا میتواند نشانه اغاز دوره پیش یائسگی باشد.

علل خونریزی و لکه بینی بین دو چرخه:

1-پولیپ و یا فیبروئید رحم.و اندومتریوز.
2-عفونت مهبل – صدمه وارد شدن به مهبل-خشکی دیواره مهبل به علت کاهش استروژن پس از یائسگی.
3-عوارض زایمان مانند سقط جنین و یا حاملگی خارج رحمی.
4-نوسانات سطح هورمونها.
5-کم کاری تیروئید.
6-قطع ویا از سر گیری مصرف قرصهای ضد بارداری و یا استروژنها.
7-از عوارض استفاده از دستگاه داخل رحمی(IUD) خونریزی خفیف است.
8-مصرف داروهای ضد انعقاد خون.
9-استرس و تنش.
10-شیردهی در زنان شیرده.
11-سرطان گردن رحم.

* لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی در موارد زیر خطرناک است :

1-در دخترانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند و یا کمتر از 10 سال سن دارند.
2-در زنانی که بیش از 50 سال سن دارند.
3-لکه بینی خفیف در دوران حاملگی طبیعی است اما هرگونه خونریزی بایستی توسط پزشک ارزیابی گردد.
4-لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی دردناک،با حجم زیاد و طولانی مدت.

نکته:مصرف آسپرین مدت زمان و شدت خونریزی را افزایش میدهد بنابراین از مصرف آن خودداری کنید.

نکته:بیماریهای تیروئیدی و یا مصرف قرصهای ضد بارداری از میزان  حجم خونریزی ماهانه شما میکاهند.

4- قاعدگی دردناک(دیسمنوره)(DYSMENORRHEA):

دیسمنوره اولیه: انقباضات دردناکی است که با نابهنجاریهای فیزیکی همراه نبوده و معمولا 3 سال پس از آغاز نخستین قاعدگی(بلوغ) در خانمها تجربه میشود. این درد یا همزمان با قاعدگی و یا از چند ساعت قبل و یا 2-1 روز پیش از قاعدگی آغاز میگردد. دیسمنوره اولیه با افزایش سن و یا پس از زایمان کاهش می یابد.

دیسمنوره ثانویه: این درد دارای یک علت زمینه ای بوده و با نابهنجاری جسمی  نظیر اندومتریوز، پولیپ رحمی، عفونت لگن، استفاده از IUD و یا فیبروئید رحمی همراه است.

علایم دیسمنوره:

1-درد مبهم، ضربان دار و شبیه دل پیچه در ناحیه تحتانی شکم.
2-دردی که بسمت پایین کمر و رانها کشیده میگردد.
3-علایم نادر: حالت تهوع و استفراغ-تعریق بدن-سرگیجه-اسهال و یا یبوست-ضعف-افسردگی-اضطراب و تحریک پذیری.

علل دیسمنوره اولیه

1- بمنظور کمک به بیرون راندن بافت تخریب یافته رحم، رحم منقبض میگردد. انقباض عضلات رحم توسط پروستاگلاندینها صورت میگیرد. افزایش سطح این شبه هورمونها که در التهاب و درد نقش دارند، دیسمنوره اولیه را پدید می آورد.
2-تنگ بودن گردن رحم.

عوامل تشدید کننده دیسمنوره:

استرس+کافئین+نیکوتین+ورزش نکردن+تغذیه نامناسب.

نکته: مصرف داروهای ایبوپروفن، ناپروکسن و مفنامیک اسید تولید پروستاگلاندینها را مهار میکند.

سایر روشهای تسکین دیسمنوره:

1-کاهش مصرف شکر،سدیم و کافئین.
2-سیگار نکشید و از مصرف الکل خودداری کنید.
3-مصرف مکملهای کربنات کلسیم و ویتامین B6.
4-مصرف استامینوفن.
5-بطور منظم ورزش کنید.ورزش کردن باعث ترشح اندروفین ،که یک مسکن درد طبیعی ست، میشود.
6-حمام آب گرم و یا قرار دادن کیسه آب گرم روی شکم.
7-مصرف قرصهای ضد بارداری از درد قاعدگی به میزان قابل توجهی میکاهد.

نشانگان پیش از قاعدگی(PMS):

به مجموعه ای از تغییرات رفتاری،خلقی و جسمی زنان پیش از قاعدگی اطلاق میگردد. نوع شدید این اختلال (PMMD) نام دارد که فرد را کاملا ناتوان میسازد.

علایم نشانگان پیش از قاعدگی: (150 علامت برای این نشانگان از سوی زنان گزارش شده که به مهمترین و شایعترین آنها اشاره میکنیم):

1- نوسانات خلقی و رفتاری: افسردگی-تحریک پذیری-خشم ناگهانی-گریه-زودرنجی-افزایش میل جنسی-اضطراب-فراموش کاری-کاهش تمرکز-حساسیت به سروصدا-بی خوابی-خشونت-پرخاشگری-احساس ناامیدی-پریشانی و سردرگمی-بی حوصلگی-کسالت.

2-تغییرات فیزیکی:حساس شدن و بزرگ شدن سینه ها-احساس نفخ و پف کردگی-میگرن-سردرد-ورم دستها و پاها-کمر درد-کاهش انرژی-ضعف-احساس تهوع-گرفتگی عضلات-تکرار ادرار-افزایش وزن بعلت احتباس آب-تغییر در اشتها-درد مفاصل-ویار به خوردن غذاهای شیرین و یاشور و پر نمک.

3- نشانگان پیش از قاعدگی آسم، آلرژی، صرع و افسردگی را تشدید میکند.

چه مدت بطول می انجامد:

نشانگان پیش از قاعدگی معمولا یک روز قبل از قاعدگی ایجاد شده و به محض قاعده شدن خانمها رفع میگردد.اما آغاز آن در برخی افراد از 7-5 روز قبل و در برخی از 15 روز قبل از قاعدگی بوده که تا موعد  قاعدگی ادامه می یابد.

علل نشانگان پیش از قاعدگی:

* علت اصلی آن ناشناخته است اما عوامل زیر را در بروز این اختلال  دخیل میدانند:

1-نوسانات هورمونهای استروژن و پروژسترون.
2-تغییر در انتقال دهنده های عصبی در مغز نظیر:کاهش سطح سروتونین و اندروفین.
3-مصرف الکل و یا نوشابه های گاز دار.
4-کمبود برخی ویتامینها و مواد معدنی.

نحوه پیشگیری و درمان:

1-مصرف قرصهای ضد افسردگی نظیر فلوکستین و پاراکستین.
2-مصرف داروی دیکلوفناک.
3-مصرف داروهای ادرارآور(دیورتیکها).
4-استراحت کافی.
5-کاهش مصرف شکر و نمک به خصوص یک هفته قبل از قاعدگی.
6-افزایش مصرف غذاهای پر فیبر، سبزیجات، میوه ها و دانه های کامل.
7-مصرف کلسیم و منیزیوم.
8-مصرف مولتی ویتامین. به ویژه ویتامینها B6 و E.
9-حمایت عاطفی از سوی اطرافیان در تعدیل این حالات بسیار موتر است.
10-مصرف ادرارآورهای (دیورتیکهای) طبیعی مانند: مارچوبه،هندوانه و یا  خیار.

چند راهکار برای پیشگیری از اختلالات قاعدگی:

1-وزن خود را کنترل کنید.
2-چنانچه از قرصهای ضد بارداری استفاده میکنید آنها را طبق دستور، روزانه در یک ساعت مشخص مصرف کنید. قرصهای هورمون درمانی نیز همین طور.
3-استرس خود را تحت کنترل در آورید.
4-از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی نظیر IBUPROFEN و NAPROXEN استفاده کنید. چرا که خونریزی قاعدگی را کاهش میدهند. مصرف این قرصها را از روز نخست قاعدگی آغاز و تا پایان قاعدگی ادامه دهید.
5-از مصرف مشروبات الکلی و سیگار خودداری کنید.
6-میان کار و استراحت تعادل برقرار سازید.
7-بطور منظم ورزش و فعالیت بدنی سبک داشته باشید .